Hai vụ ám sát liên tiếp nhắm vào lãnh đạo các lực lượng đồng minh của Iran, gồm thủ lĩnh chính trị Hamas Ismaul Haniyeh tại Tehran và chỉ huy quân sự Hezbollah Fuad Shukr tại Beirut, đã đẩy Trung Đông đến bờ vực chiến tranh.
Giới lãnh đạo Iran cáo buộc Israel đứng sau cả hai vụ tấn công và đã thề trả thù cho các đồng minh, dù Tel Aviv chỉ nhận trách nhiệm vụ không kích ở Beirut.
Tehran ngày 3/8 thông báo với các nhà ngoại giao Arab rằng họ "không quan tâm liệu đòn trả đũa lần này có châm ngòi chiến tranh hay không", theo các nguồn thạo tiết lộ với Wall Street Journal. Điều này đã khiến Mỹ cùng các đối tác châu Âu và Trung Đông tiến hành nỗ lực ngoại giao con thoi nhằm tìm mọi cách thuyết phục Iran kiềm chế.
Các nguồn tin ngoại giao tiết lộ Mỹ đã liên hệ chính phủ các nước châu Âu và đối tác khu vực, nhờ gửi thông điệp kêu gọi Iran xuống thang căng thẳng và khẳng định Washington cũng đang gây áp lực buộc Tel Aviv hạ nhiệt tình hình.
Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi hội kiến Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian ngày 4/8 tại Tehran. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Iran
Axios tuần qua tiết lộ Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cảnh cáo Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chấm dứt mọi động thái làm tăng nhiệt tình hình ở Trung Đông, thúc đẩy đàm phán ngừng bắn ở Dải Gaza và "đừng trông chờ Mỹ giải cứu" nếu tiếp tục hành động liều lĩnh.
Axios là trang tin tức về chính trị, công nghệ, có trụ sở ở Arlington, bang Virginia, Mỹ, ra mắt năm 2017 do các cựu nhà báo Jim VandeHei, Mike Allen và Roy Schwartz của Politico phụ trách. Theo xếp hạng của Press Gazette hồi tháng 5, Axios là một trong 50 trang tin tức lớn nhất của Mỹ.
Giới chức Mỹ cũng cảnh báo Iran rằng mọi đòn tấn công nhắm vào Israel sẽ dẫn đến động thái "ăn miếng trả miếng" không hồi kết giữa các bên. Chính quyền Tổng thống Joe Biden cố thuyết phục chính phủ mới của Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian rằng "sẽ có cơ hội tốt hơn trong cải thiện quan hệ với phương Tây nếu họ kiềm chế".
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuần qua thảo luận cùng Thủ tướng Iraq Mohammed Shia al-Sudani, nhấn mạnh "mọi bên phải xúc tiến các bước hạ nhiệt căng thẳng khu vực, tránh leo thang thêm nữa và thúc đẩy ổn định".
Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi ngày 4/8 bất ngờ đến Tehran, chuyến thăm cấp ngoại trưởng đầu tiên của Jordan tới Iran sau hai thập kỷ, để tìm hướng tháo ngòi nổ xung đột. Jordan hồi tháng 4 đã hỗ trợ Israel bắn hạ tên lửa Iran bay qua không phận, góp phần ngăn chặn đòn đáp trả của Tehran với Tel Aviv sau vụ sát hại 7 thành viên cấp cao Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).
Vị trí Iran, Jordan, Israel. Đồ họa: CNN
Dù các lãnh đạo tại Amman tuần qua kịch liệt lên án vụ ám sát Haniyeh là "vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế" và cáo buộc Tel Aviv theo đuổi chính sách "khước từ quyền tồn tại của người Palestine", Ngoại trưởng Safadi tái khẳng định chủ trương "Jordan sẽ không trở thành chiến trường" và sẵn sàng chặn mọi hành động xâm phạm không phận từ mọi phe.
"Tôi đến thăm Iran lần này để tham vấn về diễn biến leo thang nghiêm trọng tại khu vực, thảo luận thẳng thắn và rõ ràng về phương thức hóa giải bất đồng giữa hai nước trên tinh thần chân thành và minh bạch", ông Safadi trả lời họp báo ở Tehran cùng Ngoại trưởng Iran Ali Bagheri, bổ sung rằng Jordan không thay mặt Israel đàm phán với Iran.
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tập trận vào ngày 23/12/2021 ở ba tỉnh Bushehr, Hormozgan và Khuzestan. Ảnh: IRGC
Tuy nhiên, nỗ lực ngoại giao của Mỹ, phương Tây và các nước Arab dường như đều đang bế tắc, khi các lãnh đạo Iran tuyên bố khước từ lời kêu gọi xuống thang căng thẳng và nhấn mạnh Tehran sẵn sàng đáp trả mạnh mẽ vào Tel Aviv.
Tại buổi hội kiến với Ngoại trưởng Safadi hôm 4/8, Tổng thống Pezeshkian nhấn mạnh Israel "đã phạm sai lầm nghiêm trọng" khi nghĩ rằng Iran sẽ bỏ qua vụ ám sát ông Haniyeh. Chủ tịch Quốc hội Iran Mohammad Qalibaf cũng kêu gọi chính phủ hành động quyết đoán.
Trang Axios của Mỹ dẫn ba nguồn thạo tin cho biết Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken trong cuộc điện đàm với những người đồng cấp G7 hôm 4/8 cho hay Iran và lực lượng Hezbollah ở Lebanon sẽ tung đòn tập kích đáp trả Israel "sớm nhất trong 24-48 giờ tới".
Thanh Danh (Theo WSJ, Guardian)