Khi Nga phát động chiến dịch quân sự vào Ukraine ngày 24/2, từ căn hộ của mình ở thành phố Mazyr thuộc vùng Gomel, đông nam Belarus, bác sĩ Andrei chứng kiến loạt tên lửa, trực thăng vũ trang Nga bay qua bầu trời, hướng về phía Ukraine.
Andrei kể rằng từ giữa tháng 2, Nga đã tăng đáng kể hiện diện quân sự ở thành phố Mazyr. Khi các cuộc tập trận chung giữa Nga và Belarus kết thúc vào ngày 20/2, ban giám đốc bệnh viện đã gia hạn chỉ thị điều trị miễn phí cho binh sĩ Nga đến ngày 10/3.
"Họ có lẽ nghĩ rằng xung đột sẽ kết thúc vào lúc đó", Andrei kể, thêm rằng hai ngày sau, các sĩ quan Nga từ bệnh viện dã chiến bên ngoài Mazyr đã thu gom sạch nguồn máu dự trữ của thành phố.
Vị trí thành phố Mazyr ở đông nam Belarus, gần biên giới Ukraine. Đồ họa: CNN.
Tổng thống Lukashenko hồi tháng hai cho phép Nga, đồng minh thân cận của mình, sử dụng đường biên giới dài hơn 1.000 km giữa nước này với Ukraine để đưa quân sang quốc gia láng giềng với hy vọng mở một mũi tiến công chớp nhoáng để kiểm soát Kiev trong vài ngày. Nhiều lính dù và xe bọc thép Nga ngày 24/2 đã tiến vào Ukraine từ ngả Belarus, nhiều tên lửa cũng được khai hỏa từ không phận nước này.
Một quan chức bệnh viện Mazyr khi đó cũng triệu tập tất cả bác sĩ vào phòng họp, yêu cầu họ dành 250 giường miễn phí cho thương binh Nga, dừng tất cả các cuộc phẫu thuật theo kế hoạch và chuyển bệnh nhân Belarus sang những nơi khác nhiều nhất có thể, Andrei cho biết.
"Sau đó, họ cảnh báo chúng tôi không được phép chia sẻ thông tin về binh sĩ Nga với bất kỳ ai. Chúng tôi đã phải ký vào cam kết không tiết lộ thông tin, cấm chúng tôi chia sẻ mọi hình ảnh, tài liệu", Andrei nói. "Họ bảo rằng chúng tôi đang bị Cục An ninh Liên bang Nga (FSB) theo dõi, rằng cảnh sát có thể giám sát điện thoại của chúng tôi".
Khi chiến dịch "đánh nhanh thắng nhanh" của Nga vấp phải sự kháng cự quyết liệt của Ukraine, những người lính bị thương bắt đầu được đưa qua biên giới trở về Belarus để điều trị tại một số bệnh viện dân sự, theo cuộc điều tra mới nhất của CNN. Những bác sĩ tại các bệnh viện này vô tình bị kéo vào cuộc xung đột mà họ chưa bao giờ nghĩ mình sẽ tham gia.
CNN đã thực hiện hàng chục cuộc phỏng vấn với các bác sĩ, nhân viên y tế công ở Belarus. Từ bàn mổ của họ, các y bác sĩ Belarus có lẽ hiểu rõ nhất về quy mô thương vong mà Nga phải hứng chịu trong những tuần đầu của cuộc xung đột.
Dù Tổng thống Lukashenko thừa nhận Belarus đang hỗ trợ y tế cho quân nhân Nga, Minsk cung cấp rất ít thông tin về những gì đang xảy ra tại các bệnh viện nơi thương binh Nga được điều trị.
Aliaksandr Azarau, người đứng đầu ByPol, tổ chức được thành lập bởi các cựu cảnh sát và nhân viên an ninh Belarus, cho hay chính quyền thành phố Mazyr đã rất cố gắng giữ bí mật thông tin về số thương binh Nga cũng như thương tích của họ khi điều trị tại bệnh viện.
Azarau nói rằng bệnh viện thành phố Mazyr "bị giám sát suốt ngày đêm", trong khi các nhân viên được cảnh báo phải chịu trách nhiệm cá nhân nếu tiết lộ thông tin về các quân nhân đang được điều trị.
