Chuyến khảo sát tại huyện Đồng Văn vừa qua khiến những người làm dự án nhớ lại hình ảnh một số cô cậu học trò ở huyện Vân Hồ, Sơn La. Khi đó, Lò Quỳnh Như, lớp 8A2, đang trò chuyện vui vẻ với bạn thì bất giác thở dài bước qua cánh cổng trường Tiểu học và Trung học Cơ sở Chiềng Khoa. Chậm lại vài nhịp bước, Quỳnh Như kể với chúng tôi về sự e ngại khi nhắc đến nhà vệ sinh ở trường. Thích đi học, thích chơi với các bạn, nhưng cô học trò nhỏ vẫn ngập ngừng mỗi khi đến trường vì nhu cầu cơ bản nhất là đi vệ sinh lại trở thành nỗi ám ảnh.
"Có những lần đi vệ sinh xong ở trường em phải bỏ ăn cả ngày. Có những hôm em nhịn lâu quá, đến lúc đau bụng thì em xin phép về sớm", Quỳnh Như kể. Thời điểm này là tháng 5/2022, khi dự án Vệ sinh học đường đang trong giai đoạn khảo sát tại Vân Hồ.
Công trình nhỏ, thay đổi lớn
Nhưng đó là chuyện của 4 tháng trước...
Khi chúng tôi quay trở lại Vân Hồ, Sơn La vào tháng 10/2022, đúng dịp khai trường năm học mới, mọi thứ thay đổi rõ rệt. Quỳnh Như mặc trên người bộ đồng phục, hào hứng giới thiệu về công trình mới của trường.
Nhà vệ sinh trong "Dự án vệ sinh học đường" xây dựng tại huyện Vân Hồ, Sơn La. Ảnh: Quỹ Hy Vọng.
"Nhà vệ sinh sạch sẽ, có nước, có cả xà phòng rửa tay, đẹp hơn cả ở nhà em bây giờ". Với cô học sinh cuối cấp, nỗi sợ nhà vệ sinh giờ đã tan biến. Như tự nhủ, mình sẽ đi học đều đặn, không bao giờ bỏ về giữa chừng như trước nữa.
Không còn cảnh xếp hàng chen chúc đợi đi vệ sinh như trước, Vũ Văn Bách, lớp 5A1 (Vân Hồ, Sơn La) dạo gần đây chăm rửa tay hơn. Vốn hay thẹn, cậu học trò cười tủm tỉm khi được hỏi nhà vệ sinh mới thế nào, rồi ngại ngùng chỉ tay về phía góc trường. "Dạo này chúng em không đi vệ sinh ở đó nữa, có nhà vệ sinh đẹp và sạch như mơ ước rồi. Nhà vệ sinh còn thơm nữa, không phải vừa bịt mũi vừa học", Bách nói và cho biết em thích đi học hơn nhiều.
Đây là một phần thành quả của dự án Vệ sinh học đường do quỹ Hy vọng và Sanofi Việt Nam hợp tác thực hiện trong năm 2022. Dự án được triển khai dựa trên thực tế nhà vệ sinh không đảm bảo chất lượng, số lượng không đáp ứng nhu cầu, tạm bợ gây ảnh hưởng đến sức khỏe học sinh tại nhiều tỉnh miền núi, nông thôn.
Sau hơn 5 tháng kể từ lúc lên kế hoạch, 20 nhà vệ sinh học đường tại nhiều điểm trường thuộc các xã Chiềng Khoa, Song Khủa... huyện Vân Hồ, Sơn La hoàn thiện, đưa vào sử dụng. Hơn 4.000 học sinh, giáo viên được thụ hưởng công trình phụ sạch, đẹp, an toàn.
Nhà vệ sinh trong "Dự án vệ sinh học đường" xây dựng tại huyện Vân Hồ, Sơn La. Ảnh: Quỹ Hy Vọng.
Lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Vân Hồ chia sẻ, chỉ có trải nghiệm, nhìn vào hai thời điểm trước và sau khi công trình hoàn thiện, mới thấy những thay đổi rõ rệt. 20 công trình nhà vệ sinh mới, sạch đẹp không chỉ mang lại giá trị vật chất mà còn mang đến giá trị tinh thần. Học sinh được dạy thói quen vệ sinh cá nhân tốt, ý thức giữ gìn vệ sinh công cộng được nâng lên, điều kiện học tập cũng cải thiện nhiều hơn.
