"Dựa theo bằng chứng mà Ủy ban đã thu thập, chúng tôi kết luận tội ác chiến tranh đã được thực hiện ở Ukraine", Erik Mose, người đứng đầu nhóm điều tra, trình bày trước Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc ngày 23/9.
Ông Erik Mose thông báo kết luận của nhóm điều tra trước Liên Hợp Quốc ngày 23/9. Video: AFP
Hội đồng do Ủy ban Điều tra (COI), cấp điều tra cao nhất, thành lập vào tháng 5 để tìm hiểu tội ác tại chiến sự Ukraine. Nhóm gồm ba chuyên gia độc lập đã trình bày kết luận đầu tiên trước hội đồng, sau khi tiến hành điều tra sơ bộ các khu vực ở Kiev, Chernihiv, Kharkov và vùng Sumy. Nhóm cho hay sẽ mở rộng điều tra.
Một ngày trước khi chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine tròn 7 tháng, ông Mose cáo buộc "Nga sử dụng vũ khí nổ gây ảnh hưởng trên diện rộng trong các khu vực đông dân cư" mà theo ông đây là "nguồn gây thương vong và ảnh hưởng lớn tới dân thường".
Ông nhấn mạnh một số vụ tấn công mà họ điều tra cho thấy "được thực hiện mà không phân biệt đó là dân thường hay binh lính", bao gồm các đòn tập kích bằng bom, đạn chùm vào khu vực dân cư.
"Chúng tôi sốc bởi số lượng lớn vụ hành quyết ở những nơi chúng tôi đã đến", ông nói. "Các dấu vết hành quyết thường thấy trên cơ thể gồm trói tay sau lưng, vết thương do súng bắn vào đầu, rạch cổ họng".
Mose cho hay ủy ban đang điều tra những ca tử vong mang các dấu vết trên ở 16 thị trấn và khu dân cư, đồng thời đã nhận được nhiều cáo buộc đáng tin cậy liên quan tới nhiều trường hợp khác mà ủy ban sẽ lập hồ sơ.
Các điều tra viên cũng nhận được "bản khai nhất quán về cách đối xử tệ, tra tấn, được thực hiện trong quá trình giam giữ trái pháp luật". Một số nạn nhân cho hay bị chuyển tới Nga và giam giữ nhiều tuần trong tù. Nhiều người đã "biến mất" sau những lần di chuyển như thế.
Người đứng đầu ủy ban cho hay các nhà điều tra đã "xử lý hai trường hợp binh sĩ Ukraine đối xử tồi tệ với binh lính Nga", nói thêm "dù số lượng ít nhưng chúng tôi vẫn quan tâm đến những trường hợp này".
Nhóm điều tra cũng lập hồ sơ một số vụ bạo lực tình dục và bạo lực giới mà trong đó, thủ phạm một số vụ là binh sĩ Nga. "Có một số vụ thân nhân bị ép phải chứng kiến tội ác. Trong các vụ chúng tôi đã điều tra, độ tuổi của nạn nhân bạo lực tình dục và bạo lực giới dao động từ 4 đến 82 tuổi".
Ông cho hay ủy ban cũng lập hồ sơ hàng loạt tội ác với trẻ em, bao gồm cả trẻ "bị cưỡng hiếp, tra tấn và giam giữ trái phép".
Binh sĩ Ukraine dùng máy dò kim loại kiểm tra mộ tập thể ở Izyum ngày 15/9. Ảnh: AP.
Theo Ủy ban Chữ thập đỏ và Tổ chức Giám sát Nhân quyền Quốc tế, tù nhân chiến tranh không thể bị truy tố với lý do họ tham gia trực tiếp vào xung đột vũ trang. Tuy nhiên, những người này có thể bị truy tố khi phạm tội ác chiến tranh.
Tội ác chiến tranh chỉ các hành vi vi phạm luật quốc tế trong lúc chiến đấu và kiểm soát lãnh thổ của đối phương, như cố ý nhắm mục tiêu vào thường dân, tấn công vào bệnh viện, trường học và các di tích lịch sử.
Kiev và phương Tây liên tục cáo buộc Nga phạm tội ác chiến tranh ở Ukraine, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực điều tra. Tuy nhiên, Moskva nhiều lần bác cáo buộc phạm tội ác chiến tranh hay nhắm mục tiêu vào dân thường ở Ukraine, khẳng định đây là chiến dịch "phi quân sự hóa, phi phát xít hóa".
Hồng Hạnh (Theo AFP)