Cả trước và sau cuộc họp với lãnh đạo quân đội 31 nước ở London hôm 20/3, Thủ tướng Anh Keir Starmer nhiều lần nhấn mạnh liên minh đảm bảo an ninh cho Ukraine đang bước vào giai đoạn xây dựng kế hoạch quân sự cụ thể, trong đó có chủ trương giúp Ukraine "bảo vệ không phận" một khi đạt được thỏa thuận hòa bình.
"Sau ba năm chiến sự, Ukraine có một trong những quân đội thiện chiến nhất châu Âu. Họ có năng lực, quân số lẫn kinh nghiệm tiền tuyến. Chúng tôi không cân nhắc thay thế họ, mà là tăng cường và hỗ trợ năng lực đường không, đường thủy, đường biển và trên bộ của họ", ông Starmer trả lời họp báo sau hội nghị.
Theo các nguồn tin quân đội và chính phủ Anh tiết lộ với Telegraph, phương án điều động tiêm kích Anh hỗ trợ Ukraine tuần tra không phận đã được các bên thảo luận. Một nguồn tin cấp cao trong quân đội Anh nói London có thể cân nhắc điều động tiêm kích F-35 lẫn Typhoon để bảo vệ các đơn vị được triển khai đến Ukraine thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình.
"Nếu điều động quân nhân đến Ukraine tham gia sứ mệnh gìn giữ hòa bình, Anh luôn triển khai không quân để yểm trợ", quan chức này cho biết.
Tiêm kích Typhoon của không quân Anh cất cánh từ sân bay Coningsby, tại Linconshire, vào tháng 12/2022. Ảnh: Reuters
Nguồn tin này tiết lộ rằng bộ binh và không quân Anh có thể nằm trong nhóm tiên phong được triển khai đến Ukraine một khi Kiev và Moskva đạt được thỏa thuận hòa bình. Những quốc gia khác trong liên minh có thể điều tiêm kích tuần tra không phận Ukraine trong giai đoạn sau, theo cơ chế luân chuyển định kỳ. Hiện chỉ có Mỹ và Pháp là có thể hỗ trợ về máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm ở khu vực.
"Quân đội Anh rất có khả năng sẽ tiên phong cam kết tham gia. Nếu phía Mỹ không nói rõ họ muốn chúng ta làm gì, ông Starmer sẽ lên tiếng", quan chức không quân Anh cho biết.
Anh cũng đã chấp nhận tham gia sáng kiến Tăng cường Hiện diện Tiền phương NATO. Ít nhất 6 tiêm kích Typhoon sẽ được triển khai đến Ba Lan trong vài tuần tới cho các hoạt động tuần tra chung.
Các thảo luận về hỗ trợ tuần tra không phận Ukraine diễn ra giữa giai đoạn đàm phán hòa bình Ukraine đang đạt được những bước tiến đáng kể. Sau nỗ lực đàm phán của Washington, Kiev và Moskva đã chấp nhận ngừng tập kích hạ tầng năng lượng của nhau trong vòng 30 ngày. Những cuộc đàm phán chi tiết về thực thi thỏa thuận sẽ diễn ra tại Arab Saudi, dự kiến diễn ra vào đầu tuần sau.
Giới chức Mỹ cho biết sẽ tiếp tục thúc đẩy Nga và Ukraine tiến đến thỏa thuận ngừng bắn trên Biển Đen, sau đó là một lệnh ngừng bắn toàn diện và hướng đến thỏa thuận hòa bình.
Thủ tướng Anh Keir Starmer phát biểu tại căn cứ quân sự Northwood, ngoại ô thủ đô London, ngày 20/3. Ảnh: Reuters
Sáng kiến Liên minh Tình nguyện hỗ trợ Ukraine được Anh và Pháp đề xuất vào đầu tháng này, sau khi họp với Tổng thống Volodymyr Zelensky tại London. Giới chức Anh và Pháp mô tả lực lượng liên minh nghiêng về vai trò "trấn an" nhiều hơn là gìn giữ hòa bình tại Ukraine.
Thủ tướng Anh Starmer ngày 20/3 khẳng định những nước tham gia sáng kiến đang lập kế hoạch hỗ trợ Ukraine cho cả hai kịch bản, gồm đạt được lệnh ngừng bắn và thỏa thuận hòa bình toàn diện.
Dù Điện Kremlin nhấn mạnh một trong những điều kiện tiên quyết cho thỏa thuận hòa bình là phi quân sự hóa Ukraine và phương Tây cần chấm dứt viện trợ quân sự, ông Starmer cho rằng phương Tây không nên nhượng bộ trước yêu cầu này.
"Chúng ta cần các đảm bảo an ninh để khiến Nga hiểu rõ họ sẽ chịu hậu quả nghiêm trọng nếu vi phạm thỏa thuận", Thủ tướng Anh nói. "Nga muốn Ukraine không có khả năng tự vệ, nên chúng ta càng cần lập kế hoạch hỗ trợ đảm bảo an ninh và chủ quyền cho Ukraine. Quốc gia có chủ quyền là nước có thể tự định đoạt năng lực quốc phòng của mình".
Thanh Danh (Theo Telegraph, Guardian, Sky News)