Brexit, cuộc nội chiến Syria, khủng hoảng tị nạn, sự phát triển của mạng xã hội và chủ nghĩa dân tộc bùng nổ trở lại được cho là những dấu mốc định hình những năm 2010. Nhưng chưa phải là tất cả.
Cho đến những giờ phút cuối cùng, trước khi mọi người bật champagne và đếm ngược, cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất thập kỷ xuất hiện.
13h30 ngày 31/12, trang web của chính phủ Trung Quốc thông báo phát hiện một "bệnh viêm phổi không rõ nguyên nhân" ở khu vực quanh chợ bán buôn hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán, thành phố công nghiệp với 11 triệu dân.
Nhân viên cảnh sát đứng gác trước chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán, ngày 10/1. Ảnh: Reuters.
Trong vòng 100 ngày sau đó, virus đã làm đóng băng giao thương quốc tế, dập tắt hoạt động kinh tế và khiến hơn một nửa dân số loài người phải ở yên trong nhà, lây nhiễm cho hơn một triệu người và con số còn tiếp tục tăng lên, trong đó có cả Thủ tướng Anh, Thái tử Anh, Phó tổng thống Iran cùng hàng loạt người nổi tiếng khác.
Nhưng vào thời điểm ngày cuối cùng của tháng 12/2019, không ai có thể tưởng tượng ra những hệ quả này. Đúng thời khắc giao thừa, pháo hoa vẫn nổ và người dân khắp thế giới vẫn hân hoan đón chào năm mới.
Ngày 1 (1/1/2020), chợ hải sản Vũ Hán bình thường nhộn nhịp nhưng nay cảnh sát lại đang dán băng dính nối các tấm chắn bằng kim loại lại với nhau, đồng thời giục những người chủ cửa hàng đóng cửa. Những nhân viên chính quyền trong đồ bảo hộ cẩn thận lấy mẫu từ các bề mặt rồi bỏ vào túi nhựa kín.
Những thông tin gây hoang mang lan truyền trên mạng xã hội Trung Quốc. Nỗi lo âu càng tăng lên khi xuất hiện những tài liệu y tế cảnh báo rằng bệnh nhân đang đến các bệnh viện ở Vũ Hán với những triệu chứng đáng ngại.
"Về cơ bản, chắc chắn là bệnh SARS, đừng để y tá ra ngoài", một tin nhắn trên mạng viết. Một người khác đưa ra lời khuyên ngắn gọn: "Rửa tay. Đeo khẩu trang. Đeo găng tay".
Giới chức Đài Loan xem xét tình hình với thái độ cảnh giác. Hòn đảo đã thực hiện các biện pháp phòng ngừa y tế như những người đến trên các chuyến bay trực tiếp từ Vũ Hán phải được kiểm tra các triệu chứng giống cúm trên đường băng ở Đài Bắc trước khi nhập cảnh. Trong vòng hai ngày, Singapore bắt đầu kiểm tra những người đến từ Vũ Hán tại biên giới.
Tại Vũ Hán, nhà chức trách đã triệu tập 8 người bị cáo buộc lan truyền "tin đồn" về dịch bệnh. Bác sĩ nhãn khoa Lý Văn Lượng về sau bị khiển trách vì đã cho một nhóm cựu sinh viên trường y cùng khóa với anh xem bản phân tích về virus mà anh cho là SARS.
Các cụm từ như "viêm phổi Vũ Hán bí ẩn" hay "chợ hải sản Vũ Hán" nhanh chóng bị kiểm duyệt trên YY, nền tảng phát video trực tiếp nổi tiếng của Trung Quốc.
Ngày 9 (9/1), căn bệnh bí ẩn được xác định: Các nhà khoa học Trung Quốc nói những bệnh nhân bị ốm tại Vũ Hán đã nhiễm một loại virus corona chưa được phát hiện trước đó.
Hai loại virus corona, SARS và MERS (hội chứng hô hấp Trung Đông), từng tạo nên đại dịch và loại virus mới này cũng vô cùng nguy hiểm. Đêm trước, một bệnh nhân 61 tuổi đã qua đời, là nạn nhân đầu tiên của virus.
Việc xác định virus mới bị làm lu mờ bởi những đồn đoán xung quanh một vụ rơi máy bay bên ngoài thủ đô Tehran, Iran, ngày 8/1. Iran nói rằng nguyên nhân máy bay rơi là do lỗi kỹ thuật nhưng các hình ảnh và video trên mạng làm dấy lên nghi ngờ phi cơ bị bắn rơi.
