Chiến thuật 2 pit là lựa chọn chính xác, giúp Hamilton và Mercedes đánh bại Verstappen và Red Bull tại Catalunya hôm 9/5. Ảnh: Racefan.net
Grand Prix Tây Ban Nha hôm Chủ nhật 9/5 là cuộc đua thứ tư liên tiếp kể từ đầu mùa Hamilton song đấu Verstappen trên đường đua để tranh ngôi nhất chặng. Và đó là lần thứ ba Hamilton cùng Mercedes thắng, củng cố ngôi đầu với khoảng cách 14 điểm. Như ở các thất bại trước, Verstappen và Red Bull vẫn tự hỏi liệu họ có thể thay đổi điều gì trong cuộc đua để đánh bại Hamilton hay không.
Như truyền thống, Grand Prix Tây Ban Nha không phải là một cuộc đua kinh điển - hiếm khi có một cuộc đua hấp dẫn, đáng nhớ trên đường đua Catalunya do đặc điểm thiết kế. Nhưng một khía cạnh quan trọng khác trong cuộc đua sẽ còn được nhắc tới nhiều - đó là chiến thuật sử dụng lốp
Trong suốt 66 vòng tại Catalunya, một cuộc đấu trí diễn ra giữa các chỉ đạo viên của hai đội. Red Bull nổ phát súng đầu với pha xuất phát quyết liệt, đẹp mắt của Verstappen, trong khi Mercedes bài binh bố trận, dồn đối phương vào "cửa tử" và buộc Verstappen phải "chịu trói" ở vòng 59
Dựa các dữ liệu thu thập được từ các buổi đua thử, phần đông nhà chuyên môn cũng như bản thân các đội đều nhận định chiến thuật 1 pit sẽ là lựa chọn tối ưu cho Grand Prix Tây BanNha. Nhưng với tư tưởng sáng tạo, Mercedes đã linh hoạt áp dụng chiến thuật 2 pit cho Hamilton, góp phần quyết định giúp tay đua người Anh đảo ngược thế cờ và giành chiến thắng chung cuộc.
Verstappen sớm giành lợi thế ngay từ những giây đầu tiên, khi tận dung khả năng làm nóng lốp tốt để vượt qua đối thủ tại Turn 1 sau suốt đoạn đường thẳng xuất phát núp bóng Hamilton. Vị trí đường đua là cực kỳ quan trọng tại Catalunya khi đường đua rất chất hẹp và khó vượt và về lý thuyết, vị trí dẫn đầu sẽ cho phép Red Bull kiểm soát tốc độ của cuộc đua.
Nhưng Hamilton không sớm buông xuôi. Tay đua người Anh và Mercedes hiểu rõ chênh lệch tốc độ lúc này giữa W12 và RB16B là chưa đủ để Hamilton lấy lại vị trí dẫn đầu. Mercedes tập trung bám sát, gây sức ép để Red Bull lộ ra các điểm yếu. Từ đầu mùa, xe của Mercedes giữ lốp tốt hơn Red Bull, và Hamilton vẫn có thể đảm bảo tốc độ cần thiết tăng tốc đủ mà không làm hư hại lốp quá nhiều.
Bước ngoặt đầu tiên đến khi cả hai nhóm chỉ đạo viên Mercedes, Red Bull đều bất ngờ với việc Verstappen tự quyết định về pit để thay lốp ở vòng 24, và chuyển từ lốp mềm sang dùng lốp trung bình. Khi thấy đối thủ bắt đầu vào pit, Mercedes hiểu rõ họ không thể về thay lốp ở vòng kế tiếp. Nếu làm vậy, tay đua người Anh chắc chắn bị tụt lại phía sau chiếc xe còn lại của Red Bull, bởi lúc này Sergio Perez vẫn chưa thay lốp và chỉ kém Hamilton 21 giây. Ngoài ra việc thay lốp sớm sẽ khiến Mercedes mất đi lợi thế do chênh lệch tuổi thọ lốp ở giai đoạn cuối cuộc đua.
"Cậu ấy tự đưa xe về" giám đốc điều hành đội Red Bull, Christian Horner thừa nhận. "Chúng tôi đã không biết trước, nên các thợ máy chưa sẵn sàng, đó là lý do lần vào pit đó tốn thêm thời gian. Tôi nghĩ các thợ máy đã phản ứng một cách phi thường và chúng tôi chỉ chịu thiết hại ở mức tối thiểu".
