Nhóm cổ phiếu "họ nhà" FLC như ROS, AMD, HAI, GAB, FLC, ART từng một thời khuynh đảo thị trường chứng khoán với các phiên thanh khoản lớn, tăng kịch trần liên tiếp. Chẳng hạn, mã cổ phiếu ROS của Công ty CP Xây dựng Faros, thuộc hệ sinh thái FLC, khởi điểm từ giá 10.500 đồng/cổ sau đó đạt đỉnh gần 180.000 đồng trước khi trượt dốc "không phanh" giảm về 2.500 đồng và bị hủy niêm yết.
Người bị cáo buộc đứng sau thao túng nhóm cổ phiếu trên là cựu chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết. Ông cùng hai em gái và 18 người vừa bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) đề nghị truy tố về tội Thao túng thị trường chứng khoán hoặc Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Ông Quyết từng là một trong những người giàu nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam. Trong vụ án này, ông và đồng phạm bị cáo buộc thao túng 5 mã chứng khoán (ROS, AMD, HAI, GAB, FLC, ART) thu lời 732 tỷ đồng và chiếm đoạt hơn 3.600 tỷ đồng bằng chiêu tăng vốn điều lệ khống.
Trước ông Quyết, một cái tên đình đám khác trong làng chứng khoán là Chủ tịch Louis Holdings Đỗ Thành Nhân đã bị phạt hơn 5 năm tù cùng với cáo buộc thao túng thị trường. Thủ đoạn của ông Nhân là mua cổ phiếu "rác" giá 1.000-1.800 đồng sau đó thổi giá tăng gấp 42 lần rồi bán tháo, thu lời 152 tỷ đồng.
Qua điều tra vụ án tại FLC, C01 chỉ ra những "lỗ hổng" liên quan giao dịch trên thị trường chứng khoán.
Thứ nhất, việc mở tài khoản chứng khoán dễ dàng và không kiểm soát dẫn đến bị lợi dụng để thuê, nhờ người khác đứng tên. Nhóm thao túng thị trường sử dụng các tài khoản này để mua bán, tạo cung cầu giả, đẩy giá lên cao rồi bất ngờ bán.
Với các hành vi cho mượn tài khoản chứng khoán, C01 đề nghị Ủy ban Chứng khoán xử phạt hành chính bằng hình thức đình chỉ giao dịch tài khoản 6-12 tháng.
Thứ hai, tội phạm lợi dụng việc thiếu kiểm soát hoạt động mạng xã hội để lập các hội nhóm kín hô hào, kích động, lôi kéo nhà đầu tư. Thông qua đó, họ dễ dàng điều khiển và thao túng thị trường để thu lợi bất chính.
Thứ ba, việc kiểm soát vay vốn theo hình thức hợp tác đầu tư còn nhiều kẽ hở. Nhiều nhóm nghi phạm lợi dụng công ty chứng khoán và công ty thứ ba để lách luật ký hợp đồng cho khách hàng vay với lãi suất cố định để thu lợi. Từ đó, họ có nguồn tiền để giao dịch, đẩy giá chứng khoán thu lời.
Theo C01, tội phạm thao túng chứng khoán ngày càng tinh vi, có tổ chức gây ảnh hưởng lớn đến thị trường và thiệt hại cho nhà đầu tư. Thế nhưng Bộ luật Hình sự hiện hành quy định mức phạt còn thấp, phạt tiền cao nhất 4 tỷ đồng, tù cao nhất 7 năm nên gây khó khăn cho điều tra, không đảm bảo phòng ngừa.
Cho rằng chưa có quy định để xác định thiệt hại cho nhà đầu tư tham gia mua bán các mã chứng khoán trong giai đoạn bị thao túng để có căn cứ xác định thiệt hại, C01 đề nghị Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Tư pháp, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao sớm ban hành hướng dẫn cơ sở pháp lý trong việc xác định thiệt hại cho nhà đầu tư.
Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết, năm 2020. Ảnh: An Bình
Đề xuất cấm cho mượn tài khoản chứng khoán
C01 đề nghị Bộ Tài chính đẩy mạnh tuyên truyền, kịp thời cung cấp thông tin chính thống về chủ trương điều hành và tình hình kinh tế vĩ mô để ổn định tâm lý nhà đầu tư. Làm được điều này sẽ tạo niềm tin vào thị trường cho nhà đầu tư và nâng cao nhận thức, hiểu biết và kỹ năng tài chính của họ.
Bộ Tài chính cần tăng cường kiểm tra, yêu cầu các doanh nghiệp niêm yết, công bố thông tin theo quy định; sửa đổi các văn bản hướng dẫn thi hành liên quan đến cổ phiếu như: cấm tổ chức, cá nhân cho mượn pháp nhân hoặc cho mượn giấy tờ để thành lập pháp nhân, mở tài khoản chứng khoán; cấm công ty chứng khoán cho vay tiền để mua cổ phiếu khi tài khoản không có tiền.
Theo Bộ Công an, việc quy định thêm trách nhiệm của các đơn vị quản lý, kiểm toán trong công bố thông tin, niêm yết chứng khoán là cần thiết. Hơn nữa phải có cơ chế giám sát các khâu tăng vốn điều lệ, kiểm toán, đăng ký niêm yết và quản lý giao dịch chứng khoán. Bộ Tài chính cần tăng cường nắm tình hình để phối hợp xử lý hành vi đưa thông tin không chính xác gây mất an toàn thị trường.
Giám sát các cổ phiếu tăng mạnh
Với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, C01 đề nghị tập trung giám sát các giao dịch của mã cổ phiếu có biến động mạnh về giá, các mã được lôi kéo, hô hào trong các hội nhóm. Ủy ban Chứng khoán tăng cường thanh tra các doanh nghiệp đăng ký công ty đại chúng, làm thủ tục niêm yết trên sàn chứng khoán; thu thập thông tin các công ty có dấu hiệu như FLC để chuyển hồ sơ cho Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) xử lý.
C01 nhận thấy nhiều doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở của pháp luật để dùng các thủ thuật nghiệp vụ kế toán chỉnh sửa, tăng vốn mà cổ đông không phải góp thêm tiền thật. Để ngăn chặn tình trạng tăng vốn ảo, C01 đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu cho Chính phủ hoàn thiện chính sách pháp luật, tăng cường giám sát để kiểm tra dòng tiền đầu tư tăng vốn.
Theo kết luận điều tra, trong giai đoạn từ ngày 26/5/2017 đến 10/01/2022, ông Trịnh Văn Quyết chỉ đạo hai em gái Trịnh Thị Thúy Nga và Trịnh Thị Minh Huệ cùng một số người dùng nhiều tài khoản chứng khoán liên tục thực hiện giao dịch để thao túng thị trường chứng khoán. Việc này nhằm đẩy giá cổ phiếu FLC từ 15.500 lên 24.050 đồng/cổ phiếu, tăng 64%.
Ngày 10/1/2022, ông Quyết chỉ đạo đặt bán hơn 76,7 triệu cổ phiếu FLC và khớp lệnh 74,8 triệu cổ phiếu với giá trung bình 22.586 đồng nhưng không công bố thông tin trước khi giao dịch. Tổng số tiền thu về sau khi bán chui cổ phiếu là 1.689 tỷ đồng.
Kết luận xác định, ông Quyết cùng đồng phạm đã thao túng 5 mã cổ phiếu AMD, HAI, GAB, FLC, ART thu lợi bất chính 723 tỷ đồng.