Đã 5 năm trôi qua nhưng đến giờ bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm Phân tích ADN và Công nghệ Di truyền (CGAT) vẫn chưa quên trường hợp anh Mạnh (quê Thái Bình) đến đề nghị xác minh huyết thống của con anh.
Đó là cuối năm 2016, mới đầu giờ sáng anh Mạnh đã có mặt ở Trung tâm phân tích ADN. Anh đưa cho nhân viên xét nghiệm hai gói giấy nhỏ với yêu cầu "xét nghiệm quan hệ cha con". Hai mẫu tóc, một xoăn, một thẳng, anh chọn gói xét nghiệm nhanh trong vòng 3 giờ.
Anh cho biết mình có hai con gái sinh đôi, rất đẹp, bụ bẫm. Nhưng hai đứa khác nhau nhiều quá, một giống bố tóc thẳng, da trắng, bé còn lại da ngăm, tóc xoăn, không giống ai trong gia đình. Yêu thương con, nhưng trong lòng anh không khỏi dứt khỏi suy nghĩ nghi ngờ. Kết quả phân tích gene thể hiện chỉ một trong hai bé là con ruột của anh. Hai đứa con là kết quả của sinh đôi khác trứng.
Kỹ thuật viên đưa mẫu vào máy giải trình tự gene. Ảnh:CGAT
Theo bà Nga, những trường hợp tìm đến công nghệ gene để xác minh huyết thống không kể hết. Như câu chuyện của ông Hải (Hà Nội) đã ngoài 50 tuổi từng mong muốn xác nhận 4 người con với những người tình của ông. Mục đích ông muốn biết chính xác ai là con mình để lập thừa kế tài sản khi về già. Kết quả, cả 4 mẫu xét nghiệm đều không có quan hệ cha con với ông Hải. Khi đó ông mới biết mình đã bị vô sinh, dù không rõ nguyên nhân.
Một trường hợp khác là anh Long (Hà Nội) còn khá trẻ, mới 27 tuổi. Anh đến trung tâm xét nghiệm ADN để xác minh huyết thống hai đứa trẻ với hai người mẹ khác nhau, cho ra kết quả "cả hai không phải con ruột anh". Nhưng phân tích gene sâu hơn cho đáp án khác, rằng anh bị bệnh Klinefelter - hội chứng rối loạn di truyền nam giới, có 2 nhiễm sắc thể X và 1 nhiễm sắc thể Y, nên ảnh hưởng đến kết quả ADN.
Theo các chuyên gia, xét nghiệm huyết thống có thể thực hiện ở bất kỳ độ tuổi nào vì hệ gene của con người được thiết lập từ thời điểm thụ thai và thường không thay đổi, thậm chí có thể lấy mẫu vật từ trẻ chưa sinh như nước ối có chứa các tế bào của thai nhi. Ngoài ra các mẫu máu, tế bào niêm mạc miệng, mẫu mô, móng tay, chân tóc, cuống rốn, xương, răng... đều có thể sử dụng để xét nghiệm ADN.
ADN là phân tử mang thông tin di truyền, chứa chương trình quyết định các đặc tính cũng như hành vi (một cách gián tiếp) của mỗi người. Trong số các đặc tính mà ADN quy định có các đặc điểm cá nhân của mỗi người, được truyền từ bố mẹ.
Bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm Phân tích ADN và Công nghệ Di truyền. Ảnh: NVCC
Ở Việt Nam, công nghệ gene hiện được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ phân tích di truyền đến giải mã gene vào nền y học chính xác. Các giải pháp giải trình tự gene giúp tầm soát, chẩn đoán, dự phòng và điều trị chính xác ứng dụng trong sản, nhi, tâm thần, ung thư hay tiêu hóa, hô hấp...
GS.TS Lê Đình Lương, Chủ tịch Hội Di truyền học Việt Nam cho biết, không chỉ xác định huyết thống, nếu tìm ra được bố mẹ mang gene bệnh thì có thể biết con cái sau này có khả năng mắc bệnh hay không, khả năng mắc là bao nhiêu phần trăm.
Theo bà Nga: "Muôn vẻ chuyện đời xung quanh câu chuyện xét nghiệm ADN, vui buồn đều có. Nhiều cảnh đời, tình huống trớ trêu, nhiều sự thật khó tin, nhưng công nghệ thì chỉ có một sự thật, là sự chính xác", bà Nga nói.
TS. Hoàng Tấn Quảng, Trưởng Phòng thí nghiệm Công nghệ Gene, Viện Công nghệ sinh học, Đại học Huế cho biết, hiện nay lĩnh vực xét nghiệm huyết thống qua phân tích ADN, trình độ ở Việt Nam tương đương với thế giới. Có nghĩa, cùng là xét nghiệm đó, thực hiện ở Anh, Pháp, Mỹ hay ở Việt Nam, kết quả chính xác như nhau.
"Thế giới đã có các quy chuẩn chung về xét nghiệm gene để xác định huyết thống nên yêu cầu đối với các phòng xét nghiệm, phải đảm bảo về hóa chất, máy móc, trang thiết bị làm xét nghiệm... là cơ bản giống nhau", TS Quảng nói và cho biết ở Việt Nam, công nghệ gene khá phát triển. Nhiều đơn vị đã triển khai ứng dụng vào lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, y tế, nâng cao chất lượng sống.
* Tên nhân vật đã được thay đổi