Tuy nhiên, Andrei đã bí mật chụp lại phim X-quang của hàng chục quân nhân Nga được điều trị tại bệnh viện thành phố Mazyr. Các ảnh chụp này thể hiện tên tuổi của những người lính bị thương, nhiều người trong số đó mới 19-21 tuổi, đồng thời ghi thông tin chi tiết về thương tích của họ.
Lính dù Nga tới Belarus tham gia tập trận chung hồi tháng 9/2021. Ảnh: Reuters.
Theo lời Andrei, số binh sĩ được chuyển đến bệnh viện Mazyr tăng đột biến vào sáng 28/2, 4 ngày sau khi xung đột ở Ukraine bùng phát. Sau khi nhận cuộc gọi thông báo thương binh Nga đang được chuyển đến, các bác sĩ tập trung ở lối vào phòng cấp cứu chờ đợi suốt đêm.
Không lâu sau, bệnh viện tràn ngập những người lính Nga với nhiều thương tích khác nhau. Một số bị tổn thương não, nhiều người quấn băng khắp nơi để cầm máu, cơ thể chằng chịt vết thương do đạn và mảnh bom, ảnh chụp X-quang cho thấy.
"Số thương binh cần phẫu thuật nhiều hơn số giường chúng tôi đã bố trí", Andrei nhớ lại.
Nhiều lính Nga cho biết họ bị thương khi chiến đấu tại các khu vực ngoại ô Kiev, đặc biệt là sân bay Hostomel, nơi lính dù và đặc nhiệm Nga chịu tổn thất lớn khi tìm cách chiếm giữ. Một số từng chiến đấu nhiều tuần ở Bucha và Borodianka, hai thị trấn ở ngoại ô Kiev, và ở nhà máy hạt nhân Chernobyl.
Không thể biết chính xác bao nhiêu binh sĩ Nga đã thiệt mạng hoặc bị thương ở Ukraine. Bộ Quốc phòng Nga ngày 2/3 cho biết từ khi phát động chiến dịch quân sự, họ ghi nhận 498 lính Nga thiệt mạng và gần 1.600 người bị thương. 7 tháng sau cuộc chiến, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã điều chỉnh lại con số, cho biết gần 6.000 binh sĩ Nga đã thiệt mạng.
Nhưng các ước tính của Mỹ và NATO cao hơn đáng kể. Hồi tháng 8, Lầu Năm Góc cho hay họ tin rằng 80.000 binh sĩ Nga đã tử trận hoặc bị thương ở Ukraine.
Những manh mối về tổn thất của quân đội Nga vẫn xuất hiện trên các mạng xã hội ở Belarus. Hồi cuối tháng 2, dự án Hajun, chuyên theo dõi các hoạt động quân sự diễn ra ở Belarus, bắt đầu chia sẻ hình ảnh trên Telegram về các xe cứu thương Nga chở binh sĩ từ tiền tuyến Ukraine quay lại nước này.
"Chúng tôi có thể xác nhận rằng Nga đã sử dụng cơ sở hạ tầng của Belarus, trong đó có các trung tâm y tế và bệnh viện dã chiến. Họ cũng sử dụng cả nhà xác, ga tàu hay căn cứ máy bay để vận chuyển người tử trận hoặc bị thương. Chúng tôi có những bức ảnh cho thấy điều đó", Anton Motolko, blogger người Belarus, nhà sáng lập dự án Hajun, cho hay.
Một binh sĩ thân Nga ở Mariupol, đông nam Ukraine, hồi tháng ba. Ảnh: Reuters.
Theo Motolko, người đã rời khỏi Minsk từ năm 2020, các nguồn tin nói với anh rằng những nhà xác trong khu vực đã bị quá tải và một lượng lớn thương binh được chuyển đến bệnh viện thành phố Mazyr, nơi bác sĩ Andrei làm việc.
Ngày 1/3, tại một cuộc họp của Hội đồng An ninh Belarus, Tổng thống Lukashenko thừa nhận các bệnh viện nước này đang điều trị cho binh sĩ Nga. "Chúng tôi đã cứu chữa cho họ và sẽ tiếp tục làm vậy", ông nói. "Có gì sai với điều đó? Những người bị thương luôn được điều trị y tế trong bất kỳ cuộc chiến nào".
Tổng thống Lukashenko cho hay Belarus thời điểm đó đã điều trị cho khoảng 160-170 lính Nga.