Sau này, một nghiên cứu kết luận tại thời điểm đó, dịch bệnh đã tăng gấp đôi về quy mô sau mỗi tuần. Ngày 10/1, bác sĩ nhãn khoa Lý Văn Lượng bắt đầu xuất hiện triệu chứng.
Ngày 13 (13/1), hơn một tuần đã trôi qua sau khi giới chức y tế Vũ Hán lần cuối xác nhận về một trường hợp nhiễm virus corona chủng mới (nCoV). Không có gì bất thường xảy ra. Thành phố bắt đầu tổ chức một cuộc họp thường niên giữa các quan chức đảng trung ương và địa phương.
Nhưng nCoV đã thoát khỏi Trung Quốc. Thái Lan ghi nhận trường hợp đầu tiên nhiễm virus, một cư dân 61 tuổi đến từ Vũ Hán có biểu hiện sốt cao được phát hiện bởi máy giám sát nhiệt tại sân bay Bangkok.
Chính phủ Trung Quốc cho biết chưa có bằng chứng rõ ràng về việc virus có thể lây từ người sang người cũng như chưa có chuyên gia y tế nào xuất hiện triệu chứng bệnh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ra một thông báo khẳng định họ yên tâm về cách phản ứng của Trung Quốc.
Các nhà dịch tễ học nói rằng những tin tức mới rất đáng khích lệ. "Nếu không có ca nhiễm nào mới trong vài ngày tới, dịch bệnh sẽ kết thúc", Quản Dật, giáo sư về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Hong Kong, nói với New York Times.
Các bác sĩ ở Vũ Hán lại nhìn thấy một bức tranh khác. Nghiên cứu về sau cho thấy trong hơn hai tuần, bệnh viện ở Vũ Hán đã phải đối phó với "một sự gia tăng theo cấp số nhân" những trường hợp nhiễm virus không liên quan tới chợ hải sản Hoa Nam.
Đường phố Vũ Hán vắng vẻ ngày 26/2. Ảnh: Reuters.
Ngày 20 (20/1), Chung Nam Sơn, một chuyên gia hô hấp giàu kinh nghiệm trong nhóm phản ứng với dịch bệnh của chính phủ Trung Quốc, xuất hiện trên truyền hình với hai tin xấu: Hai ca nhiễm nCoV mới được phát hiện ở tỉnh Quảng Đông trong số những bệnh nhân không có mối liên hệ trực tiếp tới Vũ Hán. Kết luận đã rõ ràng. "Có thể chắc chắn rằng đây là hiện tượng lây nhiễm từ người sang người", ông nói.
Dường như đã biến mất khỏi Trung Quốc trong hơn hai tuần, virus giờ đây xuất hiện trở lại trên khắp đất nước. Tối 24/1, Trung Quốc ghi nhận thêm 4 ca nhiễm. Đến 26/1, số ca nhiễm tăng lên 139. Ngày hôm sau, ca nhiễm đã được báo cáo ở Bắc Kinh và Thượng Hải.
Virus tiếp tục lan khắp thế giới, đến Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ, nơi mà vào ngày 19/1, một người đàn ông 35 tuổi vừa trở về từ Vũ Hán đến một phòng khám ở bang Washington với triệu chứng ho và sốt cao, trở thành ca nhiễm đầu tiên ở nước này.
Tổng thống Donald Trump ngày 18/1 nhận được báo cáo ngắn đầu tiên về virus trong một cuộc họp mà ông đã cắt ngang để hỏi khi nào các sản phẩm vape (thuốc lá điện tử) có mùi hương quay trở lại thị trường, theo Washington Post.
Hoảng loạn gia tăng ở Vũ Hán. 6h sáng 20/1, hơn 100 bệnh nhân có triệu chứng nhiễm nCoV được nhìn thấy xếp hàng bên ngoài bệnh viện Hiệp Hòa Vũ Hán.
Ngày 24 (24/1), trước thềm kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, khi hàng trăm triệu người Trung Quốc đổ về mọi miền để thăm bạn bè, gia đình, Vũ Hán bị phong tỏa. Mọi tuyến giao thông đến và đi khỏi thành phố bị chặn. Thành phố ghi nhận hơn 800 người nhiễm nCoV, 25 người chết.
Virus xâm nhập châu Âu, được phát hiện ở hai hành khách đến từ Trung Quốc và một người họ hàng của họ. Cả ba người có lịch sử tiếp xúc phức tạp và chính quyền Pháp thông báo đang nỗ lực lần dấu những ca nhiễm tiềm tàng. "Bạn phải đối phó với một dịch bệnh như xử lý hỏa hoạn", Bộ trưởng Y tế Pháp Agnès Buzyn nói.
