Chỉ 20% số hồ đập có phương án an toàn

Tổng hợp báo cáo tại hội nghị trực tuyến của Chính phủ về an toàn hồ chứa ngày 29/8, Bộ Xây dựng cho hay, các công trình thủy điện có công suất nhỏ hơn hoặc bằng 30MW còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn do một số chủ đập chưa thực hiện đầy đủ quy định về quản lý an toàn đập. Tổng cộng có 144/166 đập đã đến hoặc quá kỳ hạn kiểm tra tính toán lại dòng chảy lũ nhưng hiện chưa tới 1/3 tổng số thực hiện xong và chỉ 36 đập có phương án bảo vệ đập được phê duyệt

Trong khi đó, đối với các hồ thủy lợi, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp Hoàng Văn Thắng cho biết, cả nước hiện có gần 320 hồ bị hư hỏng công trình đầu mối. Trong đó có trên 60 hồ chứa dung tích trên 3 triệu m3 bị thấm ở đập hư hỏng thân cống, tràn xả lũ… Ngoài ra, nhiều địa phương có hàng chục hồ bị xuống cấp nặng như Hòa Bình, Hà Tĩnh, Bình Định... Riêng ở Thanh Hoá có hơn 90 hồ hư hỏng bao gồm 17 hồ ở mức "quá nguy hiểm", không cho tích nước. Tổng công ty Cà phê VN có 28 hồ bị hư hỏng.

Trước tình trạng này, Bộ Nông nghiệp cảnh báo, các công trình "có vấn đề" cần phải đặc biệt quan tâm và có biện pháp đảm bảo an toàn vì nếu bị sự cố sẽ gây nhiều thiệt hại. Bộ Nông nghiệp cũng kiến nghị Chính phủ phê duyệt kinh phí hỗ trợ địa phương sửa chữa cấp bách các hồ chứa bị hư hỏng nặng để đảm bảo an toàn trong năm 2013, hỗ trợ kinh phí theo kế hoạch có mục tiêu từ 2014 để các địa phương chủ động thực hiện.

Tuy nhiên, ông Đặng Hoàng An, Phó tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam đề nghị nên để các chủ đập bỏ kinh phí duy tu bảo dưỡng. Các hồ nằm trong phạm vi một tỉnh thì giao UBND tỉnh điều phối, còn nhiều tỉnh thì có liên tỉnh điều phối. Để hạn chế các sự cố xuất phát từ kẽ hở pháp lỹ, ông An đề nghị sửa Nghị định 72 theo hướng phải nói rõ cấp phê duyệt trước khi tích nước. Ngoài ra, cần bổ sung cụ thể hơn quy chuẩn về lún sụt... để áp dụng thống nhất.

Chia sẻ với đề nghị hoàn thiện văn bản pháp lý trong đó có Nghị định 72, Chủ tịch Hội Đập lớn Phạm Hồng Giang khẳng định, an toàn đập luôn là chủ đề quan trọng nhất trong tất cả các hội nghị về đập trên thế giới. Các đập ra đời trong các điều kiện khác nhau, do mọi đơn vị quản lý… nhưng nhìn chung đều tiềm ẩn rủi ro, mất an toàn. Trong khi các hồ ở rất gần các đô thị lớn chỉ 7-10 km, thậm chí ngay cạnh bên, nếu vỡ đập thì không chỉ hạ du bị tàn phá mà còn gây vỡ đê với sức nước lớn.

Ông Giang nêu, thực tế một số đập ở phía Bắc chịu sự chi phối nước từ Trung Quốc (trong khi hồ ở Trung Quốc có dung tích lớn). Nếu các hồ không có dung tích phòng lũ thì khi lũ ở thượng nguồn đổ về sẽ xảy ra kịch bản lũ nguy hiểm cho hạ du.

Vị Chủ tịch hội đề xuất nên có cơ quan chuyên trách về an toàn đập và Chính phủ nên cho thành lập Uỷ ban An toàn đập. Để tránh "vênh nhau" giữa các cơ quan quản lý, Uỷ ban này chỉ chuyên về an toàn đập, còn quản lý, khai thác… thì do các cơ quan khác.

Trước đề xuất này, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải cho rằng, việc thành lập ủy ban cần xem lại vì ở Trung ương đã có Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão, phía dưới có các bộ thành viên. Sắp tới, theo Luật Phòng tránh giảm nhẹ thiên tai sẽ có Uỷ ban Quốc gia ứng phó sự cố... "Vấn đề là tăng cường thêm trách nhiệm, phân công để thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an toàn đập", ông Hải nêu.

Về tình hình chung, Phó thủ tướng nhìn nhận, đáng lo nhất là các hồ chứa dưới 3 triệu m3 và công trình thủy điện dưới 30 MW. Các hồ dạng này số lượng lớn, quản lý thiếu sâu sát hơn và thiếu vốn hơn so với các hồ lớn nên khó duy tu, sửa chữa.

"Sự cố vỡ đập Ia Krel 2 (Gia Lai) vừa qua là hồi chuông cảnh báo từ trung ương đến địa phương. Nếu không có biện pháp thì sẽ đối mặt với thảm hoạ", Phó thủ tướng nói. Ông cũng yêu cầu cần tập trung vào rà soát quy hoạch. Khi đầu tư các hồ nhỏ phải rà soát chặt chẽ để phát hiện các sai phạm. “Quản lý Nhà nước còn dễ dãi quá mà sự cố thuỷ điện, thuỷ lợi thì không cho cơ hội rút kinh nghiệm. Một địa phương có hàng trăm hồ nhưng quên một hồ là trả giá ngay”.

Cũng theo Phó thủ tướng, về lâu dài, Việt Nam vẫn là quốc gia thiếu nước nêu nếu không có biện pháp tiết kiệm thì trong tương lai sẽ rất "gay go". Cho rằng "sống chung với hồ chứa” hay "đưa quả bom trên đầu” là đúng với thực tế hiện nay, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải yêu cầu hồ đập phải thiết kế theo đúng chuẩn động đất. Trong hoàn cảnh biến đổi khí hậu hiện nay cũng cần xem xét lại chuẩn đó đã đáp ứng được chưa để nâng lên cao hơn.

Theo Bộ Tài chính, kinh phí duy tu, sửa chữa hồ đập hiện rất khó khăn trong hoàn cảnh kinh tế hiện nay nên chỉ có thể "liệu cơm gắp mắm" chứ không thể dàn trải. Bộ Tài chính và Kế hoạch Đầu tư thống nhất đề xuất Thủ tướng cho ứng trước 525 tỷ đồng của năm 2014 để hỗ trợ các tỉnh nghèo sửa chữa những công trình cấp bách.

Hiện, cả nước có gần 7.000 công trình hồ chứa thủy điện và thủy lợi. Trong đó, không kể các dự án thủy lợi kết hợp làm nhà máy phát điện thì có trên 260 công trình đã vận hành khai thác và 211 công trình đang thi công xây dựng. Số còn lại là các công trình thủy lợi đã đưa vào vận hành hoặc đang thi công. Kết quả kiểm tra các công trình thủy điện có công suất lớn hơn 50MW, công trình thủy lợi có chiều cao đập hơn 50m được nghiệm thu trong thời gian qua là an toàn, phát huy hiệu quả.

Nguyễn Hưng

• Rà soát công trình thủy điện trên cả nước