"Baba Yaga" là tên gọi chung được binh sĩ Nga đặt cho các thiết bị bay không người lái (UAV) nhiều cánh quạt chuyên thả đầu nổ vào ban đêm của Ukraine. Chúng thường có 4, 6 hoặc 8 cánh quạt, mang được 10-20 kg vũ khí tùy thuộc nhiệm vụ và có thể tập kích mục tiêu ở khoảng cách tối đa 12 km.
Một trong các loại vũ khí phổ biến trên Baba Yaga là mìn chống tăng TM-62 nặng 10 kg, đã được chỉnh sửa để kích nổ khi thả từ trên không. Một số dòng có thể mang hai quả mìn TM-62, hoặc hai đạn cối cỡ 82-120 mm.
Baba Yaga thường treo lơ lửng trên không để thả đầu đạn, song một số video cũng cho thấy chúng truy đuổi mục tiêu di động, điều đòi hỏi kỹ năng điêu luyện của người vận hành.
Drone Ukraine thả đầu nổ tập kích pháo tự hành 2S7 Nga trong video đăng tháng 10/2024. Video: X/WarTranslated
Một số mẫu drone dường như còn được trang bị bom dẫn đường bằng laser, giúp chúng tấn công mục tiêu với độ chính xác cao. Tuy nhiên, phương án này không phổ biến và Baba Yaga chủ yếu vẫn sử dụng các loại đạn rẻ tiền hơn.
Ngoài sử dụng cho các đòn tập kích mục tiêu, Baba Yaga đôi khi cũng được dùng để vận chuyển hàng tiếp tế cho binh sĩ ở tiền tuyến.
Baba Yaga có kích thước lớn và phát ra nhiều tiếng ồn, khiến nó dễ bị phát hiện từ khoảng cách xa trong điều kiện ban ngày. Điều này khiến dòng drone này chỉ phát huy được tác dụng khi triển khai khi trời tối và được gọi là "sát thủ ban đêm" của quân đội Ukraine.
Bộ Quốc phòng Ukraine năm ngoái mua hơn 2.000 drone kiểu Baba Yaga qua các kênh chính thức, bên cạnh số lượng chưa xác định do các tình nguyện viên và tổ chức gây quỹ đóng góp. Mỗi chiếc có giá khoảng 20.000 USD, đồng nghĩa toàn bộ phi đội này có giá xấp xỉ một tiêm kích F-16.
Tổ vận hành Baba Yaga thường được triển khai đến tiền tuyến sau khi màn đêm buông xuống, thực hiện nhiều nhiệm vụ mỗi đêm trong mỗi lần ra trận. Dù vậy, không phải lúc nào họ cũng an toàn trước biện pháp trinh sát của Nga.
Các đơn vị Nga có thể xác định vị trí của tổ vận hành drone Ukraine thông qua tín hiệu vô tuyến phát ra khi điều khiển Baba Yaga, hoặc dùng drone hạng nhẹ bám sát những chiếc Baba Yaga đang trở về nơi xuất phát. Nếu không kịp cơ động, tổ vận hành Ukraine sẽ hứng đòn tập kích dữ dội bằng drone hoặc pháo binh của Nga.
Andrew Perpetua, nhà phân tích dữ liệu tình báo nguồn mở về xung đột Ukraine, cho rằng tầm ảnh hưởng của Baba Yaga đang bị đánh giá thấp hơn thực tế.
Thống kê về tổn thất của quân đội Nga chủ yếu phụ thuộc vào các trang phân tích nguồn mở như Oryx có trụ sở tại Hà Lan. Họ thường thu thập hình ảnh không bị trùng lặp, có thể kiểm chứng để xác nhận thiệt hại về nhân lực, khí tài của các bên tham chiến.
Binh sĩ Ukraine chuẩn bị triển khai drone "Ma cà rồng" tại tỉnh Donetsk tháng 4/2024. Ảnh: AFP
Perpetua lưu ý rằng video về những vụ tập kích của Baba Yaga thường được quay bằng camera ảnh nhiệt theo góc nhìn từ trên cao, nên rất khó xác định chủng loại mục tiêu và liệu đòn tập kích có thành công hay không. Điều này khiến Oryx hiếm khi thống kê kết quả các vụ tập kích bằng Baba Yaga, trừ khi có ảnh chụp vào ban ngày xác nhận phương tiện đã bị phá hủy.
"Phương pháp thống kê của các bên thường mang tính thận trọng cao, không phù hợp với các video hiện có. Kết quả của họ sẽ không theo kịp số liệu thực tế", Perpetua nhận định.
Ngoài tìm phương án đối phó, quân đội Nga cũng công bố một số mẫu drone tương tự Baba Yaga, khiến những người ủng hộ Ukraine cho rằng đây là động thái gián tiếp thừa nhận hiệu quả của khí tài này.
Tuy nhiên, các loại drone kiểu Baba Yaga của Moskva chưa được triển khai trên tiền tuyến. Lực lượng Nga chủ yếu vẫn dùng máy bay không người lái (UAV) tự sát cánh bằng như Lancet, kết hợp với drone góc nhìn thứ nhất và flycam mang đầu nổ hạng nhẹ, đồng thời tái sử dụng những chiếc Baba Yaga tịch thu được của Ukraine.
"Rất nhiều kênh Telegram Nga đã đăng hình ảnh, video binh sĩ nước này sửa chữa và sử dụng Baba Yaga để tấn công lực lượng Ukraine", Samuel Bendett, chuyên gia về drone của Trung tâm Nghiên cứu Hải quân (CNA) có trụ sở tại Mỹ, cho biết.
Phạm Giang (Theo Forbes, Reuters)