Golf lần đầu vào Olympic, ngay kỳ thứ hai - Paris 1900. Và đó là màn ra mắt suôn sẻ, hạ màn với đấu thủ Mỹ Charles Sands ẵm HC vàng sau 36 hố đấu gậy cá nhân, và đồng hương Margaret Abbot vô địch chín hố nữ.
Bốn năm sau tại St. Louis, bang Missouri, khi Mỹ đăng cai Olympic, Ban tổ chức bỏ nội dung nữ, thêm đồng đội nam. Khi đó, đấu thủ Canada George Lyon đoạt HC vàng, còn chủ nhà thắng cả bộ giải đồng đội, bên cạnh bạc và đồng cá nhân.
Các golfer nữ tranh tài ở Olympic Paris 1900. Ảnh: Kishimoto
Đến Olympic 1908, golf vẫn trong chương trình thi đấu chính thức. Thế vận hội năm ấy dự kiến diễn ra ở Rome, nhưng sau đó được đưa sang Anh do chủ nhà Italy vướng thảm hoạ núi lửa Vesuvius. Khi đó, Uỷ ban Olympic Anh (BOC) quả quyết họ đã gửi thư cho Royal & Ancient (R&A) – tổ chức quản lý và phát triển golf thế giới - để thông báo việc tự vận hành môn này. Tuy nhiên, thư không đến tay R&A.
BOC, dù chưa biết phản hồi từ đơn vị chủ quản, vẫn triển khai công việc. Họ định tổ chức đấu golf sáu vòng chia đều cho ba sân. Hành trình 108 hố như thế vượt chuẩn hai kỳ trước, nên R&A không đồng ý khi hay tin.
Trước câu chuyện vốn rắc rối, nhiều golfer Anh còn nộp giấy đăng ký thi đấu không hợp lệ. Chuyện này vô tình khiến giới chuyên môn liên tưởng một cuộc tẩy chay ngầm. Tuy nhiên, PGA Tour lý giải sự cố do "diễn giải nhầm hoặc bất đồng ở định nghĩa 'đấu thủ nghiệp dư' trong điều lệ".
Cuối cùng, chỉ ĐKVĐ George Lyon hợp lệ về giấy tờ và thành đấu thủ duy nhất môn golf ở Olympic kỳ thứ ba. Ban tổ chức vẫn đề nghị trao HC vàng, nhưng Lyon không nhận. Đến đây, golf Olympic xem như dừng bước. Bởi 108 năm sau, nó mới tái xuất ở Rio de Janeiro, Brazil để Justin Rose lấy HC vàng.
Trong hơn một thế kỷ ấy, golf lẽ ra đã trở lại vào giữa thập niên 1990.
Khi đăng cai Atlanta 1996, Uỷ ban Olympic Mỹ (ACOG), vì là chủ nhà, có quyền đề xuất môn thể thao mới. Trưởng Ban tổ chức Thế vận hội năm đó là Billy Payne, người về sau là Chủ tịch sân Augusta National - nơi độc quyền tổ chức major Masters từ 1934.
Để chuẩn bị đưa golf trở lại, ACOG từ tháng 10/1992 đã thương thảo với Uỷ ban Olympic quốc tế (IOC), trong đó đề nghị chọn sân đấu Augusta National. Việc này cũng được cho là "cuộc cách mạng", để phụ nữ được cơ hội đấu trên sân khét tiếng kín kẽ và kén chọn mà trước đó họ không thể vào vì chính sách không tiếp nữ giới. Mãi đến tháng 8/2012, Augusta National mới lần đầu nhận hai hội viên nữ, trong đó có cựu ngoại trưởng Mỹ Condoleezza Rice và doanh nhân Darla Moore.
Augusta National có cơ hội đăng cai môn golf ở Olympic Atlanta 1996, nhưng bị chính quyền địa phương bác. Ảnh: AP
Tiến trình suôn sẻ vì cả R&A cùng tổ chức đồng đẳng Hiệp hội Golf Mỹ (USGA) sốt sắng ủng hộ. Họ chốt luôn thể thức đấu gậy 72 hố với mỗi quốc gia tối đa ba tuyển thủ, áp dụng cả nam và nữ.