Nhưng Andrei và các bác sĩ trong vùng cho rằng số thương binh Nga cao hơn nhiều. Vào đầu tháng ba, bệnh viện Mazyr tiếp nhận 40-50 lính Nga bị thương mỗi ngày. Hầu hết người bị thương được đưa đến vào ban đêm hoặc sáng sớm, trên những chiếc xe buýt và xe cứu thương quân sự sơn màu xanh lá cây của Nga.
Theo các nguồn tin y tế và an ninh, Mazyr là một trong ít nhất ba bệnh viện ở vùng Gomel điều trị cho lính Nga, nhưng hai cơ sở còn lại chủ yếu do nhân viên y tế Nga vận hành.
Vai trò của Belarus trong cuộc xung đột Nga - Ukraine tiếp tục bị đặt dấu hỏi khi Tổng thống Lukashenko hồi đầu tháng thông báo lập lực lượng hiệp đồng với Nga để tiến hành các cuộc tập trận chung, làm dấy lên lo ngại ông sẽ kéo Belarus tham gia nhiều hơn vào chiến sự.
"Chúng tôi đang tham gia vào chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine. Chúng tôi không che giấu điều đó. Nhưng chúng tôi không giết hại bất kỳ ai", Tổng thống Lukashenko nói hồi đầu tháng. "Chúng tôi điều trị y tế cho mọi người. Chúng tôi chữa trị cho họ nếu cần".
Dù vậy, nhiều người ở Belarus lo lắng tình hình có thể thay đổi. Theo một cuộc thăm dò trực tuyến gần đây của Viện Chatham ở London, Anh, đa số người Belarus không muốn nước họ tham gia vào chiến sự Ukraine và chỉ 5% ủng hộ gửi quân tới nước này hỗ trợ Nga.
Sau khi chứng kiến hậu quả tàn khốc mà cuộc xung đột gây ra với các thương binh Nga, Andrei cho biết ông lo sợ mình có thể bị cử đến Ukraine với tư cách một bác sĩ quân y.
Andrei cùng hàng chục bác sĩ Belarus hồi cuối tháng 3 bị bắt giam một tháng rưỡi ở Minsk với cáo buộc tham nhũng và nhận hối lộ, điều mà ông phủ nhận và cho rằng đây là một cách đe dọa. Sau khi được trả tự do, Andrei cho biết cơ quan quân sự địa phương đã liên lạc, yêu cầu ông nhập ngũ.
"Tôi được yêu cầu mang theo tài liệu cá nhân đến văn phòng tuyển quân ở thành phố. Tất nhiên, tôi không đến đó", Andrei nói. Đó là lúc ông quyết định cùng gia đình rời khỏi Belarus.
Để không gây nghi ngờ, Andrei đã nhờ một người hàng xóm lén chuyển vali hành lý của gia đình, chứa giấy tờ tùy thân, vài bộ quần áo và album ảnh ra khỏi tòa chung cư của họ, đem chúng cất giấu trong một chiếc xe hơi.
Vào một buổi tối tháng 8, sau khi ông kết thúc ca làm việc tại bệnh viện, cả gia đình gặp nhau tại một bãi đậu xe không có camera an ninh để lấy hành lý và lên đường.
Sau một hành trình dài, họ dừng lại trên một con đường đất vùng nông thôn. Andrei hôn tạm biệt vợ và con gái. Cả gia đình chia ra để đi qua trạm kiểm soát biên giới và đoàn tụ ở Litva. Bên trong một món đồ chơi của con gái, Andrei giấu ổ USB chứa hàng chục bức ảnh phim X-quang mà ông đã chụp tại bệnh viện.
Sau khi cùng gia đình tới một quốc gia châu Âu xin tị nạn, Andrei cảm thấy nhẹ nhõm vì không còn phải lo lắng về nguy cơ bị điều động tham gia cuộc chiến. Thay vào đó, ông tập trung ôn luyện cho các kỳ thi y khoa quốc gia để có thể làm việc tại nơi ở mới.
"Ukraine là nơi rất thân thương với tôi. Tôi rất lo cho bạn bè và người thân sống ở đó", Andrei nói. "Chúng tôi vẫn viết thư cho nhau, tin tưởng rằng Ukraine sẽ vượt qua khó khăn này".
Vũ Hoàng (Theo CNN)