Vườn quốc gia (VQG) Pù Mát là rừng đặc dụng ở phía tây tỉnh Nghệ An, nằm trên địa giới hành chính của ba huyện Anh Sơn, Con Cuông và Tương Dương. Cổng chính thuộc địa phận xã Chi Khê, huyện Con Cuông. Đường ranh giới phía nam của VQG chạy dọc theo biên giới Việt - Lào.
Pù Mát được xác định là vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển miền tây Nghệ An, do UNESCO công nhận năm 2007.
Tổng diện tích của Pù Mát gần 95.000 ha, vùng đệm có diện tích 86.000 ha. Theo tiếng Thái, Pù có nghĩa là đỉnh núi, Pù Mát là đỉnh núi cao nhất trong khu vực (1.841 m) và được đặt tên cho VQG. Vườn có địa hình phức tạp, chia cắt mạnh, dốc lớn, địa hình hiểm trở. Phía tây nam là nơi có địa hình bằng và thấp hơn, là nơi sinh sống của một số cộng đồng dân tộc.
Pù Mát nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa. Lượng mưa trung bình năm 1.800 mm và nhiệt độ trung bình 23,5 độ C.
Du khách có thể đến Pù Mát bất kỳ thời điểm nào, nhưng lý tưởng là từ tháng 6 đến tháng 8 hằng năm. Lúc này thời tiết khô ráo, thích hợp cho các hoạt động vui chơi, khám phá.
VQG Pù Mát nằm cách thành phố Vinh gần 120 km và cách thủ đô Hà Nội 340 km.
Từ Hà Nội, thời gian di chuyển khoảng 5 tiếng bằng ôtô, theo CT01 và quốc lộ 7A hoặc quốc lộ 15 (đường Hồ Chí Minh).
Sân bay gần Pù Mát nhất là Vinh. Du khách bay tới đây và tiếp tục di chuyển bằng ôtô. Thời gian khoảng hơn hai tiếng.
Xe khách giường nằm đến huyện Con Cuông, xuất phát ở bến Nước Ngầm (Hà Nội). Thời gian di chuyển 8 tiếng, giá vé 270.000 đồng một chiều. Du khách nên xuất phát vào buổi tối, ngủ qua đêm trên xe và đến điểm tham quan, bắt đầu hành trình vào sáng hôm sau.
Hiện bên trong VQG Pù Mát có khu lưu trú với 19 phòng, đủ tiện nghi như bình nóng lạnh, điều hòa, tivi, tủ lạnh và một số trang thiết bị khác. Giá phòng cho hai người 350.000 đồng một đêm (hai giường) và 300.000 đồng một đêm (một giường). Phụ thu 50.000 đồng nếu ở thêm người.
Du khách cũng có thể ở homestay tại các bản du lịch cộng đồng như: bản Nưa, bản Xiềng, bản Yên Thành, bản Khe Rạn. Ngoài ra, thị trấn Con Cuông cách Pù Mát khoảng hai km, cũng có một số nhà nghỉ và khách sạn như Mường Thanh, Mường Lống, Hòa Bình.
VQG Pù Mát nổi tiếng với thiên nhiên hoang sơ, rừng nguyên sinh thượng nguồn Khe Thơi, Khe Bu, Khe Choăng, Cao Vều, thác Khe Kèm, suối nước Mọc, sông Giăng, rừng săng lẻ và những nét văn hóa đặc trưng của dân tộc Thái, H’mông, Đan Lai.
Các khu trưng bày và bảo tàng
VQG Pù Mát có nhiều thuận lợi để phát triển du lịch: diện tích lớn, đa dạng sinh học với nhiều loài động, thực vật rừng được khám phá thời gian gần đây: 2.500 loài thực vật thuộc 160 họ và gần 1.000 loài động vật.
Trước khi vào sâu trong rừng, du khách sẽ được thăm vườn thực vật ngoại vi, vườn ươm, khu cứu hộ động vật, trung tâm giáo dục môi trường, bảo tàng gen - nơi trưng bày và lưu giữ tiêu bản và gen của nhiều loại động thực vật quý hiếm.
Rừng săng lẻ
Rừng săng lẻ cách khu hành chính của VQG khoảng 40 km, rộng khoảng 100 ha, trên quốc lộ 7A, đoạn qua xã Tam Đình, huyện Tương Dương. Đây là khu rừng cổ thụ, cao khoảng 50 m và tỏa bóng mát quanh năm, đặc biệt xanh vào mùa thu. Năm 2014, UBND tỉnh Nghệ An đưa rừng săng lẻ vào danh sách cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Ở bìa rừng, hiện có một số điểm check in, khu vực thu hút nhiều du khách đến tham quan, nơi ăn uống ẩm thực địa phương.
