Tối 20/11, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết mưa lũ đã làm 41 người chết. Đăk Lăk thiệt hại nặng nhất với 16 người; Khánh Hòa 14 người; Lâm Đồng 4 người; Gia Lai ba người; Huế và Đà Nẵng mỗi nơi hai người. Hiện còn 9 người mất tích.
Mưa lũ khiến 167 nhà hư hỏng, hơn 52.000 nhà ngập, tập trung nhiều nhất tại Đăk Lăk (gần 23.000), Gia Lai (19.200) và Khánh Hòa (9.000). Hơn 13.000 ha hoa màu, gần 2.100 ha cây lâu năm, 88 ha thủy sản và hơn 30.700 gia súc, gia cầm bị thiệt hại.
Một số người dân ở phường Tây Nha Trang, Khánh Hòa, dùng thùng xốp, phao tự chế luồn lách bên những trụ điện để thoát ngập. Ảnh: Bùi Toàn
Trên các tuyến quốc lộ 1, 14, 14E, 14H, 40B, 20 và đường Trường Sơn Đông còn hơn 30 vị trí sạt lở, ngập sâu gây ách tắc. Trên các tuyến đường tỉnh ghi nhận hơn 140 điểm sạt lở. Riêng đèo Prenn và đứt gãy tại đèo Mimosa buộc tỉnh Lâm Đồng phải công bố tình huống khẩn cấp.
Ngành đường sắt hai ngày qua đã dừng 14 chuyến tàu khách. Cảng hàng không Tuy Hòa tạm dừng khai thác từ 10h đến trưa mai. Hơn một triệu khách hàng bị mất điện, đến nay đã khôi phục được gần 615.000 hộ.
Để ứng phó mưa lũ, Thủ tướng đã ban hành 5 công điện, Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự quốc gia ban hành 4 công điện. Phó thủ tướng Hồ Quốc Dũng trực tiếp kiểm tra ứng phó và khắc phục hậu quả tại Khánh Hòa.
Bộ Quốc phòng điều động 18.000 lượt người và 441 lượt phương tiện hỗ trợ người dân; 4 trực thăng luôn sẵn sàng cùng 2 tấn lương thực và nhu yếu phẩm để tiếp tế cho các vùng bị cô lập. Công an các tỉnh huy động gần 42.000 cán bộ, chiến sĩ với hơn 3.200 phương tiện tham gia cứu hộ.
Đăk Lăk đề nghị hỗ trợ 2.000 tấn lương thực dự trữ quốc gia; 3 tấn hóa chất Cloramine B; 1.000 lít hóa chất xử lý nước, 1.000 túi sơ cấp cứu; 60 thuyền phao, 30 ca nô, 4 thuyền công suất lớn, 500 áo phao và 150 đèn pin áp suất cao.
Lâm Đồng đề nghị hỗ trợ 600 tỷ đồng để khắc phục hậu quả và đề nghị lực lượng Công binh Quân khu 7 phối hợp sửa chữa các tuyến đường hư hỏng. Khánh Hòa đề nghị hỗ trợ một xuồng DT3, hai máy phát điện, 6.000 phao tròn và 3.000 áo phao, 50 bè nhẹ.
Lũ trên sông Ba đang xuống
Từ đêm qua đến nay, Đăk Lăk, Gia Lai và Khánh Hòa tiếp tục mưa lớn. Lượng mưa từ 19h ngày 19/11 đến 17h nay đo được tại Hòa Tâm (Đăk Lăk) 268 mm; sông Hinh (Đăk Lăk) 307 mm; hồ Mỹ Thuận (Gia Lai) 220 mm; hồ Hoa Sơn (Khánh Hòa) 665 mm; Đồng Trăng 328 mm; hồ Đá Đen 325 mm.
Từ 13h, mưa tại các tỉnh giảm, phổ biến dưới 50 mm. Lũ trên sông Ba tại trạm Củng Sơn (Đăk Lăk) hiện trên báo động ba 2,3 m, giảm 4,19 m so với đỉnh lúc 1h sáng (vượt lũ lịch sử 1993 khoảng 1,09 m). Tại trạm Phú Lâm, mực nước trên báo động ba 0,8 m, thấp hơn đỉnh lúc 3h khoảng 0,9 m.
