"Nhà độc tài không được bầu Zelensky tốt hơn nên hành động nhanh chóng, nếu không ông ấy sẽ không còn đất nước nữa", Tổng thống Mỹ Donald Trump công kích người đồng cấp Ukraine trong bài đăng trên mạng xã hội Truth Social ngày 19/2.
Ông Trump bình luận vài giờ sau khi ông Zelensky cho biết lãnh đạo Mỹ đã "rơi vào mạng lưới thông tin sai lệch" từ Nga về cuộc xung đột ở Ukraine. Loạt diễn biến cho thấy rạn nứt giữa ông Trump và ông Zelensky ngày càng khoét sâu.
"Những lời công kích ông Trump nhằm vào ông Zelensky là dấu hiệu rất tồi tệ với Ukraine, châu Âu, và tôi cho rằng với cả an ninh của Mỹ nữa", Robert Hamilton, giám đốc nghiên cứu Chương trình Âu - Á tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, trụ sở Mỹ, nói với Al Jazeera.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: AFP
Rạn nứt âm ỉ giữa ông Trump và ông Zelensky bắt đầu bộc lộ khi ông chủ Nhà Trắng ngày 12/2 thông báo điện đàm với ông chủ Điện Kremlin Vladimir Putin để bàn về chiến sự Nga - Ukraine. Lãnh đạo Mỹ - Nga nhất trí bắt đầu đàm phán hòa bình ngay lập tức, không đề cập đến sự tham gia của Ukraine hay châu Âu.
Ông Trump vài giờ sau mới điện đàm với ông Zelensky để trao đổi. Tổng thống Ukraine "cảm thấy không dễ chịu" vì Mỹ tìm đến Nga trước, tuyên bố không chấp nhận bất cứ thỏa thuận song phương nào về Ukraine nếu Kiev không tham gia đàm phán.
Phái đoàn Nga và Mỹ đã gặp trực tiếp tại Arab Saudi hôm 18/2. Trong cuộc họp báo tại dinh thự Mar-a-Lago cùng ngày sau đó, ông Trump tiếp tục tung loạt đòn giáng vào Ukraine, cáo buộc chính Kiev mới là bên "bắt đầu cuộc chiến" và chỉ trích tính chính danh của ông Zelensky.
Ông Zelensky đáp trả, cáo buộc ông Trump "đang chiều lòng Nga". "Thật đáng tiếc, Tổng thống Trump, người mà tôi dành nhiều sự tôn trọng, lại sống trong không gian của những thông tin sai lệch", ông Zelensky cho biết. Phó tổng thống Mỹ JD Vance chỉ trích bình luận từ ông Zelensky là "đáng hổ thẹn".
Ông Trump ngày 19/2 tiếp tục công kích tính chính danh của Zelensky, cho rằng lãnh đạo Ukraine là "nhà độc tài không được bầu, từng là diễn viên hài không mấy thành công, nhận tỷ lệ ủng hộ rất thấp ở Ukraine và điều duy nhất ông ấy giỏi là thao túng Joe Biden". Đây là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ gọi ông Zelensky là "độc tài".
Mỹ dưới thời tổng thống Biden là một trong những đồng minh mạnh mẽ nhất của Ukraine, viện trợ quân sự hàng chục tỷ USD cho Kiev "đối phó Moskva đến cùng". Ông Trump thể hiện quan điểm khác từ khi tranh cử, cho rằng Mỹ không nên viện trợ Ukraine mà không nhận lại gì, cam kết sớm chấm dứt cuộc chiến đáng lẽ không xảy ra nếu ông còn đương chức.
Đầu tháng 2, ông Trump nêu ý tưởng Ukraine đổi khoáng sản lấy viện trợ. Ông Zelensky ngày 18/2 nói Mỹ đề xuất Ukraine cung cấp 50% lượng khoáng sản quan trọng nhưng lại không đưa ra đảm bảo an ninh nào cho Kiev. Tổng thống Ukraine bác bỏ ý tưởng, nói ông "không thể bán quốc gia như vậy".
