Tối 20/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump tới câu lạc bộ golf ở New Jersey với dáng vẻ thoải mái. Những người có mặt ở câu lạc bộ lúc đó không biết rằng ông Trump vừa ra lệnh cho phi đội oanh tạc cơ tàng hình B-2 mang theo những quả "siêu bom" xuyên hầm GBU-57 cất cánh từ căn cứ Whiteman ở Missouri.
Những máy bay này hướng về phía đông, tiến hành chiến dịch không kích đầu tiên của Mỹ vào ba cơ sở hạt nhân Iran, đánh dấu sự can thiệp trực tiếp của Washington vào xung đột đang căng thẳng giữa Tehran và Tel Aviv.
Tuy nhiên, dấu hiệu đầu tiên cho thấy Mỹ có thể tham gia vào cuộc xung đột xuất hiện từ hơn một tuần trước đó, khi gia đình các binh sĩ Mỹ ngày 11/6 được lệnh bắt đầu rời khỏi Trung Đông.
"Họ đang rời đi vì đây có thể là một nơi nguy hiểm. Chúng ta hãy xem điều gì sẽ xảy ra", Tổng thống Trump nói khi tham dự đêm công chiếu vở nhạc kịch yêu thích Les Misérables tại Trung tâm Kennedy hôm đó.
Thời điểm này, vòng đàm phán tiếp theo giữa Washington và Tehran chỉ vài ngày nữa sẽ diễn ra ở Oman và ông Trump bày tỏ quyết tâm theo đuổi giải pháp ngoại giao.
Tuy nhiên, ông Trump và nhóm an ninh quốc gia được cho là đã bắt đầu thảo luận về lựa chọn quân sự với Iran trong một kỳ nghỉ cuối tuần tại Trại David hồi đầu tháng 6. Tại đây, giám đốc CIA John Ratcliffe tóm tắt các đánh giá của Mỹ cho thấy Israel đã chuẩn bị sẵn sàng để tiến hành chiến dịch tập kích quy mô lớn vào Iran.
Những lựa chọn tham gia với Israel trong cuộc đối đầu với Iran thậm chí được các quan chức Mỹ vạch ra từ nhiều tháng trước đó.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Tình huống ở Nhà Trắng ngày 21/6. Ảnh: AP
Tổng thống Trump ngày 12/6 tuyên bố một cuộc tấn công của Israel vào Iran "rất có thể" xảy ra. Tuy nhiên, Iran dường như vẫn bị bất ngờ khi nó thực sự được tiến hành.
Rạng sáng 13/6 (khoảng 20 giờ ngày 12/6 theo giờ Washington), loạt tiếng nổ lớn vang lên ở thủ đô Tehran của Iran trong đòn không kích phủ đầu của Israel. Nhiều lãnh đạo quân sự và nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran thiệt mạng, trong khi các cơ sở hạt nhân Iran cũng bị Israel nhắm mục tiêu trong chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy".
Thủ tướng Benjamin Netanyahu mô tả đây là nỗ lực xóa bỏ mối đe dọa từ Iran đối với sự tồn vong của Israel. Dù Tehran từ lâu khẳng định chương trình hạt nhân của nước này chỉ vì mục đích hòa bình, giới lãnh đạo Israel cáo buộc Iran theo đuổi tham vọng phát triển vũ khí hạt nhân và đang tiến rất gần mục tiêu này.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Iran đã làm giàu khoảng 400 kg uranium ở mức độ tinh khiết 60% và đang trên đà đạt mức 90% cần thiết để chế tạo vũ khí hạt nhân. Tiến sĩ Kaitlin Cook, nhà vật lý hạt nhân tại Đại học Quốc gia Australia, cho hay quá trình làm giàu từ 60% tới 90% dễ dàng hơn nhiều so với giai đoạn ban đầu.
Ông Trump đăng trên mạng xã hội rằng "chúng tôi vẫn cam kết thực hiện con đường ngoại giao", nhưng giọng điệu của ông sẽ sớm thay đổi.
Ngày 13/6, Iran đáp trả Israel bằng cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái, phần lớn bị hệ thống phòng không của Israel đánh chặn. Khi bắt đầu ngày làm việc mới tại Washington, ông Trump dường như ấn tượng với sức mạnh quân sự của Israel và giọng điệu của ông với Iran trở nên gay gắt hơn.
"Mỹ sản xuất những thiết bị quân sự tốt nhất và uy lực nhất thế giới. Israel sở hữu rất nhiều khí tài như vậy và sẽ còn có nhiều hơn nữa. Họ biết cách sử dụng chúng", ông viết trên mạng xã hội.
Tuy nhiên, ông Trump vẫn nhấn mạnh ngoại giao là lựa chọn ưu tiên và thúc giục Iran đàm phán thỏa thuận. "Bây giờ, có lẽ họ có cơ hội thứ hai để thực hiện điều đó", ông nói.
