Anh Tác, 35 tuổi, có hơn ba năm làm việc tại Công ty gỗ Thống Nhất Việt Nam ở thị xã Tân Uyên (Bình Dương). Cuối tuần trước, nhà máy ra thông báo nghỉ Tết Quý Mão 2023, bắt đầu từ ngày 12/12 đến hết 7/2/2023 (19/11 đến 17/1 âm lịch). Hơn chục năm rời quê đi làm công nhân, với anh đây là kỳ nghỉ "chưa từng có trong đời" bởi trải dài qua ba tháng, tổng cộng 58 ngày, gấp 5 lần các năm trước.
Anh Tác tại khu trọ Hưng Lợi 2. Ảnh: An Phương
"Nghỉ dài mà thiếu tiền nên không mong Tết nữa", anh Tác nói. Từ tháng 7, nhà máy bắt đầu giảm đơn hàng nên không còn tăng ca. Công ty hơn 500 người nhưng đến nay chỉ còn một nửa. Hai tháng qua, công nhân nghỉ luân phiên, mỗi tuần làm 3-4 ngày. Cùng lúc đó, công ty may nơi vợ anh làm cắt giờ làm nên tổng thu của gia đình giảm mạnh, từ 15 triệu đồng còn 10 triệu đồng. Ba con nhỏ gửi ở quê nhà Vĩnh Long, anh chị phải trông cậy vào sự hỗ trợ của ông bà.
Mấy tháng qua, nam công nhân mong cuối năm công việc khá hơn, có thưởng để bù đắp cho con nhưng "tình hình ngày càng tệ". Hai tháng nghỉ Tết đồng nghĩa không có lương, tiền thưởng tháng 13 cũng chẳng được công ty nhắc đến.
Từ hôm nhận thông báo, anh đã chạy nhiều nơi tìm việc thời vụ, hỏi người quen để xin phụ hồ nhưng đến đâu cũng bị lắc đầu. Anh bàn với vợ nếu tình hình quá khó khăn buộc phải về quê sớm nhưng chị không đồng ý. Gần tháng qua, công ty của chị bắt đầu có đơn hàng. Người mẹ trẻ muốn gắng làm đến Tết, hy vọng có thêm khoản thưởng để mua sắm cho con.
"Vợ tôi sợ nghỉ sớm công ty cắt hợp đồng, năm sau khó xin việc. Tuy nhiên ở lại làm mà không tăng ca, lương chỉ đủ đắp đổi qua ngày", anh Tác nói. Nhiều đồng nghiệp cùng khu trọ của anh đã dọn đồ về quê ngay khi nhận được thông báo.
Anh Nguyễn Văn Hưng, quản lý cư xá Hưng Lợi 2, nơi gia đình anh Tác thuê trọ, cho biết khu trọ hơn 1.300 phòng, cao điểm có trên 4.000 người thuê nhưng từ đầu tháng 7 đến nay, công nhân trả phòng liên tục. Từ đầu tháng 12, số người về tăng nhanh do các công ty cho nghỉ Tết sớm, tạm hoãn hợp đồng. Đến nay, khu trọ có hơn 1.000 phòng trống.
"Mỗi phòng được giảm 300.000 đồng nhưng nhiêu đó là không đủ", anh Hưng nói. Nhiều nhà máy cố gắng duy trì việc cho công nhân nhưng thu nhập chỉ được 2-3 triệu đồng, chỉ đủ trả tiền trọ, mua mì tôm. Mấy tháng trước, nhiều người còn hy vọng bám trụ nhưng khi Tết đã cận kề, không còn hy vọng nữa nên buộc phải hồi hương.
Nghỉ Tết hơn hai tháng cũng là tình thế của các công nhân Công ty High Point Furniture Global (Bình Dương) dưới hình thức tạm hoãn hợp đồng lao động thời gian từ ngày 1/12/2022 đến 10/2/2023 (8/11 đến 20/1 âm lịch).
Bà Phan Thị Quý, Chủ tịch công đoàn công ty, nói rằng cuối tháng 11, nhà máy còn ít hàng chưa sản xuất, nếu duy trì công việc đến hết tháng 12, công nhân sẽ nghỉ luân phiên, tuần làm 2-3 ngày. Tuy nhiên, thu nhập của lao động sẽ rất thấp, không đủ trả tiền nhà trọ, ăn uống. Vì vậy ban giám đốc quyết định tạm hoãn hợp đồng lao động, cho công nhân nghỉ Tết sớm về quê để tiết kiệm chi phí hoặc tìm việc làm thời vụ.
Công nhân mất việc, giảm giờ làm ở khu trọ Bình Dương. Ảnh: An Phương
Với số hàng còn lại, Công ty High Point Furniture Global để dành ra Tết cho công nhân quay lại có việc để làm. Trong thời gian này, ban giám đốc tập trung tìm thêm khách hàng mới. Để hỗ trợ công nhân, nhà máy vẫn trả thưởng tháng 13, 14 ngày lương tối thiểu trong hơn hai tháng tạm nghỉ, tặng thêm 2,5 triệu đồng cho lao động quay lại làm việc sau Tết.
