10 ấn phẩm do Hội Nhà văn TP HCM đề cử trong cuộc bình chọn top 50 tác phẩm thuộc nhiều lĩnh vực của thành phố, hướng đến 50 năm thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025). Theo Hội, Mắt biếc tiêu biểu cho sự nghiệp Nguyễn Nhật Ánh - cây bút từng được bình chọn là nhà văn được yêu thích nhất trong 20 năm (1975-1995), qua cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc của Thành Đoàn TP HCM và báo Tuổi Trẻ.
Bìa sách "Mắt biếc". Ảnh: NXB Trẻ
Mắt biếc xuất bản năm 1990, là một trong những sách bán chạy nhất của Nguyễn Nhật Ánh, từng được dịch sang nhiều ngôn ngữ. Nhân vật chính trong tác phẩm là Ngạn - chàng trai hiền lành ở làng Đo Đo (Quảng Nam), có tình cảm với cô bạn tên Hà Lan. Tuy nhiên, khi ra thành phố, Hà Lan đem lòng yêu Dũng - một thanh niên con nhà giàu, dẫn đến những mâu thuẫn trong lòng Ngạn. Năm 2019, Victor Vũ đưa truyện lên điện màn ảnh rộng. Tác phẩm đạt 180 tỷ đồng, là phim có doanh thu cao nhất của anh từ trước đến nay.
Teaser trailer "Mắt biếc". Video: Galaxy Studio
Tập truyện Bàn thờ tổ của một cô đào là tác phẩm nổi bật của Nguyễn Quang Sáng, khai thác chủ đề tín ngưỡng sân khấu. Truyện xoay quanh một công nhân hậu đài hỗ trợ cô đào chánh trong tiết mục phi thân. Sau một lần bị tai nạn, anh qua đời. Từ đó, cô đào luôn tưởng nhớ chàng trai trên bàn thờ cúng. Nhà văn từng cho biết lấy cảm hứng từ một câu chuyện có thật, do nghệ sĩ Ba Xây kể. Sau năm 1975, đạo diễn Hồng Sến chuyển thể truyện thành phim điện ảnh, lấy tên Đoạn cuối thiên đường.
Cuốn "Bàn thờ tổ của một cô đào" của Nguyễn Quang Sáng. Ảnh: Hội nhà văn TP HCM
Quê hương địa đạo (truyện và ký) - Viễn Phương viết - lấy bối cảnh ở Củ Chi, di tích lịch sử cách mạng nổi tiếng. Tập truyện là góc nhìn của người trong cuộc về những năm tháng chiến đấu dưới lòng đất, từng nhận giải thưởng của Hội Nhà văn, tặng thưởng của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam.
Thì thầm với dòng sông (Hoài Vũ) tuyển tập 54 bài thơ nổi bật cùng các bản nhạc được phổ từ thơ ông. Các sáng tác của nhà thơ thường gắn liền với đôi dòng sông Vàm Cỏ, với các bài: Vàm Cỏ Đông, Anh ở đầu sông em cuối sông, Đi trong hương tràm. "Có thể nói, dòng sông Vàm Cỏ Đông nổi tiếng là nhờ công lao của nhà thơ Hoài Vũ. Nhiều bài thơ của ông về dòng Vàm Cỏ Đông và quê hương Long An được các nhạc sĩ phổ nhạc, trở nên thân thuộc với công chúng", Hội đánh giá.
Sự kiện ra mắt cuốn "Thì thầm với dòng sông" (Hoài Vũ) năm 2023. Ảnh: Hội nhà văn TP HCM
Ở R - Chuyện kể sau 50 năm là tác phẩm cuối của nhà văn Lê Văn Thảo, được phát hành sau khi ông qua đời năm 2016. Sách kể ký ức một thời tuổi trẻ ở chiến khu Tây Ninh với các câu chuyện chân thật, giọng văn mộc mạc, hóm hỉnh. Đó là những chuyến công tác, hành quân xuyên rừng, nghĩa tình quân dân sâu nặng. Sách nêu lý tưởng sống, tinh thần lạc quan của những nghệ sĩ - chiến sĩ khi nhìn thấy cái đẹp giữa lằn tên, mũi đạn. Sau khi nhà văn mất, gia đình tiếp tục hoàn thiện tác phẩm, sách sau đó đoạt giải B Sách hay - Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2018.
Tiểu thuyết Rừng thiêng nước trong (nhà văn Trần Văn Tuấn) xoay quanh một đơn vị hậu cần thời chiến. Họ chuyên thu gom, huy động lương thực, thuốc men từ vùng địch để đảm bảo cho bộ đội, với các nhân vật như Hai Lu, Sáu Đặng, Út Tửng. Nhiều nhà phê bình đánh giá sách lôi cuốn, mạch lạc, đậm chất lính nhờ phông văn hóa dày dặn của tác giả. Sách từng đoạt giải A cuộc thi tiểu thuyết 2002-2004 do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức, giải thưởng văn học Đông Nam Á 2007.
Mùa hè giá buốt (nhà văn Văn Lê) xoay quanh sự kiện Tết Mậu Thân năm 1968. Tiểu thuyết được viết trong sáu tháng theo ký ức nhà văn - người từng tham gia chiến dịch, có cơ hội tiếp xúc với nhiều tư liệu, nhân chứng quan trọng. Sách đoạt giải B (không có giải A) về Văn học chiến tranh do Bộ Quốc phòng tổ chức 5 năm (2004-2009), giải nhất giải thưởng Văn học TP HCM 5 năm (2006-2011).
Đứng trước biển của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn lấy bối cảnh miền Nam những năm đầu thập niên 1980. Tiểu thuyết viết về một xí nghiệp đánh cá, nội dung lên án một mô hình khoán sản phẩm đang được ca ngợi trên cả nước khi ấy. Sau khi sách ra mắt, dư luận chia làm hai phe. Một bên yêu cầu thu hồi cuốn sách "phản tuyên truyền", một bên ủng hộ vì cho rằng tác giả phân tích đúng thời cuộc. Sách từng được Hội Nhà văn Việt Nam trao giải thưởng, năm nhà xuất bản liên tục tái bản với số lượng 160 nghìn cuốn - kỷ lục thời bấy giờ.
Nhân có chim sẻ về là tập thơ tiêu biểu của tác giả Chim Trắng (tên thật Hồ Văn Ba), góp phần giúp ông được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012. Danh sách còn có cuốn Ngoại vi thơ - tác phẩm thuộc thể loại lý luận phê bình của nhà thơ Chế Lan Viên.
Hội đồng cấp thành phố dự kiến chọn ra 50 tác phẩm tiêu biểu ở chín lĩnh vực, gồm Văn học, Âm nhạc, Sân khấu, Múa, Điện ảnh, Nhiếp ảnh, Mỹ thuật, Kiến trúc, Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số. Theo ban tổ chức, sự kiện nhằm tôn vinh các tác phẩm đóng góp vào quá trình phát triển văn học - nghệ thuật trong chặng đường 50 năm, khích lệ văn nghệ sĩ tiếp tục sáng tạo.
Mai Nhật