Trong báo cáo về việc thực hiện các nghị quyết để tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia sáng 18/3, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết việc hoàn thiện thể chế đã đạt được một số kết quả. Trong đó, Nghị quyết số 193 của Quốc hội, được ban hành ngày 19/2, cho phép thí điểm các cơ chế, chính sách đặc biệt thuộc các nhóm khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu
Đây được đánh giá là nội dung có nhiều vướng mắc kéo dài thời gian qua. Để tránh rủi ro, nhiều thủ tục phức tạp được đưa ra, dồn trách nhiệm lên các tổ chức nghiên cứu, khiến họ không dám nhận những nghiên cứu lớn. Tuy nhiên theo Bộ Khoa học và Công nghệ, nghiên cứu là một loại đầu tư có rủi ro cao.
Nghị quyết 193 cho phép thí điểm cơ chế khoán chi đối với hầu hết nghiên cứu mà không phải cam kết về kết quả cuối cùng. Nhà nước sẽ quản lý thông qua đánh giá các giai đoạn để tiếp tục cấp kinh phí, đánh giá cơ sở nghiên cứu có kết quả để giao thực hiện tiếp các đề tài. Nghị quyết cho phép Nhà nước cấp tiền cho nghiên cứu thông qua cơ chế quỹ, đồng thời cũng có quy định miễn trách nhiệm dân sự và không phải hoàn trả kinh phí nếu nghiên cứu không đi đến kết quả như dự kiến.
Phòng thí nghiệm bán dẫn Trung tâm nghiên cứu triển khai, Khu công nghệ cao TP HCM, tháng 12/2024. Ảnh: Quỳnh Trần
Người làm nghiên cứu được hưởng kết quả thương mại hóa
Nghị quyết cho phép cơ sở nghiên cứu theo từng loại hình tổ chức được sử dụng hoặc sở hữu và có quyền tự quyết đối với kết quả nghiên cứu, với tài sản hình thành từ nghiên cứu để chủ động thương mại hóa. Người làm nghiên cứu cũng được hưởng tối thiểu 30% kết quả thương mại hóa, được tham gia lập và điều hành doanh nghiệp.
"Đây là những chính sách rất mạnh mẽ để sớm thương mại hóa kết quả nghiên cứu, kể cả các kết quả nghiên cứu trong giai đoạn trước đây, tạo ra ích nước lợi nhà", Bộ đánh giá.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, kết quả nghiên cứu phải được thương mại hóa mới góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Khi kết quả nghiên cứu được thương mại hóa, nhà nước sẽ thu được thuế, tạo ra công ăn việc làm, đất nước có trình độ khoa học, công nghệ cao hơn. Đây là cách thu hồi gián tiếp của Nhà nước đối với các khoản chi khoa học, công nghệ.
Ngoài ra, Nghị quyết cũng thí điểm cho phép doanh nghiệp chi cho khoa học, công nghệ ngoài Quỹ khoa học, công nghệ và được tính là chi phí hợp lệ, được khấu trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Trước đây, việc giới hạn chi khoa học, công nghệ được hưởng ưu đãi thuế chỉ trong phạm vi Quỹ khoa học, công nghệ đã làm cho các doanh nghiệp Việt Nam chi cho nghiên cứu phát triển ít hơn các nước tới 10 lần.
Hỗ trợ kinh phí để phát triển nhanh 5G
Ngân sách nhà nước sẽ hỗ trợ doanh nghiệp triển khai nhanh hạ tầng mạng 5G toàn quốc, với mức hỗ trợ một trạm phát sóng 5G là 15% chi phí thiết bị bình quân, với điều kiện doanh nghiệp đạt tối thiểu 20.000 trạm phát sóng 5G được nghiệm thu đến ngày 31/12.
Theo Bộ, mỗi nhà mạng thông thường đầu tư khoảng 5.000 trạm 5G một năm, "vì vậy nếu muốn đầu tư tới 20.000 trạm để phủ sóng nhanh, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước".
Điều này phù hợp với Nghị quyết 57 xác định cơ sở hạ tầng viễn thông là một thành phần quan trọng của hạ tầng số, là hạ tầng nền tảng cho phát triển kinh tế số, xã hội số, được Nhà nước ưu tiên phát triển và bảo vệ như hạ tầng giao thông, hạ tầng năng lượng.
