Trước tháng 7, chiến dịch tranh cử tổng thống của ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump phần lớn diễn ra suôn sẻ. Họ càng thêm tự tin sau khi ông thể hiện sự lấn lướt trước Tổng thống Joe Biden trong cuộc tranh luận trực tiếp cuối tháng 6.
Nhưng khi ông Biden tuyên bố rời cuộc đua và nhường lại cơ hội cho cấp phó Kamala Harris, chiến dịch của ông Trump dường như bị bất ngờ. Họ đã không thể ra bất kỳ tuyên bố nào trong nhiều giờ sau đó.
Trong khi siêu PAC chính ủng hộ ông Trump là MAGA Inc lập tức phát hành quảng cáo công kích đối thủ mới Harris, chiến dịch của ứng viên đảng Cộng hòa phải mất vài ngày mới hành động.
Các đồng minh và cố vấn của Donald Trump thúc giục ông tập trung xoáy vào thông điệp về kinh tế và nhập cư. Họ cho rằng tất cả những gì ông cần làm là bám sát hai vấn đề đó để đánh bại đối thủ mới.
Nhưng khi bà Harris bắt đầu vươn lên trong các cuộc thăm dò và thu hút nhiều người ủng hộ với nguồn tiền tài trợ khổng lồ, ông Trump bắt đầu tức giận và phàn nàn về chiến dịch.
Ông phớt lờ những đề xuất của các cố vấn hàng đầu nhằm đưa chiến dịch trở lại đúng hướng, hoặc chỉ trích họ không chuẩn bị cho sự trỗi dậy của Harris. "Tôi phải làm theo cách của mình", ông Trump tuyên bố hồi tháng 8.
Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump trên sân khấu Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa ở Milwaukee, Wisconsin, ngày 18/7. Ảnh: AFP
Trump sau đó đưa Corey Lewandowski, cố vấn lâu năm từng bị sa thải trong chiến dịch tranh cử năm 2016, tham gia nỗ lực tái tranh cử của mình. Là tác giả cuốn sách Hãy để Trump là Trump, Lewandowski là người ủng hộ nhiệt thành một số quan điểm gây tranh cãi, thậm chí là nhuốm màu sắc thuyết âm mưu của cựu tổng thống.
Sự xuất hiện của Lewandowski vào giữa tháng 8 gây nhiều lo lắng, khi ông thậm chí khuyên Trump nên thay nhóm quan chức chiến dịch hàng đầu. Hai chiến dịch tranh cử trước đó của ông Trump từng gặp rắc rối vì đấu đá nội bộ và các cuộc cải tổ nhân sự. Một số trợ lý lo ngại kịch bản này lặp lại.
Tuy nhiên, lần này, ông Trump không sa thải bất kỳ ai. "Ông ấy hành xử cẩn trọng hơn trước đây. Việc sa thải nhân sự sẽ gây rối loạn cho chiến dịch và khiến truyền thông chú ý. Do đó, ông ấy đã không làm vậy", một người thân cận với chiến dịch cho hay.
Khi bà Harris tiếp tục dẫn trước trong một số cuộc thăm dò vào tháng 9, ông Trump đã tăng cường đưa ra những tuyên bố gây tranh cãi về người di cư, an ninh biên giới. Tại cuộc tranh luận với bà Harris ngày 10/9, ông lặp lại tuyên bố rằng các băng đảng người Venezuela "chiếm đóng" nhiều vùng đất ở Colorado, dù không cung cấp bằng chứng. Ông cũng đề cập tin đồn vô căn cứ rằng người nhập cư Haiti ăn thịt chó, mèo của người dân ở Ohio.
Một số nhà tài trợ và cố vấn lúc đó lo lắng chiến thuật dựa vào thông tin thiếu căn cứ và thuyết âm mưu này của ông Trump sẽ phá hoại chiến dịch, có thể khiến cử tri độc lập xa lánh. Các nhà tài trợ cũng kêu gọi chiến dịch tập trung vào vấn đề quan trọng khác, tránh xa những tuyên bố gây tranh cãi.
Tuy nhiên, ông Trump vẫn tin vào bản năng chính trị của mình và không thay đổi chiến thuật. Ông tiếp tục nói về tình trạng gia tăng "tội phạm di cư", dù một số nghiên cứu chỉ ra người nhập cư có tỷ lệ phạm tội không cao hơn người Mỹ bản địa. Giới quan sát cho rằng khi nhập cư từ lâu được xem là vấn đề xã hội nóng bỏng ở Mỹ, ông Trump đã biến nó thành mối đe dọa hiện hữu cấp bách.
Dù cử tri chỉ trích hay ủng hộ, ông Trump đã thành công trong việc đưa vấn đề nhập cư len lỏi sâu hơn vào cuộc đua tới Nhà Trắng, theo Alexandra Ulmer và Gram Slattery, hai nhà phân tích của Reuters.
Ông Trump thăm khu vực biên giới với Mexico ở Eagle Pass, Texas hồi tháng 2. Ảnh: Reuters
Khi kết quả khảo sát của ông Trump bắt đầu cải thiện vào tháng 10, một số cố vấn và nhà tài trợ bắt đầu chuyển sang ca ngợi Trump. Bây giờ họ tin ông đã đưa cuộc tranh cử trở lại theo hướng có lợi cho mình.