Trump nhận được câu hỏi đầu tiên từ truyền thông về virus khi ở Davos hai ngày trước. Khi được hỏi ông có lo lắng về nguy cơ bùng phát dịch bệnh không, Tổng thống Mỹ đáp: "Không, chúng ta đang kiểm soát nó một cách hoàn hảo".
Ngày 25/1, lệnh phong tỏa của Trung Quốc được mở rộng ra 56 triệu người. Chủ tịch Tập Cận Bình sau này cảnh báo đất nước đang đối diện với "một tình cảnh chết chóc". Lương Vũ Đông, bác sĩ tại bệnh viện Tân Hoa ở Hồ Bắc, trở thành nhân viên y tế đầu tiên tử vong vì nCoV.
Ngày 31 (31/1), quy mô dịch Covid-19 đã lớn hơn dịch SARS. nCoV đã đến Anh. Tây Ban Nha và Italy không lâu sau cũng ghi nhận ca nhiễm đầu tiên.
"Tình hình khá nghiêm trọng nhưng không cần thiết phải báo động, mọi thứ hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát", Bộ trưởng Y tế Italy Roberto Speranza khẳng định.
Chưa có ai chết vì nCoV bên ngoài Trung Quốc nhưng số ca tử vong của Trung Quốc đang tăng nhanh chóng, lên 258 ca trong hơn 11.000 người nhiễm. Mỹ thông báo cấm nhập cảnh đối với người nước ngoài gần đây đến Trung Quốc.
Ngày 36 (4/2), số ca nhiễm ở Trung Quốc đã vượt 20.000 với 425 ca tử vong. Một người dân Vũ Hán bị viêm phổi nặng từ tuần trước qua đời tại một bệnh viện ở Manila, Philippines, trở thành người đầu tiên tử vong vì nCoV bên ngoài Trung Quốc. Philippines cấm nhập cảnh người đến từ Trung Quốc.
Tổng giám đốc WHO cho biết sự lây lan của virus trên toàn cầu có vẻ "chậm và không đáng kể", dù nó có thể tồi tệ hơn và không cần thiết phải ngừng giao thương, đi lại.
Tại bệnh viện Trung ương Vũ Hán, tình trạng của bác sĩ Lý Văn Lượng xấu đi. Ba ngày sau, anh qua đời. Cái chết của bác sĩ Lý thổi bùng thịnh nộ và đau buồn tại Vũ Hán cũng như trên khắp Trung Quốc.
Ngày 5/2, Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) bắt đầu phân phối các kit xét nghiệm nCoV đi khắp đất nước. Nhưng thiết bị còn sai sót và trong tháng sau đó, Mỹ chỉ thực hiện được hơn 1.200 xét nghiệm, so với ít nhất 12.000 xét nghiệm mỗi ngày ở Hàn Quốc và Đức.
Ngày 50 (19/2), Hàn Quốc đã được đền đáp nhờ áp dụng chiến lược thử nghiệm diện rộng và theo dõi sát sao. Một ngày trước, nước này chỉ ghi nhận 30 ca nhiễm nhưng ca nhiễm thứ 31 lại gây lo ngại cho nhà chức trách.
Người phụ nữ, 61 tuổi, thành viên một giáo phái đã tham dự nhiều buổi lễ cầu nguyện dù đã nhiễm virus. Bà phớt lờ yêu cầu xét nghiệm nCoV từ bác sĩ. Giới chức ước tính bà có ít nhất 1.160 tiếp xúc nguy cơ. "Sau đó, virus bùng nổ", Ngoại trưởng Hàn Quốc Kang Kyung-wha, nói.
Iran công bố hai ca nhiễm đầu tiên, đều ở thành phố Qom.
Ngày 56 (25/2), số ca nhiễm nCoV toàn cầu vượt 80.000. Lần đầu tiên kể từ khi dịch bùng phát, số trường hợp nhiễm mới ở nước ngoài cao hơn Trung Quốc. Bắc Kinh đã đạt đỉnh dịch vào ngày 23/2 khi 150 người chết vì dịch bệnh.
Trong khi đó, các quốc gia khác chỉ mới bắt đầu quá trình gia tăng. Italy ghi nhận ca tử vong đầu tiên vào ngày 21/2 (4 ngày trước) và lúc này số người chết đã lên đến 11. Khoảng 50.000 người ở khu vực phía bắc Italy bị áp lệnh phong tỏa, đầu tiên ở châu Âu.