Theo Mykola Bielieskov, nhà phân tích chính trị có quan hệ mật thiết với văn phòng tổng thống Ukraine, sau khi ông Trump đắc cử tháng 11/2024, chính quyền ông Zelensky đã tìm cách tiếp cận lãnh đạo Mỹ. Kiev muốn đảm bảo việc ông Trump cam kết chấm dứt chiến sự Ukraine không đồng nghĩa Washington sẽ dừng viện trợ và buộc Kiev phải đầu hàng theo các điều khoản từ Moskva.
"Chúng tôi đã thử một số chiến lược tiếp cận Tổng thống Trump, hy vọng có thể lay chuyển ông ấy, nhưng dường như những chiến lược này cũng có giới hạn", ông Bielieskov nói với Washington Post. "Giờ đây, chiến lược tiếp cận đã mâu thuẫn với lợi ích cốt lõi của Ukraine. Tổng thống Zelensky chọn nói lên suy nghĩ của ông thay vì chiều lòng ông Trump, bởi Kiev đã bị gạt khỏi bàn đàm phán".
Kimberly Halkett, bình luận viên của Al Jazeera, nói những bình luận gần đây nhằm vào ông Zelensky phản ánh chiến thuật "gây sức ép cổ điển" của ông Trump. "Ông ấy hạ thấp giá trị lãnh đạo Ukraine bằng cách nhắc đến nghề nghiệp trước đó, rằng ông Zelensky từng là diễn viên hài", bà Halkett nói.
Bà Halkett cảnh báo đây là tín hiệu của "sự đảo chiều gây sốc" trong chính sách của Mỹ. "Điều chính quyền Biden thực hiện trước đó là tìm cách cô lập Nga", bà Halkett nói. "Giờ đây, chính quyền Trump đang làm hoàn toàn ngược lại".
Mark Stone, bình luận viên của Sky News, nói những lời của ông Trump đã làm xói mòn quan hệ Mỹ - Ukraine chỉ trong vài ngày.
"Mỹ từng là đồng minh của Ukraine, giúp họ đẩy lùi Nga. Nhưng chỉ sau một cuối tuần, chúng ta đã thấy quan hệ giữa hai nước xuống thấp đến mức sử dụng ngôn từ khác thường", ông Stone đánh giá.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) và Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump tại Tháp Trump ở New York ngày 27/9/2024. Ảnh: AP
Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng Mike Waltz nói không ai nên chỉ trích ông Trump vì nỗ lực tìm giải pháp ngoại giao cho xung đột Nga - Ukraine.
"Những gì ông ấy nói hôm qua và hôm nay là tại sao ông Zelensky không tìm cách chấm dứt cuộc chiến này để đất nước tốt lên? Và chúng ta cũng phải tự hỏi rằng liệu vị thế của Ukraine trên chiến trường có đang cải thiện hay không?", ông Waltz trả lời phỏng vấn Fox News ngày 19/2.
"Tổng thống Trump là một nhà giao dịch. Ông ấy sẽ tìm kiếm những chiến thắng về ngắn hạn, những thứ sẽ có lợi cho Mỹ theo góc nhìn của mình. Và những yếu tố đó đang đưa ông Trump đến bàn đàm phán mà ở phía đối diện chỉ có Nga", cây viết Stone nói.
Tuy nhiên, diễn biến căng thẳng có phần dịu đi sau khi đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về Ukraine Keith Kellogg đến Kiev, gặp Tổng thống Zelensky ngày 20/2. Một ngày sau, ông ra tuyên bố gọi ông Zelensky là "lãnh đạo can đảm và đang gặp nhiều thách thức".
"Cuộc gặp này giúp khôi phục hy vọng. Ukraine cần những cam kết mạnh mẽ và sẽ thực sự mang lại hiệu quả từ Mỹ", Tổng thống Zelensky nhấn mạnh.
Như Tâm (Theo Washington Post, Sky News, Al Jazeera)