Lũ dâng cao khiến các khu phố với hàng ngàn hộ dân tại phường Quy Nhơn Bắc (TP Quy Nhơn cũ) bị ngập sâu. Ảnh: Đình Văn
Lũ trên sông Krông Ana tại trạm Giang Sơn (Đăk Lăk) vẫn trên báo động ba 0,84 m. Sông Kôn tại Thạch Hòa (Gia Lai) dưới báo động ba 0,33 m, giảm 1,42 m so với đỉnh lúc 20h hôm qua.
Tại Khánh Hòa, sông Dinh Ninh Hòa trên báo động ba 1,04 m, vượt lũ lịch sử 1986 khoảng 0,16 m. Sông Cái Phan Rang trên báo động ba 0,19 m; sông Cái Nha Trang dưới báo động ba 0,64 m.
Cơ quan khí tượng dự báo từ chiều tối nay đến hết ngày mai, phía Đông Đà Nẵng – Đăk Lăk và phía Bắc Khánh Hòa mưa 70-150 mm, cục bộ 250 mm. Từ đêm mai đến 22/11, khu vực trên có mưa 50-100 mm, nơi cao trên 200 mm.
Trong 12 giờ tới, lũ sông Ba tiếp tục xuống nhưng vẫn quanh mức báo động ba; lũ sông Kôn xuống dưới báo động hai; sông Krông Ana vẫn trên báo động ba. 24 giờ tiếp theo, lũ sông Ba giảm về báo động hai đến trên báo động hai; sông Kôn xuống báo động một; sông Krông Ana tiếp tục trên báo động ba.
Mưa lớn do tổ hợp thời tiết hiếm gặp
Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu, nhận định, đợt mưa lớn ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên hình thành bởi nhiều yếu tố cực đoan cùng lúc, tạo nên tổ hợp thời tiết hiếm gặp.
Đầu tiên là không khí lạnh tăng cường mạnh, tràn xuống sớm và sâu hơn bình thường. Khi gặp dãy Trường Sơn Nam, luồng gió này bị bẻ hướng thành gió đông bắc rồi đông, gây mưa lớn trên diện rộng. Cùng thời điểm, khu vực chịu tác động của gió đông rất mạnh thổi từ biển vào đất liền, mang theo hơi ẩm dồi dào và bị chặn lại bởi địa hình.
Một góc khu dân cư phường Tây Nha Trang ngập nặng, ngày 20/11. Ảnh: Thanh Tùng
"Điều này tạo ra vùng hội tụ gió quy mô lớn, khiến mưa đổ dồn và kéo dài hơn", TS Kiên nói, cho biết khối gió này còn được tiếp sức bởi khối khí áp cao trên Thái Bình Dương đang hoạt động mạnh.
Điểm bất thường của đợt mưa này, theo ông Kiên, là nhiệt độ mặt biển ở Biển Đông cao hơn trung bình 1-1,5 độ C dù đang trong mùa không khí lạnh. Biển ấm khiến gió bắc và gió đông mang nhiều hơi ẩm hơn, như thêm "nhiên liệu" làm mưa tăng mạnh khi gặp địa hình. Những năm trước cũng có hội tụ gió tương tự nhưng mưa không lớn như lần này, chủ yếu do không có nền nhiệt biển cao như hiện nay.
Ngoài ra, dải mây dọc theo xích đạo những ngày qua hoạt động mạnh và lan lên phía bắc, làm tăng thêm nhiễu động và duy trì mưa nhiều ngày ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
TS Kiên lưu ý tác động nền của biến đổi khí hậu khiến khí quyển và đại dương ấm lên, làm không khí chứa nhiều hơi ẩm hơn. Điều này sẽ làm tăng các đợt mưa cực đoan, với cường độ mạnh và kéo dài hơn so với trước đây.
Gia Chính
Quỹ Hy vọng - báo VnExpress mở chiến dịch "Cùng đồng bào vượt lũ" nhằm hỗ trợ người dân vượt lên nghịch cảnh thiên tai, tái thiết các trường học bị thiệt hại. Quý độc giả ủng hộ tại đây.