Chứng kiến sự ra đời, phát triển và theo dõi từng bước đi của VnExpress 20 năm qua ở cả góc độ bạn đọc và nhà quản lý, tôi nhận ra giá trị cốt lõi nói trên. Mỗi bài báo của VnExpress không có sự áp đặt, không có những tư duy chủ quan của tòa soạn, tác giả hay bất kỳ người nào, nên không làm ảnh hưởng đến tư duy độc lập của người đọc.
Người đọc hoàn toàn được tự do, độc lập suy nghĩ để đánh giá, phán xét sự kiện mà tờ báo đưa lên. Đó chính là cái hay, sự hấp dẫn của tờ báo, và đó cũng là lý do quan trọng nhất để tờ báo ngay từ đầu được độc giả đón nhận, giữ được vị trí báo mạng có số lượng người đọc nhiều nhất suốt 20 năm qua.
VnExpress cũng tạo không gian cho người đọc được tương tác thông qua hệ thống comment. Những bình luận này giống như sự trao qua đổi lại, tạo sự gắn bó giữa độc giả và tờ báo.
Báo mạng nói chung và VnExpress nói riêng có vai trò rất quan trọng, tích cực trong sự phát triển của internet Việt Nam. Thực ra, khi thuyết trình để đưa internet vào Việt Nam năm 1997, chúng tôi không hình dung hết được báo điện tử - báo trên internet sẽ phát triển như thế nào.
Các cấp có thẩm quyền rất lo ngại việc quản lý thông tin trên internet, vì vậy những ngày đầu, chỉ có một doanh nghiệp của Nhà nước được làm viễn thông, còn báo chí hoàn toàn của cơ quan nhà nước.
Tổng cục Bưu điện và Bộ Văn hóa Thông tin lúc bấy giờ đã phối hợp cấp phép cho ba loại hình cung cấp internet, một là IAP (Internet Access Provider) - nhà cung cấp hạ tầng và cổng quốc tế. Thứ hai là ISP (Internet Service Provider) - nhà cung cấp dịch vụ internet. Và thứ ba là ICP (Internet Content Provider) - nhà cung cấp dịch vụ nội dung thông tin internet.
Thời kỳ đầu, các cơ quan nhà nước cũng rất thận trọng khi đưa thông tin lên mạng với hình thức báo chí. Chỉ các tờ báo chính thức mới được phép đưa nội dung của báo giấy lên internet. Trong điều kiện rất khó khăn về thông tin đối ngoại, truyền hình chỉ phát trong nước, phát thanh sóng ngắn, sóng trung cũng chỉ khu vực châu Á và Đông Âu thì báo chí trên internet ít nhiều có những tác động tích cực. Nhưng hạn chế lớn nhất là thông tin theo phiên bản của báo giấy thì theo kỳ, tuần, tháng, ngày chứ không tức thời.
Ra mắt trên internet ngày 26/2/2001, VnExpress là tờ báo mạng hoàn toàn, không có bản in giấy, có thể đưa tin ngay lập tức, trực tiếp lên trên phạm vi trong nước cũng như quốc tế. Điều này có tác dụng rất mạnh, tạo điều kiện cho Việt Nam gắn bó với thế giới, người Việt Nam ở nước ngoài cũng phấn khởi vì đọc được thông tin rất nhanh, nắm được tình hình trong nước.
Tuy nhiên, vì là "người tiên phong", VnExpress có những khó khăn riêng. Là báo điện tử đầu tiên không dựa trên báo giấy, đã có lúc tôi lo ngại tờ báo sẽ phát triển thế nào, khả năng thu hút độc giả ra sao, nhất là thời kỳ ban đầu internet chất lượng còn thấp, tốc độ truy cập còn chậm? Khó khăn không chỉ về công nghệ, tư duy quản lý, mà còn khó khăn ở cả cơ chế pháp luật để hình thành tờ báo mạng độc lập.
Mặc dù vậy, VnExpress đã rất kiên cường, kiên nhẫn, nhiều khi cũng "rất có gan" để có thể phát triển được như ngày hôm nay. Sự tiên phong đó đã tạo bước ngoặt để ngày nay chúng ta có hàng chục, thậm chí hàng trăm tờ báo mạng chính thức không cần phải dựa trên báo giấy.
Internet ở Việt Nam phát triển rất nhanh cũng là đòn bẩy để báo mạng phát triển. Nhờ đưa công nghệ mới vào và mở cửa cạnh tranh thị trường viễn thông Việt Nam, nhất là sau này có điện thoại di động, một lượng độc giả rất lớn đã tiếp cận internet, báo chí trên internet.
20 năm, VnExpress đã có những bước đi rất dài, đóng góp vào việc hội nhập quốc tế của Việt Nam. Khi nghỉ hưu, không còn là Thứ trưởng Bưu chính Viễn thông, tôi vẫn tiếp tục làm nhiều việc khác nhau. Việc đọc VnExpress vì vậy không có gì thay đổi. Hàng ngày, mở mắt ra, dù còn nằm trên giường, việc đầu tiên tôi làm là phải mở máy gõ VnExpress.net để xem tin tức.
Rất khó để góp ý cho VnExpress vì đội hình của báo đã quá chuyên nghiệp, ngay từ những tuyển dụng đầu tiên, khi tờ báo chưa ra đời. Vì vậy nhân dịp sinh nhật 20 năm, tôi chúc VnExpress - người bạn thân thiết của độc giả trong nước và quốc tế, cũng là người bạn đồng hành cùng tôi trong suốt bao nhiêu năm qua sẽ tiếp tục phát triển nhanh, mạnh hơn nữa.
Mai Liêm Trực
Nguyên Thứ trưởng thường trực Bộ Bưu chính Viễn thông