Tại Iran, Covid-19 đã tấn công quyết liệt vào giới tinh hoa. Thứ trưởng Bộ Y tế Iran Iraj Harirchi tối hôm trước xuất hiện trên truyền hình, mồ hôi đầm đìa, tuyên bố virus vẫn được kiểm soát tốt. Chiều 25/2, ông nhận kết quả dương tính với nCoV.
Khi Mỹ công bố ca nhiễm thứ 14, Trump tweet trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Ấn Độ: "nCoV đang được kiểm soát rất tốt tại Mỹ. Thị trường chứng khoán trông khá ổn đối với tôi!".
Ngày 66 (6/3), số ca tử vong vì nCoV tại Italy tăng 6 lần trong 6 ngày. Hơn 230 người đã chết và số trường hợp nhiễm mới tăng hơn 1.200 mỗi ngày. Rome đã ra lệnh đóng cửa trường học, cấm khán giả đến xem các trận đấu bóng đá trong giải Serie A và chuẩn bị phong tỏa Lombardy.
"Hệ thống y tế có nguy cơ quá tải và chúng ta sẽ gặp vấn đề với hệ thống điều trị tích cực nếu cuộc khủng hoảng theo cấp số nhân này còn tiếp diễn", Thủ tướng Giuseppe Conte cảnh báo.
Một phụ nữ ngoài 70 tuổi trở thành bệnh nhân đầu tiên chết vì nCoV tại Anh. Phố Downing đánh giá virus giờ đây dường như đang lan truyền "theo cách rất đáng lưu ý".
Ba ngày trước, tại một cuộc họp báo, Thủ tướng Boris Johnson tuyên bố ông vẫn sẽ giữ thói quen bắt tay chào hỏi. "Tôi đã ở bệnh viện vào đêm nọ, nơi tôi nghĩ là có một số bệnh nhân nCoV và tôi đã bắt tay từng người", ông nói.
Ngày 71 (11/3), tại một cuộc họp báo hiếm hoi ở Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, Trump thông báo chính quyền của ông đang bắt tay vào "nỗ lực tích cực và toàn diện nhất để đối đầu với một virus từ nước ngoài".
Số ca nhiễm ở Mỹ đã vượt 1.000 và hơn 116.000 người bị nhiễm trên toàn cầu. Thị trường chứng khoán Mỹ và Anh sụp đổ nhanh chưa từng thấy kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính năm 2008 do lo lắng về virus và cuộc chiến giá dầu Nga - Arab Saudi.
Italy ghi nhận thêm 168 ca tử vong chỉ trong một ngày, con số cao nhất được ghi nhận trên thế giới. Hình ảnh một y tá Italy kiệt sức bên bàn làm việc lan truyền nhanh chóng trên mạng. Đất nước đang đối diện "giờ phút đen tối nhất", Thủ tướng Conte nhấn mạnh.
WHO tuyên bố Covid-19 là đại dịch.
Anh ghi nhận 456 ca nhiễm nhưng từ chối phong tỏa diện rộng, biện pháp đã được áp dụng rộng rãi trên khắp châu Âu. Những người ốm và người dễ bị tổn thương được khuyến cáo ở nhà, nhưng chính phủ nghiêng về quan điểm rằng cái giá phải trả để dập tắt virus là quá cao nếu phải đánh đổi sự tự do.
Cho phép virus lây lan có thể "tạo ra một loại miễn dịch cộng đồng", Patrick Vallance, cố vấn khoa học hàng đầu của chính phủ Anh, phát biểu trên BBC.
Ngày 77 (17/3), các quốc gia châu Âu tự cách ly với nhau và cách ly với thế giới bên ngoài. "Chúng ta đang trong một cuộc chiến", Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố.
Nhân viên phun thuốc khử trùng phía trước nhà thờ ở thành phố Milan hôm 31/3. Ảnh: AP.
Số ca tử vong ở Italy đã vượt 450 mỗi ngày và sẽ sớm vượt qua Trung Quốc. Số ca nhiễm ở Tây Ban Nha sẽ tăng gấp đôi lên 17.000 vào cuối tuần. 3/4 số ca tử vong vì nCoV trên toàn cầu là ở châu Âu.
