Có khoảng 60.000 phụ nữ trong lực lượng vũ trang Ukraine, trong đó 5.000 người ở tiền tuyến. Bộ Quốc phòng Ukraine nhiều lần đăng hình ảnh nam nữ quân nhân kề vai sát cánh chiến đấu. Tuy nhiên, các cuộc phỏng vấn của Guardian với các nữ quân nhân và các tổ chức giúp đỡ họ cho thấy phụ nữ vẫn bị thiếu tôn trọng trong quân ngũ.
Đó là điều gây thất vọng và giận dữ cho Nadiya Haran, 27 tuổi, trung sĩ nhập ngũ năm 2017 với vai trò là kỹ thuật viên vô tuyến điện. Cô vốn muốn làm phiên dịch viên nhưng cho đến khi sắc lệnh số 256 bị thu hồi vào cuối năm 2017, luật pháp Ukraine ngăn phụ nữ đảm nhận các vai trò cấp cao, kể cả những người trong vai trò chiến đấu.
Haran cho hay bình đẳng giới chỉ xuất hiện trên giấy tờ còn thực tế, nhu cầu của phụ nữ về đồng phục, áo chống đạn, vệ sinh và cơ hội thăng tiến không được ưu tiên, thậm chí bị nhiều nam quân nhân coi là hành động khiêu khích.
"Chúng tôi phải chiến đấu với hai kẻ thù cùng lúc", cô nói. "Kẻ thứ nhất rõ ràng là quân Nga. Kẻ thứ hai là những định kiến, sự kỳ thị mà chúng tôi phải đối mặt hàng ngày. Nơi duy nhất không tồn tại kỳ thị là trên chiến tuyến ác liệt, bởi ai cũng bận chiến đấu vì đất nước".
Olena Bilozderska, 44 tuổi, lính bắn tỉa Ukraine. Ảnh: Guardian
Phụ nữ buộc phải mặc quân phục thiết kế cho nam giới, hoặc tự mua hay tìm nhà tài trợ. Haran, người đang chiến đấu tại những vùng giao tranh khốc liệt nhất ở Bakhmut, Soledar, cho hay từng bị chấn thương đầu gối vì không thể đi lại bình thường trong bộ đồ quá khổ.
Áo chống đạn do quân đội cung cấp không thiết kế cho phụ nữ nên gây bó ngực hoặc không ôm bụng, khiến các cơ quan quan trọng dễ bị tổn thương. Kateryna Myronchuck, 26 tuổi, trung úy của Lữ đoàn 36, cho hay từng nhập ngũ hai năm không thành vì là phụ nữ. Cô cũng phải tự mua đồng phục và áo khoác bởi quân phục được phát làm đau lưng.
Giày dép cũng là vấn đề. "Rất khó tìm được giày bốt cỡ nhỏ cho phụ nữ", Olena Bilozderska, 44 tuổi, lính bắn tỉa nổi tiếng với nhiều chiến tích, nói.
Văn phòng của Zemliachky, tổ chức phi chính phủ cung cấp vật tư cho nữ quân nhân Ukraine, tại Kiev. Ảnh: Guardian
Danh sách đồ thiếu thốn còn rất nhiều, như không có công cụ để giúp phụ nữ tránh nhiễm khuẩn khi đi vệ sinh trong chiến hào. Y bác sĩ tại chiến trường không được đào tạo về phụ khoa. Khi hợp đồng với nữ quân nhân kết thúc, họ phải kiểm tra sức khỏe lại để được tái nhập ngũ. Nhiều người cho rằng đây là hình thức kiểm tra để chắc chắn họ không mang thai và được xin nghỉ phép có lương.
Điều cấp bách nhất cần thay đổi là tâm lý. Haran vừa chuyển khỏi đơn vị cũ sau khi khiếu nại về sĩ quan cấp cao không được giải quyết. Một cấp trên từng nói với cô rằng "chỗ của đàn bà là ở trong bếp", sau khi Haran trở về từ đợt luân chuyển thành công trên tiền tuyến. Nhiều nữ quân nhân khác cũng có trải nghiệm tương tự.
"Hôm qua tôi vừa trò chuyện với một cô gái. Cô ấy biết tôi từng làm cố vấn về giới tính trong quân đội. Cô bị cấp trên đưa vào cơ sở tâm thần dù bản thân không đồng ý, bởi cô đã xin chuyển sang đơn vị chiến đấu", Haran nói.
"Thật tệ. Cấp dưới cũ của tôi, một cô gái làm bác sĩ, đã tố cáo hành vi quấy rối tình dục. Có người nhìn thấy nhưng tất cả đều là đàn ông, họ từ chối làm chứng. Chỉ huy đe dọa đưa cô ấy vào cơ sở tâm thần bởi dám nộp đơn báo cáo bị quấy rối tình dục".
Nadiya Haran, 27 tuổi, trung sĩ. Ảnh: Guardian
Haran cho rằng có nhiều người coi thường phụ nữ nhập ngũ, cũng có người tìm cách lợi dụng việc này.
"Tôi rời lữ đoàn cũ bởi có lãnh đạo chuyên quấy rối phụ nữ và tôi biết những người bị quấy rối", cô nói. "Một số là lính dưới quyền tôi. Họ đều bị một người quấy rối, kẻ đe dọa sẽ đẩy chồng của họ, những người cũng ở trong lữ đoàn, vào chỗ chết nếu họ không quan hệ tình dục với hắn. Tôi bị yêu cầu giữ im lặng vì hắn không quấy rối tôi".
Sau khi Guardian đăng tải các cáo buộc của Haran, nữ thứ trưởng quốc phòng Ukraine Hanna Maliar tuyên bố bà sẵn sàng gặp trực tiếp những người tố cáo và sẽ điều tra vấn đề này. Tuy nhiên, bà Maliar đã bị miễn nhiệm vào ngày 18/9. Chưa rõ Bộ Quốc phòng Ukraine sẽ xúc tiến xử lý vấn đề này như thế nào.
Trong khi đó, Haran cho biết dù có nhiều lý do để xuất ngũ, số phụ nữ đảm nhận các vai trò cấp cao đang tăng lên. "Dù còn tồn tại nhiều vấn đề, chúng tôi đang chiến đấu với khó khăn hàng ngày và đã đạt được một số thành công. Chúng tôi đang vượt qua và ngày càng tốt hơn", Haran nói.
Hồng Hạnh (Theo Guardian)