Cho phép dịch vụ Internet vệ tinh nước ngoài
Nghị quyết 193 đưa ra chính sách thí điểm có kiểm soát dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đây là công nghệ mới được đánh giá mang lại hiệu quả trong việc phủ sóng băng rộng cho vùng sâu, vùng xa, vùng đồi núi, hải đảo. Tuy nhiên theo quy định trước đây, doanh nghiệp nước ngoài muốn cung cấp cần hợp tác với một doanh nghiệp trong nước.
Để thu hút đầu tư nước ngoài, Nghị quyết cho phép thí điểm doanh nghiệp với sở hữu nước ngoài tới 100% được cung cấp dịch vụ, với điều kiện đảm bảo quốc phòng, an ninh và chủ quyền quốc gia.
Hai ăng-ten thu phát sóng Internet vệ tinh Starlink thử nghiệm tại sự kiện ở Hòa Lạc (Hà Nội) năm 2023. Ảnh: Lưu Quý
Phát triển cáp quang biển
Nghị quyết mới có chính sách phát triển các tuyến cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển do doanh nghiệp viễn thông Việt Nam tham gia góp vốn hoặc là chủ đầu tư. Theo đó, các dự án đầu tư tuyến cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển có trạm cập bờ tại Việt Nam được thí điểm áp dụng trình tự, thủ tục quy định cho dự án đầu tư tại Việt Nam, đồng thời cho phép chỉ định thầu để thực hiện các gói thầu thuộc dự án trong giai đoạn 2025-2030.
Dùng ngân sách làm nền tảng số dùng chung
Nghị quyết 193 có điều khoản về việc sử dụng ngân sách trung ương triển khai các nền tảng số dùng chung và chỉ định thầu các dự án chuyển đổi số. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, việc này nhằm tạo chuyển biến mạnh mẽ, nhất là cho hai năm 2025-2026 để tạo nhanh các nền tảng và động lực cho chuyển đổi số quốc gia những năm sau. Nghị định cho phép chỉ định thầu các dự án xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia, CSDL dùng chung của bộ, ngành, địa phương để đẩy nhanh việc triển khai xây dựng các CSDL.
Hỗ trợ tài chính nhà máy chế tạo chip đầu tiên
Nhà máy chế tạo chip đầu tiên được nghiệm thu đưa vào sản xuất trước ngày 31/12/2030 sẽ được hỗ trợ 30% tổng mức đầu tư dự án, không quá 10.000 tỷ đồng. Ngoài ra, trong giai đoạn đầu tư, doanh nghiệp được trích Quỹ Khoa học, công nghệ cao hơn 10% nhưng không quá 20% để xây dựng nhà máy, theo Nghị quyết mới.
Phát triển các nhà máy chế tạo chip là mục tiêu khó khăn nhất trong các mục tiêu được nêu ra tại chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn. Trong khi đó, Việt Nam đã xác định công nghiệp bán dẫn là ngành công nghiệp chiến lược cần được đặt ưu tiên hàng đầu.
Chip 5G của Viettel được trưng bày tại sự kiện đổi mới sáng tạo tháng 10/2023. Ảnh: Lưu Quý
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, phát triển nhà máy chế tạo chip đầu tiên sẽ là bước đi rất quan trọng cho nghiên cứu, chế tạo thử nghiệm các chip được thiết kế tại Việt Nam, là khâu bắt buộc để tự chủ trong nghiên cứu, sản xuất các chip chuyên dùng của Việt Nam, đặc biệt có ý nghĩa đối với quốc phòng, an ninh và công tác đào tạo nhân lực. Nhà máy ở quy mô nhỏ sẽ cần chi phí đầu tư khoảng dưới một tỷ USD với mục tiêu nghiêng nhiều hơn về nghiên cứu phát triển.
Trong báo cáo sáng 18/3, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết đã phối hợp các bộ, ngành xây dựng Nghị định của Chính phủ quy định và hướng dẫn chi tiết một số điều của Nghị quyết 193. Bộ Tư pháp đã có báo cáo thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ đang tiếp thu, hoàn thiện, sẽ trình ban hành trong tháng 3.
Lưu Quý