Thác Kèm (thác Khe Kèm)
Cách thị trấn Con Cuông khoảng 20 km về phía nam, thác Kèm nằm ở độ cao 150 m. Thác được người dân địa phương gọi là Bổ Bố, tiếng Thái có nghĩa là "dải lụa trắng". Dòng thác vắt mình giữa núi rừng và thảm thực vật của VQG Pù Mát tạo nên một khung cảnh lãng mạn. Dưới chân thác là những hồ nước, với mạch nước nguồn từ thác đổ xuống sạch và trong. Từ chân thác nhìn lên, du khách sẽ có cảm giác dòng suối tuôn chảy bất tận, bọt trắng, không khác gì một dải lụa buông dài.
Đường vào thác quanh co, gập ghềnh, nhưng những ai vượt qua được chặng đường này sẽ được chiêm ngưỡng một kỳ quan thiên nhiên dành cho Pù Mát. Du khách khi đến đây được tận hưởng những giờ phút thư giãn tuyệt vời.
Vườn có xe điện đưa đón từ bãi xe tới chân thác. Các nhà hàng, quán ăn, quán cà phê tại đây có thể đáp ứng nhu cầu ăn uống của du khách. Ngoài ra, tại đây cũng có không gian tổ chức sự kiện.
Suối Mọc
Từ ngã ba cầu Khe Diêm trên quốc lộ 7 đi theo đường vào vùng Môn Sơn, Lục Dạ của huyện Con Cuông khoảng 3 km, du khách sẽ gặp suối Mọc. Khác với những dòng suối khác, nước ở đây như đội lên từ lòng đất, trong và mát vào mùa hè. Từ mùa thu, suối dịu hơn cùng với khí trời. Còn vào mùa đông, thiên nhiên lại ban tặng một dòng nước ấm áp.
Đập Phà Lài
Trên đường vào thác Kèm, du khách đi qua đập Phà Lài, nơi nổi tiếng với phong cảnh sơn thủy hữu tình. Đập được xây dựng từ năm 2000 với mục đích phục vụ cho nhu cầu canh tác và sinh hoạt của người dân. Trong tiếng Thái, Phà Lài có nghĩa là lèn hoa hay hoa lèn trên đá, gắn liền với đặc điểm thiên nhiên trong vùng. Đây là một trong những công trình thủy lợi lớn nhất miền tây Nghệ An. Hiện Phà Lài đã trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn khách du lịch.
Lưu ý, du khách trước khi đến đập cần kiểm tra thông tin vì đập thỉnh thoảng ngừng đón khách để bảo dưỡng hoặc chỉnh đốn các dịch vụ du lịch.
Đi thuyền ngắm cảnh, bắt cá
Sông Giăng được biết đến với dòng nước trong xanh và nhiều loài cá sinh sống, phong cảnh trữ tình phù hợp với chuyến du ngoạn, ngắm cảnh. Du khách có thể cùng người dân giăng lưới bắt cá rồi sau đó lên bờ nướng cá nhâm nhi với bạn bè, người thân.
VQG Pù Mát tổ chức các tour du lịch khám phá ngược sông Giăng - Bản Cò Phạt - Bản Búng; tour tham quan rừng săng lẻ; tour sinh thái và tham quan tìm hiểu văn hóa cộng đồng tại các bản du lịch cộng đồng, làng nghề của đồng bào dân tộc Thái sống trong vùng đệm VQG; tour đi bộ leo núi Pu Loong, ngọn núi trong VQG Pù Mát (thời gian cả đi và về khoảng 7 tiếng).
Tour trekking và vượt sông mạo hiểm
Tour trekking 10 km, chèo SUP vượt ghềnh 19 km ngược dòng sông Giăng trong 3 ngày 2 đêm vào vùng lõi của VQG đem đến những trải nghiệm cảm giác mạnh. Du khách sẽ trải qua nhiều khoảnh khắc thót tim khi vượt các đoạn nước chảy mạnh, xiết. Để đảm bảo an toàn, khách phải có mũ bảo hiểm, đồ bảo vệ chân tay, áo phao chuyên dụng, kỹ năng chèo SUP tốt. Trên đường đi, du khách còn được giao lưu với người dân tộc Đan Lai ở bản Cò Phạt, thượng nguồn sông Giăng.
VQG Pù Mát có nhiều khu vực rộng để phục vụ du khách ăn uống. Các đặc sản miền tây Nghệ An nên thử như cơm lam Kẻ Quạ, cá mát sông Giăng, tôm sông, chạch, ếch xào rau củ, rau sắng, rau bò khai, măng rừng.
Ngoài ăn uống ở khu vực VQG, sau khi trải nghiệm đánh cá trên sông Giăng, du khách còn được thưởng thức ''chiến lợi phẩm'' là cá lăng. Một bữa ăn có thêm xôi tím, rượu men lá sẽ đầy đủ "hương vị địa phương".
Rau bò khai và rau sắng có thể mua mang về làm quà.
Vườn quốc gia mở cửa từ 8h đến 22h các ngày trong tuần.
Giá vé trẻ em vào cổng: 5.000 đồng một người một lượt, người lớn 10.000 đồng. Tại thác Kèm, vé trẻ em 10.000 đồng một người một lượt, người lớn 30.000 đồng.
Tâm Anh