Tuy nhiên, Hội đồng thành phố Atlanta (ACC) chưa gật đầu. Do nắm quyền quyết định cuối cùng, phe này phải duyệt, golf mới có cửa vào Atlanta 1996. Phần IOC thông qua sau đó chỉ mang tính thủ tục.
ACC từ lâu phản đối chính sách bất bình đẳng của Augusta National. Vào lúc vận động, sân chỉ có một hội viên da đen, không hội viên nữ. Việc này trái tuyên bố về sứ mệnh Olympic, trong đó có giá trị bình quyền.
Cuối cùng, Atlanta 1996 không có môn thể thao mới, tính cả golf.
Khi London được trao quyền đăng cai kì 2012, golf lại hy vọng. Trước đó bảy năm, bóng chày và bóng mềm đã bị loại khỏi chương trình. Đó lại là cơ hội cho những môn khác, đặc biệt môn khởi nguồn từ Vương quốc Anh. Nhưng sự ủng hộ ở London 2012 không đủ mạnh, nên golf thậm chí còn không qua vòng bỏ phiếu sơ loại khi cạnh tranh với ba môn khác. Môn bóng squash (tennis bật tường) và karate xếp trên golf, nhưng đến vòng duyệt cuối cũng bị loại.
Nhờ chiến dịch khôn khéo của Liên đoàn Golf quốc tế (IGF) – sử dụng bộ đôi golfer vĩ đại Jack Nicklaus và Annika Sorenstam làm át chủ bài tiếp thị, golf được cơ hội trở lại trong đợt bỏ phiếu tín nhiệm tháng 10/2009 với thời điểm hội nhập chính thức tại Rio 2016.
Nhưng chưa kịp mở màn, golf lại gặp vận đen. Virus Zika hoành hành ở Brazil khiến chủ nhà gặp nguy cơ vỡ sự kiện, tương tự Tokyo 2020 với Covid-19 hiện nay.
Nhưng cuối cùng Rio 2016 vẫn diễn ra, golf chính thức tái ngộ Olympic sau 112 năm. Nhưng cuộc tranh huy chương thiếu hàng loạt đấu thủ hàng đầu thế giới: Dustin Johnson, Jordan Spieth, Hideki Matsuyama, Jason Day, Shane Lowry, Rory McIlroy, Graeme McDowell, Adam Scott. Họ sợ Zika nên sớm thông báo rút lui.
Justin Rose phấn khích khi giành HC vàng đơn nam golf ở Olympic Rio 2016. Ảnh: AP
Đến Tokyo 2020, danh sách tìm huy chương golf gồm 120 đấu thủ chia đều hai giới tính. Riêng nội dung nam, chỉ 12 đấu thủ trong top 30 thế giới (bảng OWGR). Golfer số một OWGR Jon Rahm của Tây Ban Nha háo hức dự nhưng gần đến ngày lên đường lại nhiễm nCoV như Bryson DeChambeau ở tuyển Mỹ. Dustin Johnson - golfer số thứ hai thế giới - cũng không đến Nhật vì muốn tập trung cho mặt trận quan trọng đối với sự nghiệp lâu dài – nhóm sự kiện playoff thuộc FedEx Cup ở PGA Tour vào giai đoạn nóng sau Olympic.
Sau Johnson, đến lượt Tyrrell Hatton, Matthew Fitzpatrick, Lee Westwood từ chối vào tuyển Anh, tương tự Sergio Garcia đối với Tây Ban Nha.
Và việc thiếu nhiều ngôi sao lớn, chỉ số cạnh tranh (SOF) của golf Olympic kỳ này ở mức 319, thấp hơn nhiều sự kiện PGA Tour lâu năm như Travelers Championship hồi tháng Sáu (461), Memorial tháng Ba (602), Sony Open hồi đầu năm (341). Và vì SOF thấp, golfer đoạt HC vàng Tokyo 2020 chỉ được 50 điểm OWGR, tương đương Sony Open.
Quốc Huy