Trận động đất mạnh 7,7 độ ở Myanmar vào trưa 28/3, với tâm chấn cách thành phố Mandalay khoảng 20 km, đã làm rung chuyển cả khu vực, khiến đường sá nứt toác, chùa tháp cổ sụp đổ, cầu gãy và nhà cửa đổ nát. Chỉ trong vài giây, nhiều khu dân cư đã bị phá hủy hoàn toàn. Người dân nhiều nước lân cận như Thái Lan, Ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam cũng có thể cảm nhận được chấn động.
Trận động đất này giải phóng năng lượng "tương đương 334 quả bom nguyên tử", theo nhà địa chất Jess Phoenix, Đại học Los Angeles bang California, Mỹ. Trung tâm Mạng lưới Động đất Trung Quốc còn cho rằng động đất Myanmar mạnh đến 7,9 độ.
Tạp chí Scientific American cũng nhận định trận động đất giải phóng năng lượng tương đương "hàng trăm vụ nổ hạt nhân". Điều này khiến xung chấn lan đến ở nhiều quốc gia khác, theo chuyên gia Amilcar Carrera-Cevallos từ Đại học Vicente Rocafuerte tại Ecuador.
Công trình đổ nát tại Mandalay sau trận động đất 7,7 độ ở miền trung Myanmar hôm 28/3. Ảnh: AFP
Theo nhà địa chấn Judith Hubbard từ Đại học Cornell, đây là một trận động đất nông và có sức phá hủy lớn, với tâm chấn nằm gần bề mặt Trái Đất. Bên cạnh đó, nhà cửa tại khu vực không được xây theo kỹ thuật chống chịu động đất dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho biết trận động đất là hệ quả từ va chạm giữa hai mảng kiến tạo Ấn Độ và Á-Âu. Các nhà khoa học gọi đây là dạng trượt ngang của các mảng kiến tạo, dọc theo đường đứt gãy Sagaing, kéo dài từ miền trung tới miền bắc Myanmar. Tâm chấn ở độ sâu khoảng 10 km cạnh thành phố Sagaing và xung chấn lan theo trục từ Sagaing tới Meiktila, cách đó khoảng 130 km về phía nam.
Khu vực này từng xảy ra nhiều trận động đất tương tự. Kể từ năm 1900, ít nhất 6 trận có sức mạnh từ mức 7 trở lên đã được ghi nhận trong phạm vi 240 km quanh tâm chấn ngày 28/3. Gần nhất là trận động đất 7 độ xảy ra vào tháng 1/1990 khiến 32 tòa nhà đổ sập. Năm 2023, một trận động đất mạnh 5,8 độ cũng xảy ra trên đường đứt gãy Sagaing gây thiệt hại nhẹ.
Vị trí tâm chấn động đất và đường đứt gãy Sagaing. Đồ họa: Quỹ Mô hình Động đất Toàn cầu
Theo thang đo cường độ động đất Mercalli, người dân trong khu vực gần tâm chấn sẽ cảm thấy sức rung lắc ở mức 9, tức "cực mạnh", có thể đẩy lệch công trình xây dựng khỏi nền móng hoặc đổ sập hoàn toàn. Sóng địa chấn di chuyển dọc theo đường đứt gãy, khuếch tán và ảnh hưởng một khu vực rộng lớn, với những rung lắc ở mức "nghiêm trọng" và "rất mạnh" ở xa tâm chấn. Một tòa nhà 34 tầng đang xây dựng ở Bangkok, cách tâm chấn khoảng 965 km, đổ sập trong tích tắc.
Jess Phoenix cảnh báo dư chấn từ trận động đất ngày 28/3 có thể kéo dài trong vài tháng, khi mảng kiến tạo Ấn Độ tiếp tục dịch chuyển bên dưới Myanmar. "Thảm họa này vốn tạo ra muôn vàn khó khăn, nhưng với tình trạng hiện nay của nước này, nó có thể trở thành thảm họa vô phương cứu vãn", bà nói, đề cập những thách thức về điều phối ứng phó giữa nội chiến tại Myanmar.
Giới chức Myanmar trưa 29/3 thống kê hơn 1.000 người đã thiệt mạng. USGS cảnh báo con số này có thể vượt 10.000 người theo các mô hình ước tính ban đầu. Tại Thái Lan, giới chức ghi nhận 10 người thiệt mạng, hơn 100 người mất tích.
Công nhân Thái Lan tập trung tại hiện trường vụ sập tòa nhà cao tầng ở Bangkok, do ảnh hưởng từ trận động đất Myanmar, chờ tin tức từ lực lượng cứu hộ ngày 29/3. Ảnh: Reuters
Thanh Danh (Theo CNN, Guardian, Scientific American)