"Đây là lần đầu tiên công nhân phải nghỉ Tết hơn hai tháng", chị Võ Thị Thúy Kiều, 35 tuổi, hơn 5 năm làm ở Công ty High Point Furniture Global, nói. Nghỉ kéo dài nhưng chị Kiều không thể về quê vì bố mẹ đã mất, tá túc nhà người thân hai tháng trời là quá dài. Gần nửa tháng qua chị tìm việc làm thời vụ dịp Tết nhưng chưa có chỗ nhận.
Gỗ Thống Nhất, Công ty High Point Furniture Global là hai trong 15 doanh nghiệp với gần 2.800 lao động trên địa bàn thị xã Tân Uyên cho công nhân nghỉ Tết từ tháng 12, theo thống kê ban đầu của công đoàn. Ông Lê Minh Hoàng, Phó chủ tịch Liên đoàn lao động thị xã Tân Uyên, cho biết nhiều nhà máy trên địa bàn cho công nhân nghỉ Tết 1-2 tháng do hết đơn hàng.
"Hơn 150 công ty với tổng số 50.000 nhân sự nghỉ Tết từ đầu tháng 1/2023. Với nhiều công nhân đây là kỳ nghỉ Tết dài nhất họ từng trải qua", ông Hoàng nói.
Theo số liệu của cơ quan chức năng Bình Dương, từ tháng 7 đến 11, hơn 37.700 lao động trên địa bàn nghỉ không lương, tạm hoãn hợp đồng. Không ít doanh nghiệp gỗ, giày da, may mặc hoạt động cầm chừng, làm việc cách nhật, nghỉ luân phiên với số lao động bị ảnh hưởng lên tới 240.000 người. Nhiều nhà máy phải cho công nhân nghỉ Tết sớm, bắt đầu từ tháng 12.
Ông Đặng Tấn Đạt, Trưởng ban Chính sách pháp luật (Liên đoàn lao động Bình Dương), cho biết công nhân nghỉ Tết sớm, chọn về quê chủ yếu là nhóm lao động bị tạm hoãn hợp đồng, nghỉ không lương. Họ gặp khó khi kiếm việc làm mới, không được nhận trợ cấp thất nghiệp nên ở lại sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, lao động chọn về quê để tiết kiệm chi phí, chờ qua Tết công ty gọi lên làm việc và giữ được mức lương thâm niên.
Tại Đồng Nai, theo khảo sát của ngành chức năng, địa bàn có khoảng 125.000 lao động bị giảm thu nhập do thiếu giờ làm, 9.500 lao động đặc biệt khó khăn, 15.000 lao động có nhu cầu về quê sớm so với mọi năm. Tính riêng ngành chế biến gỗ, hơn 60 doanh nghiệp bị giảm đơn hàng, ảnh hưởng khoảng 40.000 lao động. Tiếp sau đó, ngành da giày có 24 doanh nghiệp, ngành dệt may có 12 doanh nghiệp lao đao. Hầu hết doanh nghiệp đang đưa ra phương án cho lao động nghỉ dài ngày, có thể kéo dài cả tháng.
Công nhân nhà máy Tỷ Hùng chia tay sau ca làm việc cuối cùng, ngày 30/11. Ảnh: Chân Phúc
TP HCM chưa đưa ra thống kê số lao động phải nghỉ Tết sớm, song nhiều công nhân đã lên kế hoạch từ đầu tháng 12 sau khi một số nhà máy cho công nhân nghỉ việc, cắt giảm giờ làm. Ví dụ như sau khi Công ty giày Tỷ Hùng (quận Bình Tân) cắt gần 1.200 công nhân từ 1/12, hơn 200 người đã chọn về quê nghỉ Tết sớm.
Bà Lê Thị Kiều Phượng, Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm TP HCM, cho biết hơn tuần qua, nhân viên trung tâm tới Công ty Tỷ Hùng tư vấn, giới thiệu việc làm mới, song nhiều trường hợp chọn về quê. Số chọn nghỉ Tết sớm bởi tâm lý lo lắng sau khi công ty giảm cả nghìn người hoặc 2-3 năm qua chưa về quê vì ảnh hưởng Covid-19. Trung tâm sẽ duy trì liên lạc để giới thiệu việc làm khi lao động quay lại thành phố.
Do nắm bắt tình hình công nhân sẽ nghỉ Tết sớm, công đoàn các tỉnh thành Đông Nam Bộ cũng đẩy nhiều chương trình chăm lo lên sớm. Đơn cử các chuyến tàu, xe đưa, đón công nhân về quê miễn phí của công đoàn Bình Dương sẽ khởi động sớm hơn 10 ngày so với mọi năm.
Bên cạnh đó, một số địa phương lên kế hoạch giúp đỡ lao động mất việc hồi hương. Ông Nguyễn Quốc Thanh, Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Cà Mau, cho biết vừa qua tỉnh tìm được việc cho hơn 200 người trong tổng số 600 lao động lao động từ Bình Dương, Đồng Nai, TP HCM về nghỉ Tết sớm. Địa phương cũng nắm bắt các trường hợp đặc biệt khó khăn để giúp đỡ.
Lê Tuyết