Mang thay đổi đến với Hà Giang
Đón nhận thành quả từ Vệ sinh học đường tại Sơn La, cùng với quyết tâm xóa bỏ ám ảnh cho các học sinh như Quỳnh Như hay Vũ Văn Bách, tháng 6/2023 dự án Vệ sinh học đường được tiếp nối đến Đồng Văn, Hà Giang.
Nhà vệ sinh tạm bợ thuộc điểm trường Tả Lủng, Điểm Chua Só thuộc huyện Đồng Văn, Hà Giang.
Địa phương này nằm xa trung tâm thành phố, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 61%. Qua khảo sát nhận thấy tình trạng thiếu nhà vệ sinh phổ biến ở nhiều điểm trường, đặc biệt là các trường có học sinh nội trú. Một số nơi học sinh phải "giải quyết" nhu cầu trong khu vực tạm bợ, không có hệ thống tự huỷ gây ảnh hưởng đến môi trường. Bên cạnh cơ sở vật chất trường học thiếu thốn, nguồn nước sạch không đảm bảo, không có chỗ tập kết và xử lý rác thải... là vấn đề nan giải của ban giám hiệu các trường.
Theo kế hoạch, dự án Vệ sinh học đường tại Đồng Văn sẽ xây dựng công trình vệ sinh đạt chuẩn tại 20 điểm trường. Ngoài ra, dự án còn hỗ trợ thêm hệ thống lọc cấp nước sinh hoạt tại một số điểm trường, giúp giảm nỗi lo về nguồn nước không đảm bảo.
Nhà vệ sinh không có hệ thống xử lý, xây dựng tạm bợ tại điểm trường TH & THCS Tả Phìn thuộc huyện Đồng Văn, Hà Giang. Ảnh: Hà Phượng
Dự án khởi công sau khi năm học 2022 - 2023 kết thúc, với 2 công trình đầu tiên cho trường Phổ thông Dân tộc bán trú TH&THCS Sính Lủng và Trường TH & THCS Tả Phìn, huyện Đồng Văn, Hà Giang. Đến nay, cả 20 điểm trường đều trong giai đoạn xây dựng, dự kiến hoàn thành cuối tháng 8, kịp bàn giao trước khi các em học sinh bước vào năm học mới.
Đại diện Sanofi Việt Nam chia sẻ, kết quả tích cực mà dự án mang đến ở Vân Hồ (Sơn La) rất rõ ràng. Những thay đổi nhỏ từ công trình phụ nhưng giúp trẻ em tiếp cận gần hơn với cơ sở vật chất hiện đại, xóa bỏ nỗi ám ảnh nhà vệ sinh bẩn, tồi tàn. Các em cũng thay đổi được thói quen đi vệ sinh, ý thức bảo vệ sức khỏe, sớm cải thiện chất lượng sống và xây dựng môi trường học tập tốt.
Khởi công các công trình nhà vệ sinh tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú TH&THCS Sính Lủng. Ảnh: Hà Phượng
Sau huyện Vân Hồ, Đồng Văn, đơn vị mong muốn đưa dự án Vệ sinh học đường lan tỏa đến nhiều địa phương hơn nữa. Mục tiêu xuyên suốt mà quỹ Hy vọng và nhãn hàng men ống vi sinh Enterogermina theo đuổi thông qua dự án Vệ sinh học đường là xóa bỏ nhà vệ sinh xuống cấp, cũng như nâng cao ý thức về vệ sinh học đường, giúp giảm nguy cơ bệnh lý tiêu chảy cho trẻ vùng cao, mang đến những giá trị tích cực cho mọi người.
"Chúng tôi hy vọng "Vệ sinh học đường" đến với nhiều địa phương hơn nữa, nhận được sự chung tay, góp sức của càng nhiều người càng tốt. Tương lai, sẽ không còn một Quỳnh Như hay bất kỳ em nhỏ nào phải ám ảnh với nhà vệ sinh chất lượng kém", đại diện Sanofi nói.
Hà Phượng