Tổng thống Trump (trái) và Phó tổng thống JD Vance tại Phòng Tình huống ở Nhà Trắng ngày 21/6. Ảnh: AP
Sáng hôm sau, Tổng thống Mỹ điện đàm với người đồng cấp Nga Vladimir Putin và thảo luận về xung đột Israel - Iran. Vòng đàm phán tiếp theo giữa Mỹ và Iran tại Oman đã bị hủy bỏ sau chiến dịch tập kích của Israel.
Khi Israel và Iran tiếp tục đáp trả nhau, ông Trump tham dự cuộc duyệt binh ở Washington, kỷ niệm 250 năm thành lập lục quân Mỹ. Tại đây, ông Trump tiếp tục ca ngợi sức mạnh quân sự của Mỹ.
Ngày 15/6, ông Trump dành cả ngày để nói về danh tiếng của mình như một người kiến tạo hòa bình, khuyến khích Israel và Iran đạt thỏa thuận, như cách ông đã làm trung gian đàm phán chấm dứt giao tranh giữa Ấn Độ và Pakistan.
"Nhiều cuộc điện thoại và cuộc họp đang diễn ra. Tôi làm rất nhiều việc mà không bao giờ được ghi nhận công lao, nhưng không sao cả, người dân hiểu mà. Hãy làm cho Trung Đông vĩ đại trở lại", ông viết trên mạng xã hội.
Thời điểm đó, Bộ Y tế Iran cho biết 224 người đã thiệt mạng ở nước này do các cuộc không kích của Israel, trong khi Israel thông báo ít nhất 24 người thiệt mạng vì tên lửa Iran. Truyền thông cùng ngày đưa tin ông Trump đã phản đối kế hoạch ám sát lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei của Israel. Các quan chức Mỹ coi ý tưởng này tiềm ẩn nguy cơ gây mất ổn định nghiêm trọng ở khu vực.
Cũng trong hôm đó, ông Trump tới Canada để tham dự hội nghị thượng đỉnh thường niên của nhóm G7. Nhưng ông đã không ở lại lâu.
Ngày 16/6, Israel tuyên bố giành được "ưu thế trên không" ở Tehran, cho phép máy bay chiến đấu nước này hoạt động tự do trên bầu trời thủ đô Iran. Ông Netanyahu cho biết các cuộc không kích của Israel đã khiến chương trình hạt nhân của Iran bị chậm lại "nhiều năm".
Tuy nhiên, mức độ thiệt hại chưa rõ ràng. Quan chức Mỹ và Israel đều tin rằng chỉ có máy bay Mỹ trang bị bom xuyên GBU-57 mới đủ sức phá hủy các địa điểm hạt nhân nằm sâu dưới lòng đất như Fordow, nơi làm giàu uranium cấp độ 60% với khoảng 2.000 máy ly tâm hoạt động.
Chỉ sau một ngày tham dự hội nghị G7, ông Trump thông báo quay về Mỹ sớm hơn dự định để họp với nhóm an ninh quốc gia.
Tổng thống Trump ngày 17/6 yêu cầu Iran "đầu hàng vô điều kiện" trong bài đăng trên mạng xã hội, đồng thời nói với phóng viên trên Không lực Một rằng ông muốn "thực sự chấm dứt" cuộc xung đột, thay vì chỉ đạt lệnh ngừng bắn.
Ông bày tỏ thất vọng với các lãnh đạo Iran vì chưa đạt thỏa thuận. "Họ đáng lẽ phải thực hiện thỏa thuận. Tôi đã bảo họ 'thực hiện thỏa thuận đi'. Tôi không biết, tôi không có tâm trạng để đàm phán", ông nói.
Ông chủ Nhà Trắng cũng gạt bỏ những đánh giá từ cơ quan tình báo Mỹ cho rằng Iran chưa quyết định chế tạo vũ khí hạt nhân. Ông nhấn mạnh họ đã tiến "rất gần" mục tiêu này.
Ông Trump ngày hôm tham gia cuộc họp tại Phòng Tình huống, nhưng không xuất hiện trước công chúng. Khi nhận được những câu hỏi về các bước tiếp theo của Tổng thống, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Tammy Bruce nói "tôi ở đây để tiếp nhận các câu hỏi, nhưng không nhất thiết phải trả lời chúng".
Tới ngày 18/6, ông Trump chắc chắn đã cân nhắc phương án không kích Iran. "Tôi có thể làm điều đó và tôi có thể không làm. Không ai biết tôi sẽ làm gì", ông nói với phóng viên tại bãi cỏ phía nam Nhà Trắng.
Sau đó tại Phòng Bầu dục, ông Trump lần nữa gợi ý Mỹ có thể trực tiếp tham gia ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran. "Tôi không muốn một cuộc chiến. Nhưng nếu phải lựa chọn giữa điều đó và việc sở hữu vũ khí hạt nhân, bạn phải làm những gì mình cần làm", ông nói.
Tại Đồi Capitol, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth nói với các nhà lập pháp rằng Lầu Năm Góc đang trình bày với ông Trump về các phương án quân sự khả thi của Mỹ.