"Tôi nghĩ rằng những cáo buộc về thú cưng bị ăn thịt hay một số bình luận tranh cãi khác đã khiến một số cộng đồng trở thành tâm điểm chú ý khi đất nước đang bị quá tải", Jason Cabel Roe, chiến lược gia đảng Cộng hòa, nói.
Giới quan sát cho rằng ông Trump đã biết cách tận dụng tốt tâm trạng bất bình của cử tri về nền kinh tế cùng mong muốn tìm kiếm thay đổi trong giới lãnh đạo.
Ông Trump đã thành công trong việc quy trách nhiệm cho đảng Dân chủ cùng chính quyền Biden - Harris về tình trạng giá cả leo thang. Giá cả trong 35 tháng đầu chính quyền ông Biden tăng 17,6%, gần gấp 3 mức 6,2% trong 35 tháng đầu nhiệm kỳ của ông Trump, theo Cục Thống kê Lao động.
"Một yếu tố chính trong chiến thắng của ông Trump là nhiều người nhớ về nền kinh tế dưới thời ông Trump tốt hơn dưới thời chính quyền Biden-Harris", nhà thăm dò ý kiến đảng Cộng hòa Whit Ayres nói.
Kết quả khảo sát toàn quốc do nhà cung cấp dữ liệu Edison Research thực hiện chỉ ra 51% người được hỏi tin tưởng ông Trump về vấn đề điều hành nền kinh tế, trong khi bà Harris nhận được 47% tín nhiệm. 79% cử tri khẳng định kinh tế là mối quan tâm chính của họ khi đi bỏ phiếu năm nay.
Luận điệu cứng rắn và có phần gay gắt của ông Trump về nhập cư và giá cả leo thang dường như đã tiếp thêm động lực cho người ủng hộ. Những người Mỹ đó, đặc biệt là cử tri da trắng thuộc tầng lớp lao động ở khu vực gặp khó khăn về kinh tế, một lần nữa coi ông Trump là người dám lên tiếng chống lại chính quyền đương nhiệm và hiểu được nỗi bất bình của họ.
Vào cuối chiến dịch tranh cử, những lời hùng biện của ông Trump thậm chí trở nên quyết liệt hơn. Ông thường cảnh báo về nguy cơ chiến tranh hạt nhân toàn cầu nổ ra nếu ông thất cử. Điều này dường như đã giúp ông có thêm động lực trong những cuộc thăm dò vào vài tuần cuối chiến dịch.
Các trợ lý của Trump cho biết ông đã tự quyết định thời gian và chủ đề của các sự kiện vận động tranh cử. Bản năng gây chú ý của một ngôi sao truyền hình thực tế cũng đã giúp ích cho ông.
Khi vừa đáp xuống sân bay ở Green Bay, Wisconsin ngày 30/10, ông Trump rời chuyên cơ trong chiếc áo bảo hộ phản quang dành cho nhân viên vệ sinh và nhanh chóng leo lên một chiếc xe rác. Hành động của ông nhằm công kích bình luận của Tổng thống Biden trước đó rằng "thứ rác rưởi duy nhất đang trôi nổi ngoài kia là những người ủng hộ Trump".
Khoảnh khắc ông Trump ngồi xe rác đi vận động đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, thu hút quan tâm của nhiều cử tri.
Ông Trump trao đổi với phóng viên khi lên xe rác ở Green Bay, ngày 30/10. Video: Sky News Australia
Khi tiếp xúc cử tri, ông Trump thường xuyên hỏi họ rằng cảm thấy cuộc sống của mình tốt hơn trong nhiệm kỳ của ông hay trong chính quyền hiện tại.
"Câu hỏi đó khiến nhiều cử tri tự hỏi rằng liệu cuộc sống của họ bây giờ có tốt hơn bốn năm trước hay không. Và tôi nghĩ hầu hết cử tri bang chiến trường đều có chung câu trả lời là không", cố vấn đảng Cộng hòa Jon Fleischman nói.
Scott Bessent, cố vấn kinh tế của Trump, cho hay các trợ lý đã soạn sẵn một diễn văn về kinh tế đầy ấn tượng cho ông Trump cho cuộc vận động ở bang chiến trường Bắc Carolina hồi tháng 8.
Tuy nhiên, ngay khi lên sân khấu, ông Trump đã không theo kịch bản, bỏ qua đoạn về kinh tế và thay vào đó đào sâu vấn đề biên giới, tội phạm, công kích cá nhân bà Harris.
Dù các cố vấn ngỡ ngàng về bài phát biểu của ông Trump, đám đông tham dự sự kiện tỏ ra hào hứng. Sau khi nghe những đánh giá tích cực từ các nhân viên vào cuối ngày diễn ra sự kiện, Bessent đã nhận ra sức mạnh từ bản năng chính trị của ông Trump.
Chiến thắng thuyết phục ở loạt bang chiến trường quan trọng dường như đã chứng minh cho bản năng đó của ông Trump trên hành trình quay lại Nhà Trắng. "Chúng ta đã làm nên lịch sử nhờ một yếu tố: Chúng ta vượt qua những trở ngại mà không ai nghĩ có thể vượt qua", Tổng thống đắc cử Trump tuyên bố trong đêm chiến thắng.
Thùy Lâm (Theo Reuters, AFP, AP)