"Người chịu trách nhiệm lớn nhất đối với thất bại này là Tổng thống Joe Biden. Nếu ông ấy dừng tranh cử vào tháng 1 thay vì tháng 7, chúng ta có thể đã ở vị thế rất khác", Andrew Yang, người từng cạnh tranh vị trí ứng viên tổng thống đảng Dân chủ với ông Biden năm 2020 và hậu thuẫn chiến dịch tranh cử của Phó tổng thống Kamala Harris, nói hôm 7/11.
Tổng thống Biden sẽ kết thúc nhiệm kỳ sau khi dẫn dắt Mỹ khỏi đại dịch tồi tệ nhất trong một thế kỷ, kêu gọi sự ủng hộ cho Ukraine trong xung đột với Nga và thông qua dự luật cơ sở hạ tầng 1.000 tỷ USD có tác động trong nhiều năm tới. Ông chuyển giao Nhà Trắng cho Tổng thống đắc cử Donald Trump, người từng bị ông đánh bại 4 năm trước.
"Có thể trong 20-30 năm tới, lịch sử sẽ nhớ đến Tổng thống Biden vì những thành tựu này. Nhưng về ngắn hạn, tôi không biết liệu ông ấy có thể thoát khỏi cái bóng là Tổng thống đánh bại Donald Trump chỉ để mở đường cho một chính quyền Trump khác sau 4 năm hay không", Thom Reilly, đồng giám đốc Trung tâm Độc lập và Dân chủ Bền vững thuộc Đại học Bang Arizona, cho hay.
Donald Trump tuyên bố sẽ định hình lại chính phủ liên bang một cách triệt để và đảo ngược những chính sách ưu tiên của ông Biden.
Phát biểu tại Nhà Trắng hôm 7/11 trước các thành viên nội các và trợ lý hàng đầu, ông Biden kêu gọi "đừng quên những gì chúng ta đã đạt được". "Đó là nhiệm kỳ tổng thống mang tính lịch sử, không phải vì tôi là Tổng thống, mà bởi những gì chúng ta đã làm được", ông nói, đồng thời ca ngợi bà Harris đã tiến hành chiến dịch tranh cử "mang tính lịch sử trong hoàn cảnh đặc biệt".
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại Nhà Trắng ngày 7/11. Ảnh: AFP
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre không phản hồi câu hỏi về những nhận xét cho rằng ông Biden rút khỏi cuộc đua Nhà Trắng quá muộn. "Tổng thống tin rằng mình đã đưa ra quyết định đúng đắn", bà cho hay.
Cuộc khảo sát của AP VoteCast ở hơn 120.000 cử tri trên toàn nước Mỹ trong bầu cử tổng thống năm nay cho thấy 60% người được hỏi không đồng tình với cách ông Biden xử lý công việc. Ứng viên Donald Trump đã giành được đa số phiếu bầu từ những cử tri không hài lòng với Tổng thống Biden.
Một số thành viên cấp cao của đảng Dân chủ, trong đó có ba cố vấn cho chiến dịch của bà Harris, bày tỏ "vô cùng thất vọng" với Tổng thống Biden, chỉ trích ông không nhận ra sớm hơn rằng bản thân không đủ khả năng tranh cử.
Ông Biden, 81 tuổi, tuyên bố dừng tranh cử vào tháng 7, vài tuần sau cuộc tranh luận bị cho là "thảm họa" với đối thủ Donald Trump.
Nhiều người từng đặt câu hỏi liệu Tổng thống Mỹ có đủ minh mẫn và sức khỏe để trở thành ứng viên đáng tin cậy hay không. Trong một cuộc khảo sát tháng 8/2023, khoảng 77% người Mỹ được hỏi cho rằng ông Biden đã quá lớn tuổi để có thể tiếp tục làm việc hiệu quả thêm 4 năm.
Quyết định rút lui được ông Biden đưa ra sau khi hàng loạt thành viên có ảnh hưởng của đảng Dân chủ, trong đó có cựu tổng thống Barack Obama và cựu chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, hối thúc ông từ bỏ cuộc đua. Tổng thống Mỹ sau đó tuyên bố ủng hộ Phó tổng thống Harris và bàn giao chiến dịch vận động tranh cử cho bà.
Hạ nghị sĩ Seth Moulton, một trong những thành viên đảng Dân chủ từng công khai gây sức ép với ông Biden, phát biểu trên CNN hôm 7/11 rằng đảng Dân chủ "sẽ tốt hơn nhiều" nếu Tổng thống Mỹ rời cuộc đua sớm hơn.
Andrew Yang lập luận rằng các lãnh đạo đảng Dân chủ cũng phải chịu trách nhiệm vì đã mất quá nhiều thời gian để buộc ông Biden dừng tranh cử. Ngoại trừ số ít trường hợp, đáng chú ý nhất là hạ nghị sĩ Dean Phillips ở bang Minnesota, đảng Dân chủ đều tránh công khai nói về tuổi tác của ông Biden.