Mỗi giờ trôi qua lại xuất hiện thêm những diễn biến mới: Nhiều trường hợp nhiễm mới hơn, nhiều ca tử vong hơn và nhiều nước áp đặt lệnh hạn chế hơn. Người Australia ở nước ngoài được yêu cầu về nước càng sớm càng tốt. Người Pháp bị cấm đi xe đạp. 40 triệu dân California, Mỹ, được khuyên không rời khỏi nhà.
Phố Downing khẩn cấp thay đổi chiến lược hướng tới "miễn dịch cộng đồng" khi một biểu đồ được trình lên Thủ tướng Boris Johnson cho thấy để đạt mục tiêu trên, nửa triệu người Anh sẽ phải chết và Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) sẽ sụp đổ.
Tại châu Phi, số ca nhiễm sắp đạt 1.000. Toàn cầu ghi nhận hơn 160.000 ca nhiễm.
Ngày 83 (23/3), số ca nhiễm toàn cầu đã vượt 370.000. Thủ tướng Anh ra lệnh đóng cửa tất cả các cơ sở kinh doanh không thiết yếu, kêu gọi cả nước "ở yên trong nhà".
Gần 400 người chết ở Tây Ban Nha.
Hơn 5.000 ca nhiễm mới được báo cáo ở New York, nâng tổng số ca nhiễm ở bang này lên 20.000. Đến cuối tuần, Mỹ sẽ trở thành nước ghi nhận số ca nhiễm nhiều nhất thế giới.
Dịch bệnh đang có chiều hướng đi xuống ở Trung Quốc khi Bắc Kinh báo cáo ngày đầu tiên không ghi nhận ca nhiễm mới nội địa nào.
Ngày 24/3, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi kêu gọi người dân "quên chuyện ra ngoài đi" trong vòng ba tuần tới. Hơn 3,5 tỷ người trên toàn cầu đang phải sống trong điều kiện cách biệt cộng đồng.
Ngày 93 (2/4), Đại học Johns Hopkins xác nhận số ca nhiễm nCoV toàn cầu vượt một triệu với hơn 50.000 ca tử vong. Người nhiễm virus bao gồm cả Thủ tướng Anh Johnson. Ông nói mình chỉ xuất hiện những triệu chứng nhẹ và vẫn sẽ điều hành chính phủ trong thời gian cách ly.
Tại Ấn Độ, ca nhiễm thứ hai được phát hiện ở Dharavi, khu ổ chuột lớn nhất Mumbai, một trong những nơi có mật độ dân số dày nhất Trái Đất, làm dấy lên lo ngại dịch bệnh tại nước này có thể nghiêm trọng hơn nhiều so với con số hơn 2.000 ca nhiễm mà chính phủ công bố.
Số ca tử vong ở Tây Ban Nha vượt 950 trong một ngày, mức cao kỷ lục. Số liệu cho thấy 9,6 triệu người Mỹ đã nộp đơn đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp. Mỹ ghi nhận gần 250.000 người nhiễm và 6.000 người chết vì nCoV. Các bệnh viện dã chiến được dựng lên ở Công viên Trung tâm New York, các xe tải đông lạnh được dùng để giữ xác người chết. Trump cảnh báo "hai tuần rất, rất đau thương" đang ở phía trước.
Ngày 99 (8/4), Thủ tướng Anh nhập viện và phải điều trị tích cực từ đầu tuần vì các triệu chứng ngày càng xấu đi.
Ở những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất của châu Âu, số ca nhiễm và tử vong mới đang giảm. Trung Quốc báo cáo ngày đầu tiên không ghi nhận ca tử vong nào và thận trọng mở cửa trở lại một số thành phố. Thứ bảy trước đó (ngày 4/4) có thể là ngày chết chóc nhất kể từ thời điểm dịch bùng phát đến nay khi toàn cầu ghi nhận hơn 6.600 ca tử vong mới. Nhưng nCoV vẫn chưa chạm tới một số nước nghèo nhất, mật độ dân số đông nhất, vì vậy vẫn còn quá sớm để hy vọng.
Singapore, nước được ca ngợi vì phản ứng nhanh, thực hiện biện pháp cách ly nghiêm ngặt hơn khi xuất hiện dấu hiệu về đợt sóng lây nhiễm mới.
Vaccine nCoV đang được nhanh chóng nghiên cứu nhưng phải mất ít nhất 18 tháng nữa mới có thể cung cấp hàng loạt. Thế giới chưa có chiến lược trả lời cho câu hỏi làm thế nào để đưa cuộc sống trở lại bình thường, khi hơn 1,4 triệu người đã nhiễm và gần 84.000 người thiệt mạng trong đại dịch này.
Vũ Hoàng (Theo Guardian)