Verstappen cũng thừa nhận: "Chỉ là hiểu nhầm ở thời điểm đó. Tôi nghĩ mình phải vào pit lúc đấy, và rõ ràng đó là một sự nhầm lẫn, nhưng may mắn là chúng tôi không mất quá nhiều thời gian ở lần thay lốp này".
Thông thường các đội thực hiện thay lốp mất từ 1,8 đến 2,5 giây. Việc Red Bull mất tầm bốn giây để thay lốp cho Verstappen mở ra cơ hội để Hamilton nhảy cóc qua đối thủ và lấy lại vị trí dẫn đầu. Nhưng các chỉ đạo viên Mercedes nhận định, ngay cả khi có sự chậm trễ từ Red Bull, vẫn có nguy cơ lớn là Hamilton ra khỏi pit sau Verstappen.
Thực tế từ đầu mùa cho thấy, thay lốp vốn không phải là thế mạnh của Mercedes, và có nhiều khả năng đội đua Đức mất thêm thời gian trong pit khiến Hamilton vẫn ở vị trí thứ hai mà không tạo được lợi thế về chênh lệch chất lượng lốp.
Thay vào đó, Mercedes yêu cầu Hamilton tiếp tục ở lại đường đua thêm bốn vòng, tạo lợi thế cho giai đoạn cuối từ những bộ lốp mới hơn, dù cái giá phải trả là khoảng cách khoảng năm giây mà Verstappen có thể tạo ra trong bốn vòng này. Tuy nhiên, Red Bull giờ hiểu rằng Verstappen sẽ phải sử dụng bộ lốp vừa thay đến cuối cuộc đua (tổng cộng 42 vòng), và đội đua nước Áo sớm chứng kiến lợi thế năm giây nhanh chóng bị Hamiton phá bỏ khi chiếc W12 sớm đuổi kịp Verstappen ở vòng 33.
Đuổi kịp đối thủ ở Catalunya là chuyện đơn giản, nhưng vượt qua lại là bài toán khó. Để vượt qua đối thủ, xe phía sau cần phải có thời gian thực hiện một vòng đua nhanh hơn xe phía trước ít nhất 1,2 giây, và bộ lốp mới hơn 4 vòng của Hamilton là chưa đủ. Nếu cả Verstappen và Hamilton đều áp dụng chiến thuật một pit, Verstappen sẽ dễ dàng phòng thủ thành công trước Hamilton suốt thời gian còn lại. Vì vậy, lựa chọn duy nhất với Mercedes chuyển sang chiến thuật 2 pit.
Mercedes gọi Hamilton về ở vòng 42, tay đua người Anh rơi xuống vị trí thứ ba sau cả đồng đội Valtteri Bottas. Bù lại, anh có bộ lốp mới hơn hẳn và có khả năng chạy nhanh hơn Verstappen tới 1,8 giây. Với 24 vòng đua còn lại và khoảng cách giữa Verstappen và Hamilton đang là 23 giây. Về toán học, thế trận nghiêng về phía Hamilton, và về mặt đấu trí, Mercedes đã áp chế được Red Bull.
Một câu hỏi được đặt ra sau chặng đua: tại sao Red Bull không đưa Verstappen về thay lốp mà lại tiếp tục chạy để chứng kiến đối thủ "thắng thế như chẻ tre"? Nếu Verstappen lúc này về pit như Hamilton, anh sẽ tụt xuống phía sau chiếc W12 và vẫn có được tốc độ như Hamilton. Nhưng nếu Verstappen không thay lốp lần hai, có khả năng xe an toàn xuất hiện trong 24 vòng còn lại sẽ giúp Red Bull về thay lốp mà vẫn giữ được ngôi đầu.
Về lý thuyết, Red Bull thậm chí còn có thể về pit lần hai trước Mercedes, và ngăn chặn nguy cơ tấn công từ Hamilton. Nhưng làm như vậy sẽ khiến đội đua Red Bull mất vị trí dẫn đầu, khiến Verstappen tụt xuống phía sau cả hai xe Mercedes và gây áp lực rất lớn lên Verstappen ở giai đoạn cuối nếu muốn vượt qua cả hai chiếc W12. Đây là điều khiến Mercedes lo ngại nhất.