"Tại sao các lãnh đạo đảng Dân chủ không lên tiếng về vấn đề này. Đó là sự thiếu can đảm, thiếu độc lập và tham quyền cố vị", Yang nói.
Chiến dịch tranh cử của bà Harris cũng chịu ảnh hưởng bởi sự bất mãn của một số cử tri gốc Arab và cử tri trẻ về cách tiếp cận đối với xung đột ở Dải Gaza và Lebanon. Thượng nghị sĩ độc lập Bernie Sanders, đồng minh của ông Biden và bà Harris, cho rằng đảng Dân chủ đã không chú tâm đến những lo lắng của tầng lớp lao động Mỹ.
"Liệu những cố vấn được hưởng lợi lớn và trả lương cao, những người kiểm soát đảng Dân chủ, có rút ra được bài học thực sự nào từ chiến dịch thảm họa này không? Liệu họ có hiểu được nỗi đau và sự chán ghét chính trị mà hàng chục triệu người Mỹ đang trải qua không?", ông nói.
Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Dân chủ Jaime Harrison sau đó đăng bài trên mạng xã hội phản bác chỉ trích của Sanders, nói rằng ông Biden là "Tổng thống ủng hộ người lao động nhất mà tôi từng thấy trong đời".
Phó tổng thống Harris đã thu hút nhiều sự ủng hộ từ các cộng đồng cơ sở của đảng Dân chủ hơn so với ông Biden, nhưng không thể hiện được bà sẽ tạo ra khác biệt gì so với chính quyền đương nhiệm.
"Chưa có gì định hình trong đầu tôi", bà Harris nói khi xuất hiện trên chương trình The View của đài ABC vào tháng 9, khi được hỏi về sự khác biệt giữa hai chính quyền. Chiến dịch tranh cử của ông Trump đã nhanh chóng tận dụng phát biểu này và phát lại trong ngày bầu cử.
Các chiến lược gia tư vấn cho chiến dịch Harris nói rằng lịch trình vận động tranh cử bị hạn chế khiến bà càng khó tạo sự nổi bật so với Tổng thống Biden.
Họ cho rằng đảng Dân chủ sẽ có thời gian tổ chức bầu cử sơ bộ nếu ông chủ Nhà Trắng sớm quyết định dừng tranh cử. Các bước cạnh tranh trong bầu cử sơ bộ cũng buộc bà Harris hoặc một ứng viên nào đó tích cực thể hiện sự khác biệt với chính quyền Biden.
Người ủng hộ bà Harris buồn bã khi Phó tổng thống thừa nhận thất bại tại Đại học Howard ngày 6/11. Ảnh: AFP
Các chiến lược gia thừa nhận sự bất mãn với vấn đề chi phí sinh hoạt tăng cao và lo ngại về hệ thống nhập cư đã ảnh hưởng lớn đến cử tri ở các bang chiến trường. Tuy nhiên, họ vẫn phê phán ông Biden đã đưa đảng Dân chủ vào thế khó.
David Plouffe, cố vấn cấp cao của bà Harris, đăng bài trên mạng xã hội và mô tả kết quả bầu cử là "thất bại khủng khiếp". Ông không quy trách nhiệm cho ai và nói rằng chiến dịch của bà Harris đã "vượt qua tình trạng khó khăn, nhưng vẫn chưa đủ". Bài đăng sau đó bị xóa.
Một số người ủng hộ Harris ước rằng Phó tổng thống Mỹ có nhiều thời gian hơn để thuyết phục cử tri. "Tôi nghĩ điều đó sẽ tạo nên khác biệt rất lớn", Jerushatalla Pallay, sinh viên Đại học Howard, cho biết sau khi nghe bài phát biểu thừa nhận thất bại của bà Harris.
Đảng Cộng hòa đã giành được quyền kiểm soát Nhà Trắng và Thượng viện. Cuộc đua ở Hạ viện chưa ngã ngũ, nhưng kết quả cũng đang có lợi cho phe Cộng hòa.
Matt Bennett, phó chủ tịch điều hành nhóm Third Way liên kết với đảng Dân chủ, cho rằng đây là thời điểm tàn khốc nhất mà đảng này phải đối mặt trong cuộc đời ông.
"Bà Harris đã phải chịu thất bại thực sự tệ hại. Một phần do ông Biden, một phần có thể không phải. Liệu đảng Dân chủ có làm tốt hơn nếu Tổng thống dừng bước sớm hơn không? Tôi không chắc chắn về điều này, nhưng đó là câu hỏi mà chúng ta sẽ phải tự đặt ra trong thời gian tới", Bennett, người từng là trợ lý của phó tổng thống Al Gore thời chính quyền Bill Clinton, cho biết.
Huyền Lê (Theo AP)