Hamas, nhóm chiến binh Hồi giáo ở Dải Gaza, cuối tuần qua tiến hành cuộc đột kích bất ngờ vào Israel, khiến ít nhất 1.200 người nước này thiệt mạng và bắt nhiều người làm con tin.
Chuẩn đô đốc Daniel Hagari, phát ngôn viên quân đội Israel (IDF), cho hay họ đã xác định được danh tính và thông báo cho gia đình 81 con tin đang bị Hamas giam tại Dải Gaza. Trong khi đó, Hamas cùng nhóm Hồi giáo Islamic Jihad tuyên bố đang giữ khoảng 130 con tin. Một số nguồn tin cho hay ít nhất 200 người đã bị bắt tới Gaza.
Những con tin bị đưa tới Gaza gồm trẻ em, binh lính và người cao tuổi, hầu hết bị bắt tại các thị trấn gần biên giới Gaza. Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 10/10 cho biết trong số những người bị bắt cóc có công dân Mỹ.
Hamas tuyên bố mỗi khi Israel không kích một ngôi nhà ở Dải Gaza mà không cảnh báo trước, họ sẽ sát hại một con tin. Nhóm này đe dọa sẽ ghi hình quá trình hành quyết và tung lên mạng.
Giới quan sát nhận định bắt con tin là một phần trong kế hoạch tác chiến của Hamas, khi nhóm này tuyên bố muốn đổi con tin lấy những người Palestine đang bị Israel giam. Việc nhóm đe dọa giết con tin để trả đũa các cuộc tấn công không báo vào Dải Gaza là nỗ lực gây sức ép đối với giới lãnh đạo Israel.
Giữ con tin ở những địa điểm không xác định trên khắp Dải Gaza cũng có thể ngăn không quân Israel tiến hành không kích diện rộng, vì có thể vô tình giết hại công dân nước này. Việc bắt con tin cũng có thể nhằm củng cố tinh thần cho những người ủng hộ Hamas ở trong nước và quốc tế bằng cách thể hiện khả năng của nhóm khiến đối thủ mạnh e sợ.
James Forest, giáo sư kiêm giám đốc về nghiên cứu an ninh tại Trường Nghiên cứu Tội phạm và Tư pháp thuộc Đại học Massachusetts Lowell ở Mỹ, nhận định một mục tiêu khác của Hamas khi bắt con tin là muốn dư luận quốc tế chú ý tới điều kiện sống khốn khổ của hơn hai triệu người Palestine ở Dải Gaza.
Giáo sư Forest cho rằng Hamas còn có thể hướng tới mục tiêu nữa là chọc giận Israel tới mức Tel Aviv bắt đầu tiến hành các đòn trừng phạt lớn nhằm vào người Palestine, khiến nỗ lực bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước Arab bị đình trệ.
Khi xung đột càng kéo dài, áp lực đối với Israel để giải cứu con tin ngày càng tăng. Những lựa chọn mà họ có hiện tại để giải quyết khủng hoảng con tin đều rất hạn chế và khó khăn.
"Bây giờ chúng tôi biết công dân Mỹ nằm trong số những người bị Hamas bắt giam. Tôi đã chỉ đạo nhóm của mình chia sẻ tin tình báo và triển khai thêm chuyên gia của chính phủ Mỹ để tham khảo và tư vấn cho các đối tác Israel trong nỗ lực giải cứu con tin. Với tư cách là Tổng thống, tôi không có ưu tiên nào cao hơn sự an toàn của người Mỹ bị bắt làm con tin trên khắp thế giới", Tổng thống Biden nói tại Nhà Trắng.
Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan ám chỉ khả năng đàm phán con tin, nói rằng ông Biden đã chứng minh ông sẵn "đi xa hơn bất kỳ tổng thống nào trước đây để đảm bảo công dân Mỹ được thả về nước".
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm nay tới Israel để trao đổi "cách chúng tôi có thể hỗ trợ họ tốt nhất" trong cuộc chiến chống lại Hamas, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matt Miller.
Về phần mình, Israel không che giấu ý định về mở chiến dịch tấn công lớn bằng bộ binh vào Dải Gaza. Nhiều nguồn tin nói rằng chính quyền có thể sẽ không chờ đợi biện pháp giải cứu con tin trước khi tiến hành chiến dịch đáp trả.