"Khi chúng tôi quyết định sẽ cho Hamilton thay lốp lần hai, càng gần thời điểm thực hiện chúng tôi càng lo lắng rằng Max sẽ làm điều đó trước chúng tôi", Andrew Shovlin, trưởng bộ phận kỹ thuật đường đua của Mercedes cho biết. "Nhìn vào tỷ lệ hao mòn lốp và nghe các bình luận trao đổi qua sóng radio, chúng tôi sớm hình thành ý tưởng về chiến thuật lốp, và Mercedes đã sớm lên kế hoạch về các phương án. Ngay cả ở giai đoạn đầu cuộc đua , chúng tôi hiểu rằng chiến thuật 2 pit là lựa chọn đúng".
"Sẽ là một quyết định cực kỳ táo bạo khi về pit tại vòng 42 trong lúc đang dẫn đầu, bởi tất cả dự đoán đều là lốp xe chúng tôi đang sử dụng sẽ đủ hoạt động cho tới khi hết cuộc đua," Horner nói sau cuộc đua. Đó có thể là cách nhanh nhất để hoàn thành cuộc đua, nhưng vị trí đường đua là rất quan trọng ở Catalunya, và thực tế là chúng tôi đã duy trì được vị trí đường đua phía trước Lewis tới lúc đó. Ngoài ra, việc Mercedes còn có nhiều hơn chúng tôi một bộ lốp trung bình cho cuộc đua trong khi chúng tôi lúc đó chỉ còn một bộ lốp mềm, bộ lốp này không thể duy trì đến hết cuộc đua. Vì thế, 2 pit lúc đó là bất khả thi với chúng tôi."
Cuối cùng, tại vòng 59, Hamilton sử dụng lợi thế lốp xe để vượt qua Verstappen, vươn lên dẫn đầu và giành chiến thắng lần thứ năm liên tiếp tại Grand Prix Tây Ban Nha.
Hamilton vượt Verstappen tại vòng 59.
Grand Prix Tây Ban Nha là ví dụ hoàn hảo về lý do Verstappen cần một đồng đội sát cánh để chiến đấu ở nhóm đầu. Một yếu tố khiến Verstappen dễ bị tổn thương là do Mercedes đang chiến đấu hiệu quả với "2 đánh 1".
Perez đã vượt qua vòng phân hạng kém cỏi và dành phần lớn cuộc đua để chạy sau Daniel Ricciardo. Cuối cùng, tay đua ngưười Mexico đã có một cú vượt tuyệt vời để vượt qua Ricciardo và giành vị trí thứ năm. Nhưng Perez vẫn hiểu rằng anh phải làm tốt hơn thế với một chiếc xe như RB16B.
Perez khởi đầu khá tệ tại Red Bull, nhưng còn sớm để đánh giá rằng anh đang ở trong hoàn cảnh khó khăn như Pierre Gasly hoặc Alex Albon trước đây, khi họ còn là đồng đội của Verstappen. Tuy nhiên, thành tích tốt trong sự nghiệp F1 của Perez đến giờ cũng chỉ ra rằng tay đua Mexico được kỳ vọng sẽ thi đấu tốt hơn nhiều so với các kết quả hiện tại.
Sau cuộc đua, Verstappen khẳng định Hamilton có chiếc xe nhanh hơn và tuyên bố rằng Red Bull không thể làm gì hơn để giành chiến thắng trong cuộc đua. Tuy nhiên, Mercedes cho rằng W12 cũng chỉ tương đương RB16B trong giai đoạn cuối cuộc đua, nếu Verstappen về thay lốp lần 2 trước Hamilton.
Thật khó để chứng minh luận điểm của hai đội đua, nhưng có thể thấy Mercedes rất thích hợp với đường đua Catalunya, họ độc chiếm vị trí xuất phát đầu tại Grand Prix Tây Ban Nha kể từ năm 2013 và thắng bảy trong tám cuộc đua gần nhất. Lần duy nhất Mercedes tuột chiến thắng là khi hai tay đua của họ va chạm trên đường đua và sớm bỏ cuộc, gián tiếp tặng cho Verstappen chiến thắng F1 đầu tiên của sự nghiệp.