Trong cuộc họp với nhóm an ninh quốc gia tại Phòng Tình huống về kế hoạch không kích Iran, ông Trump nêu ra hai mối quan tâm chính, gồm cuộc tấn công của Mỹ phải mang tính quyết định để phá hủy các cơ sở kiên cố của Iran như Fordow và hành động đó không được kéo Mỹ vào cuộc chiến kéo dài, chết chóc mà ông từng hứa sẽ tránh xa, theo các nguồn thạo tin.
Tổng thống Trump (trái) cùng Ngoại trưởng Marco Rubio và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tại Phòng Tình huống ngày 21/6. Ảnh: Nhà Trắng
Ngày 19/6 là ngày lễ ở Mỹ, nhưng Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt vẫn lên lịch họp báo. Cô bước vào phòng để truyền đạt thông điệp từ Tổng thống rằng ông sẽ quyết định có nên tham gia trực tiếp vào xung đột Israel và Iran hay không trong vòng hai tuần tới.
Nhưng ông Trump được cho là người khó đoán và tuyên bố mới khiến mọi người đoán già đoán non về hành động thực sự tiếp theo. Các nguồn tin sau này nói với CNN rằng thông báo trên chỉ là chiến thuật để ông Trump đánh lạc hướng Iran và dư luận.
Các quan chức Mỹ tin tưởng vào uy lực của bom xuyên hầm GBU-57, dù nó chưa từng được sử dụng cho bất kỳ chiến dịch thực tế nào. Nhưng họ không thể đảm bảo với Tổng thống rằng hoạt động này sẽ không dẫn tới cuộc trả đũa của Iran và nguy cơ kéo Mỹ vào vũng lầy xung đột mới.
Sự không chắc chắn này dường như đã khiến ông Trump phải cân nhắc nhiều hơn trong những ngày đó. Ông nói với công chúng rằng chưa quyết định, ngay cả khi đằng sau hậu trường, các cố vấn dường như đã chốt kế hoạch.
Ngày 20/6, ông Trump triệu tập cuộc họp với các cố vấn an ninh quốc gia trước khi bay tới câu lạc bộ golf ở New Jersey, nơi ông dự kiến tham gia buổi gây quỹ chính trị vào buổi tối. Ông nói với các phóng viên rằng Tulsi Gabbard, giám đốc tình báo quốc gia, đã sai khi nói rằng Mỹ tin Iran không chế tạo vũ khí hạt nhân.
Thời điểm cuộc vận động gây quỹ chính trị ở câu lạc bộ golf diễn ra, các oanh tạc cơ B-2 Mỹ đã bay trên Đại Tây Dương. Một nhóm oanh tạc cơ B-2 hướng về phía tây, bay qua Thái Bình Dương và thông tin được tiết lộ cho báo chí. Nhưng đây được xác định là đội hình "nghi binh" nhằm đánh lạc hướng chú ý của Iran.
Chiến dịch "Búa Đêm" của Mỹ bắt đầu. Các máy bay B-2 hướng về phía đông "rất ít liên lạc trong suốt 18 giờ bay" và được tiếp liệu trên không nhiều lần, trước khi tiến vào không phận Iran từ hướng tây.
Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Dan Caine cho biết các biện pháp này nhằm "duy trì tính bất ngờ về mặt chiến thuật" và chỉ "một số rất ít các nhà hoạch định và lãnh đạo chủ chốt" biết về kế hoạch này ở Washington và Florida, nơi đặt Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ.
Chi tiết chiến dịch Búa Đêm của Mỹ. Đồ họa: Bộ Quốc phòng Mỹ
17h ngày 21/6 giờ miền đông Mỹ (khoảng nửa đêm giờ Iran), tàu ngầm Mỹ "phóng hơn 20 tên lửa hành trình Tomahawk nhằm vào các mục tiêu hạ tầng trên mặt đất chủ chốt" tại địa điểm hạt nhân Isfahan ở Iran.
Ông Trump quay trở về Washington vào khoảng 18h. Khoảng 40 phút sau, chiếc B-2 dẫn đầu thả hai quả bom GBU-57 xuống cơ sở hạt nhân Fordow của Iran. "Các máy bay còn lại sau đó đều đánh trúng mục tiêu chỉ định trong khoảng thời gian từ 18h40 đến 19h05", ông Caine nói.
Sau đó, các máy bay quay trở về Mỹ an toàn. Lực lượng phòng không Iran không khai hỏa phát đạn nào cả khi lực lượng Mỹ tiến vào lẫn khi rời đi.
Ngay sau cuộc tấn công, Tổng thống Trump thông báo về chiến dịch trên mạng xã hội, cho biết đây là hoạt động "rất thành công" và "bây giờ là thời điểm cho hòa bình". Trong bài phát biểu từ Nhà Trắng sau đó, ông đe dọa sẽ tấn công Iran lần nữa nếu Tehran có bất kỳ hành động trả đũa nào.
"Hoặc sẽ có hòa bình, hoặc sẽ là thảm kịch cho Iran", ông tuyên bố.
Thùy Lâm (Theo AP, CNN)