Quân đội Syria ngày 5/12 cho biết phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã tiến vào Hama, thành phố lớn thứ tư đất nước, sau các cuộc giao tranh dữ dội. Đây là đô thị chiến lược thứ hai mà họ để mất trong vòng một tuần, sau khi phiến quân chiếm thành phố Aleppo.
Các tay súng phiến quân ở ngoại ô thành phố Hama, Syria, ngày 3/12. Ảnh: AP
Robert Geist Pinfold, chuyên gia từ Đại học Durham, Anh, nhận định việc phiến quân kiểm soát hoàn toàn Hama là một bước ngoặt lớn cả về mặt biểu tượng lẫn chiến lược của cuộc xung đột.
"Hama là nơi khai sinh của lực lượng kháng chiến Hồi giáo Sunni có vũ trang chống lại đảng Baath của Tổng thống Bashar al-Assad", Pinfold nói. "Chiếm được Hama, phiến quân sẽ có bàn đạp quan trọng để mở đường đến thành phố Homs ở phía nam, cách đó khoảng 50 km, rồi đến thủ đô Damascus".
Hama còn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hai thị trấn lớn là Muhrada, nơi có nhiều người theo đạo Thiên chúa sinh sống, và Salamiya, nơi tập trung đông người Hồi giáo Ismaili.
Tỉnh Hama đồng thời giáp vùng ven biển Latakia, căn cứ chính ủng hộ Tổng thống Assad.
Aron Lund, chuyên gia lâu năm về Syria tại Century International, tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại New York, cũng nhận định việc Hama thất thủ là một đòn giáng nặng nề vào quân đội chính phủ, có thể tạo ra hiệu ứng dây chuyền.
Sau khi để mất Aleppo hồi tuần trước, quân đội chính phủ đã có thời gian để chuẩn bị các tuyến phòng thủ ở những đô thị chiến lược. Dù vậy, họ vẫn thất thủ ở Hama một cách chóng vánh và điều này sẽ là động lực "khuyến khích kẻ thù của Tổng thống Assad, cũng như làm nản lòng những người ủng hộ ông".
Tại tỉnh Daraa, miền nam Syria, phiến quân trong khu vực đã bắt đầu tấn công các vị trí của chính quyền. Các nguồn tin từ phiến quân sáng 7/12 cho biết họ đã chiếm được Daraa, sau khi đạt thỏa thuận cho phép binh sĩ quân đội rút lui khỏi đô thị và di chuyển đến Damascus một cách an toàn.
Daraa là nơi quân đội chính phủ Syria từng rất vất vả mới giành lại được sau chiến dịch khốc liệt năm 2018 với hỗ trợ của không quân Nga. Nhiều tay súng nổi dậy khi đó đã chấp nhận thỏa thuận hòa giải do Nga làm trung gian ở tỉnh này.
Ba nguồn tin Syria nói Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd dẫn dầu đã chiếm được Deir el-Zor, thành trì chính của quân chính phủ tại vùng sa mạc rộng lớn phía đông đất nước. Nếu được xác nhận, đây sẽ là đô thị quan trọng thứ ba mà các lực lượng của ông Assad để mất trong vòng một tuần, sau Aleppo ở tây bắc và Hama ở miền trung.
Tại tỉnh Suwieda, nơi có đa số người Druze sinh sống, các cuộc biểu tình chống chính quyền diễn ra từ năm 2023 có khả năng sẽ leo thang, khi phiến quân HTS liên tục gây áp lực lên chính quyền.
Về mặt quân sự, tỉnh Hama có một căn cứ không quân trọng yếu được quân đội Syria và các đồng minh sử dụng, trong đó có cả lực lượng Nga. Căn cứ này là cơ sở để lực lượng Syria tiến hành các cuộc không kích, triển khai trinh sát và các hoạt động hậu cần xuyên suốt cuộc xung đột.
Thành phố Hama và khu vực xung quanh, nơi phiến quân đang chiếm giữ, cũng là nơi đặt một số doanh trại quân đội cùng trận địa pháo binh, khiến nơi đây trở thành một trung tâm tác chiến đặc biệt quan trọng.
Samuel Ramani, chuyên gia tại Viện An ninh Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), cho rằng quân đội Syria với sự yểm trợ của Nga khó có thể ngăn chặn được đà tiến của phiến quân tới Homs, thành phố cũng có vị trí chiến lược quan trọng không kém.
Video đăng trên mạng xã hội ngày 6/12 cho thấy không quân Nga tập kích cây cầu trọng yếu nằm trên tuyến cao tốc M5 giữa thành phố Hama và Homs. Đòn đánh khiến mặt cầu bị thủng nhưng không sập, khiến các tay súng phiến quân vẫn có thể di chuyển qua dễ dàng.
Vị trí Hama và các đô thị lớn ở Syria. Đồ họa: BBC
HTS tuyên bố đã chiếm toàn bộ các ngôi làng ở ngoại ô thành phố Homs và đang áp sát đô thị này, đồng thời kêu gọi các binh sĩ Syria phòng thủ ở Homs đào ngũ và nhấn mạnh đây là "lời kêu gọi cuối cùng".
Theo giới phân tích, nếu chiếm được Homs, phiến quân sẽ nắm trong tay chìa khóa thay đổi toàn bộ cục diện cuộc chiến. Homs, cách Hama khoảng 50 km về phía nam, là nơi có một trong hai nhà máy lọc dầu trọng yếu, và cũng là cửa ngõ vào Damascus.
Chiếm được Homs cũng giúp phiến quân cắt đứt tuyến đường từ Damascus đến bờ biển Địa Trung Hải, thành trì thuộc cộng đồng thiểu số Aliwate của ông Assad và là nơi đặt các căn cứ quân sự của Nga.
"Nếu Homs bị chiếm, thủ đô Damascus sẽ bị đe dọa nghiêm trọng", Ramani nhấn mạnh.
Hassan Abdel Ghani, một chỉ huy HTS, hôm nay tuyên bố lực lượng này đã chiếm được thị trấn Saasaa, cách Damascus khoảng 10 km. "Đà tiến về phía thủ đô đang tiếp tục", Ghani nói, thêm rằng HTS đã "bắt đầu bao vây thủ đô".
"Damascus đang chờ các bạn", thủ lĩnh HTS Hayat Tahrir al-Sham đăng thông điệp trên Telegram, nhắn nhủ tới các thành viên.
Vũ Hoàng (Theo AP, Al Jazeera, AFP, Reuters)