Nguyên nhân gây ra khác biệt về tốc độ xe và khả năng giữ lốp giữa hai đội chính là triết lý thiết kế của Red Bull trong năm nay. Red Bull với phần đầu xe mạnh mẽ hơn khiến dồn nhiều lực nén hơn vào lốp xe, lực nén phía trước mạnh mẽ cho phép RB16B xoay trở linh hoạt, điều này sẽ khiến lốp sau chịu nhiều tải trọng đột ngột.
Tại Catalunya, thiết kế này khiến Red Bull gặp nhiều khó khăn. Bề mặt đường đua Catalunya trơn trượt, với các góc cua dài, từ Turn 1 cho đến khi kết thúc vòng đua, có rất ít vị trí lốp xe được nghỉ ngơi. Đây là một mạch cực kỳ khắt khe về việc tản nhiệt.
Để giảm thiệt hại, Red Bull đã bắt đầu vào chặng đua với cánh gió phía sau có lực nén cao hơn thường lệ, giảm trượt phía sau và giúp kiểm soát nhiệt độ lốp xe. Sergio Perez đã đạt thành tích tốt nhất trong bài test cự ly dài vào chiều thứ Sáu. Dù vậy với việc các buổi chạy thử bị giảm thời lượng, bài test này không đủ dài, tối đa là 10 vòng.
Bộ cánh gió này có một vấn đề. Bằng cách sử dụng cánh gió này, tốc độ của RB16B ở cuối đoạn đường thẳng kém hơn 10km/h so với W12 của Mercedes, trong khi W12 vốn là một chiếc xe có mức lực cản thấp hơn, ngay cả khi có cánh gió tương đương. Điều đó có khả năng khiến Red Bull gặp bất lợi khi đọ sức trên đoạn đường dài thẳng với Mercedes.
Sang ngày đua phân hạng, Red Bull đã chuyển sang một cánh gió có lực nén thấp hơn. Điều này đã làm giảm mức thua kém tốc độ của Red Bull xuống còn 5 km/h. Dù Hamilton đã tuyên bố vào chiều thứ Bảy rằng cánh gió của Red Bull mang lại cho RB16B nhiều lợi thế hơn trên đoạn đường thẳng so với Mercedes, giới chuyên môn cho rằng vẫn cần phân tích kỹ hơn điều này.
Tại vạch xuất phát/về đích ở vòng phân hạng, W12 và RB16B hầu như giống nhau về tốc độ, nhanh thứ 11 và 12. Tuy nhiên, khi họ chạy thêm vài trăm mét nữa trên đoạn đường thẳng, chiếc xe của Mercedes đã tăng thêm 33 km/h, Red Bull chỉ tăng được 28 km/h. Theo đó, Hamilton vẫn nhanh thứ 12 trong 20 xe, nhưng Verstappen tụt xuống thứ 18. Điều này cho thấy về bản chất RB16B vẫn là một chiếc xe tạo ra nhiều lực cản hơn, ngay cả khi được trang bị cánh gió ít lực nén. Nhưng ít nhất sự khác biệt về tốc độ đã giảm được khá nhiều. Tuy nhiên, lực nén ở phía sau giảm khiến đuôi xe bị trượt nhiều hơn. Điều đó gây ra sự xuống cấp và mòn lốp cao của RB16B nhiều hơn so với W12.
Về tổng thể không có cách nào để Red Bull có thể tự bảo vệ bản thân trước sức mạnh của Mercedes. Hoặc là đội đua nước Áo sẽ bị đối thủ đánhbại trên đường thẳng, hoặc thua do lốp xuống cấp.
Mercedes càng khuếch đại lợi thế về lốp bằng cách đảm bảo rằng họ có hai bộ trung bình để tham gia cuộc đua, trong khi Red Bull chỉ có một bộ lốp trung bình cộng với một bộ lốp mềm kém bền hơn. Điều đó sẽ không ảnh hưởng tới thế trận, nếu cuộc đua áp dụng chiến thuật 1 pit như dự đoán trước chặng. Nhưng đó là một bất lợi rõ ràng nếu đối thủ chuyển sang chiến thuật 2 pit - như thực tế diễn ra.
Minh Phương