Lần gần nhất tuyển Anh vào bán kết một giải đấu lớn là Euro 1996. Lần gần trước nữa là World Cup 1990. Tuy nhiên, HLV của "Tam Sư" ở hai giải này khác nhau.
Dù từng vô địch thế giới, thành tích tốt nhất của đội tuyển Anh tại Euro chỉ là vòng bán kết. Terry Venables là người đầu tiên làm được điều này, và Southgate là người thứ hai. Nhìn xa hơn, Southgate còn là HLV tuyển Anh thứ hai trong lịch sử vào bán kết hai giải đấu lớn liên tiếp, ở World Cup 2018 rồi Euro 2021. Trước ông, chỉ có Sir Alf Ramsey đạt thành tích này ở World Cup 1966 rồi Euro 1968.
Bất chấp những hoài nghi về năng lực ở giai đoạn đầu, Southgate đang làm rất tốt công việc ở tuyển Anh - nơi nhiều đồng nghiệp tiền bối lừng danh từng chôn vùi danh tiếng. Ảnh: FA
Nhưng Southgate có phải là người đặc biệt? Những giáo viên cũ của ông không nghĩ thế. Sinh ra ở Watford và lớn lên tại Crawley, vị HLV hiện tại của đội tuyển Anh sớm được thầy cô dự đoán là sẽ làm một công việc văn phòng, có thể là kế toán viên. Bản thân cựu trung vệ người Anh từng nghĩ tới một công việc trong ngành báo chí, có thể là tại Croydon Advertiser, vào năm 16 tuổi.
Ngay cả khi xác định theo nghiệp quần đùi áo số, Southgate vẫn nhận cái nhìn khắt khe từ những người thầy. Alan Smith, HLV Crystal Palace – nơi Southgate cống hiến 10 năm tuổi trẻ - từng nói thẳng sau một trận thua: "Gareth này, tôi nghĩ cậu có quyền lựa chọn. Nếu là tôi, trở thành một hướng dẫn viên du lịch không phải ý tưởng tồi đâu".
Không có con đường nào trải đầy qua hồng, và Southgate chẳng phải ngoại lệ. Dũng cảm bỏ ngoài tai lời châm biếm của ông thầy cũ, Southgate trở thành cầu thủ chuyên nghiệp và chứng tỏ được thực tài. Ông lên đội một, rồi được chính HLV Smith trao băng đội trưởng Crystal Palace ở tuổi đôi mươi. Những tưởng sự nghiệp của ông sẽ sang trang, sau khi giúp CLB mới Aston Villa đoạt Cup Liên Đoàn, thì biến cố ập đến. Tại bán kết Euro 1996, ông sút hỏng quả luân lưu quyết định, khiến Anh thua 5-6.
Euro 1996 là giải đấu lớn đầu tiên Southgate tham dự, cũng là chương buồn nhất trong sự nghiệp của ông. Dẫu trải qua 630 trận cấp CLB cho Crystal Palace, Aston Villa và Middlesbrough, khoác áo tuyển Anh 57 lần, nhà cầm quân 50 tuổi vẫn bị căn vặn về thất bại cách đây 25 năm. Tới mức, trước cuộc đối đầu với Đức ở vòng 1/8 Euro 2021, ông phải lên tiếng: "Những gì xảy ra với tôi khi còn là cầu thủ không liên quan gì đến hiện tại. Như đã nói nhiều lần, tôi tập trung vào đội bóng này và hướng đến thành công. Tôi luôn có động lực để giành chiến thắng".
Southgate đá hỏng quả luân lưu khiến Anh thua Đức ở bán kết Euro 1996.
Động lực của Southgate được cụ thể hóa bằng lối chơi chặt chẽ. Tuyển Anh là đội duy nhất tại Euro 2021 chưa để thủng lưới. Chỉ với 5 năm dẫn dắt đội tuyển, HLV sinh tại Watford đã đưa người hâm mộ xứ sương mù tới gần với chức vô địch châu Âu.
Trước Euro 2021, Southgate gửi một bức tâm dài đến người hâm mộ, trong đó ông thổ lộ: "Cách chúng ta ứng xử trong và ngoài sân cỏ, gắn kết mọi người với nhau, truyền cảm hứng và tạo tình đoàn kết sẽ tạo ra những kỷ niệm kéo dài sau 90 phút. Đó mới là những thứ kéo dài sau cả mùa hè và thậm chí là mãi mãi". Nội dung lá thư khá bình dị, nhưng ẩn ý của Southgate giờ mới được cảm nhận rõ ràng. Ông muốn đưa đội tuyển tham dự trận chung kết Euro ở Wembley - một kỷ niệm sẽ tồn tại mãi mãi.
Kỷ niệm ấy sẽ chóng thành nếu sức mạnh từ hàng thủ chưa thủng lưới bàn nào, và tam tấu trên hàng công Raheem Sterling, Harry Kane, Phil Foden được phát huy trong trận bán kết với Đan Mạch tối 7/7. Nhưng ngay cả khi mọi thứ không như ý, Southgate cũng chưa chắc bực dọc. "Ông ấy luôn giải quyết vấn đề bằng đối thoại, thay vì la hét. Chưa bao giờ Southgate tức giận hay cáu kỉnh, mà luôn giữ phong thái lịch lãm".
Cách ứng xử ấy của Southgate có lẽ được truyền cảm hứng từ thầy cũ Sven-Goran Eriksson, cũng có khi được hun đúc từ những ngày trai trẻ - thuở ông vẫn mông lung trong việc chọn trở thành một hướng dẫn viên du lịch, hay cầu thủ chuyên nghiệp.
Southgate đang gây dựng tuyển Anh thành một tập thể đoàn kết, đồng lòng cho khát vọng đưa tuyển Anh vào chung kết Euro 2021.
Sau 5 năm đồng hành cùng bóng đá Anh, giờ là lúc hiếm hoi Southgate thấy hai ngã rẽ cách đây hơn 30 năm chập lại làm một. Ở đó, một người đàn ông trung niên, mực thước trong chiếc sơ mi gắn cà vạt sẽ sắm vai hướng dẫn viên, đưa các học trò tham quan sân Wembley. Với điểm dừng cuối cùng vào ngày 11/7, hẳn Southgate sẽ không ngăn Harry Kane, như ông thầy cũ Smith từng làm, chạm tay vào chiếc cúp bạc danh giá.
Hoài Không (theo Marca)