Trong quá khứ, Israel thường áp dụng chiến thuật "trừng phạt tập thể" nhắm vào người Palestine ở Dải Gaza, đẩy họ vào cảnh khốn cùng tới mức nổi dậy chống lại Hamas. Họ có thể cấm người dân Gaza tụ họp, phát biểu, tiến hành các vụ bắt bớ, lục soát quy mô lớn, phá hủy nhà cửa của người dân và trục xuất họ.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng chiến thuật này đã không mang lại kết quả như Israel mong muốn. Hamas trong những năm qua vẫn không ngừng lớn mạnh và nhận được sự ủng hộ rộng rãi ở Gaza, khi chủ trương sử dụng các biện pháp quân sự cứng rắn để đối phó với Israel.
Giáo sư Forest cho rằng một chiến thuật khác là "chặt đầu rắn", liên quan tới nỗ lực bắt hoặc sát hại các thủ lĩnh Hamas. Quân đội và tình báo Israel đã thực hiện chiến thuật này trong nhiều năm qua, nhằm làm suy yếu tổ chức của Hamas.
Lần này, không quân Israel có thể liên tục tiến hành các cuộc không kích chính xác để hạ sát các thủ lĩnh cấp cao Hamas, gây tổn thất nặng nề để buộc họ phải chấp nhận đàm phán trao trả con tin. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đối mặt nhiều thách thức.
Đầu tiên và quan trọng nhất là xác định vị trí của thủ lĩnh Hamas khi nhóm đang lẩn trốn trong mạng lưới đường hầm dày đặc ở Dải Gaza và được người dân ủng hộ.
Ngay cả khi Israel bắt được các lãnh đạo Hamas, hai bên đều không có động lực đàm phán trao đổi con tin, nhất là khi cả hai phía đều đang sôi sục tâm lý báo thù. Nếu các chỉ huy hàng đầu của Hamas bị giết, nhóm có thể thay thế họ bằng các lãnh đạo mới cứng rắn hơn.
Peter Bergen, nhà phân tích của CNN, nhận định tình báo và quân đội Israel tới nay chưa có thông tin về nơi giam con tin. Hệ thống hầm ngầm phức tạp mà Hamas kiểm soát ở Dải Gaza có thể khiến nỗ lực xác định vị trí trở nên khó khăn hơn.
Bất cứ chiến dịch giải cứu nào cũng có thể gây rủi ro cho chính con tin, ngay cả khi Israel triển khai lực lượng đặc nhiệm giàu kinh nghiệm nhất. Năm 2010, Mỹ triển khai đội đặc nhiệm SEAL Team 6 tinh nhuệ mở chiến dịch giải cứu nhân viên cứu trợ người Anh Linda Norgrove bị Taliban bắt cóc, nhưng chiến dịch thất bại khi con tin thiệt mạng.
Các cuộc điều tra sau đó cho thấy Norgrove chết vì mảnh lựu đạn do thành viên đội SEAL sử dụng khi đột kích.
Những kẻ bắt cóc cũng có thể giết con tin trong lúc chiến dịch giải cứu được tiến hành. Năm 2014, trong chiến dịch giải cứu của SEAL Team 6 ở Yemen, nhà báo người Mỹ Luke Somers bị nhóm al Qaeda sát hại.
Tiến sĩ Jon Alterman, giám đốc chương trình Trung Đông của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cảnh báo rằng bất cứ ý định nào dùng biện pháp quân sự để giải cứu con tin đều có thể dẫn tới thiệt hại lớn về nhân mạng.
"Quân đội Israel chưa bao giờ đối mặt số lượng lớn gồm cả dân thường và binh sĩ, có thể bị phân tán ở nhiều địa điểm như vậy", Alterman nói. "Họ không có nhiều kinh nghiệm xử lý vấn đề đó".
Đàm phán được cho là cách tiếp cận ít rủi ro nhất trong hoàn cảnh này. Trong những năm qua, nhiều lãnh đạo chính phủ Israel đã chấp nhận thả tù nhân Palestine để đổi lấy tự do cho con tin Israel, trong đó có binh lính.
Hiện cả Israel và Hamas đều chưa thể hiện dấu hiệu bắt đầu đàm phán về con tin, nhưng tiến sĩ Nancy Zarse, nhà tâm lý học pháp y, cho rằng có một số lý do để lạc quan, khi Hamas dường như không thực hiện lời đe dọa hành quyết con tin để trả đũa các đòn tập kích của Israel.
"Đó là một dấu hiệu tốt, cho thấy chúng ta có thể đạt một số tiến bộ trong các cuộc đàm phán tương lai", bà nói.
"Thả con tin bằng cách thương lượng, có lẽ do Qatar làm trung gian, là cách tiếp cận có rủi ro thấp nhất. Nếu Hamas có thể thả trẻ em và người cao tuổi mà nhóm này đã bắt, đó sẽ là một khởi đầu tốt", nhà phân tích Peter Bergen nhận định.
Thanh Tâm (Theo The Conversation, CNN, ABC News)