Máy bay Il-76, số hiệu RA-76842 của hãng hàng không Kazan Airlines, Nga, tháng 4/1995 trước khi bị Taliban bắt giữ. Ảnh: Aerostan
Ngày 3/8/1995, chiếc máy bay vận tải Il-76 mang số hiệu RA-76842 của hãng hàng không Kazan Airlines, Nga bị tiêm kích Mig-21 của lực lượng Taliban khống chế và ép hạ cánh ở sân bay Kandahar, trong khi được chính phủ Afghanistan thuê chở vũ khí cho quân đội nước này, theo Sputnik.
Taliban sau đó đã cáo buộc phi hành đoàn Il-76 can thiệp vào công việc nội bộ của Afghnistan, giam giữ họ trong suốt 378 ngày đêm trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt. Taliban tuyên bố chỉ thả phi hành đoàn nếu Nga trao trả các tù nhân của lực lượng này đang bị bắt giữ. Tuy nhiên, Kremlin lúc đó từ chối và khẳng định không giam giữ bất cứ người Afghanistan nào.
Sau nhiều lần thương lượng bất thành, các thành viên Taliban thậm chí yêu cầu phi hành đoàn Il-76 phải cải sang đạo Hồi cùng lời hứa "có cánh" về một cuộc sống tươi đẹp tại Afghnistan, nhưng không thành công.
Thất bại đàm phán của chính phủ khiến phi hành đoàn của Il-76 vô cùng thất vọng và buộc phải lên kế hoạch tự trốn thoát khỏi Kandahar bằng chính máy bay của mình.
Trước tiên, phi hành đoàn thuyết phục Taliban rằng chiếc máy bay rất có giá trị và phải được bảo dưỡng định kỳ. Họ đưa ra bằng chứng rằng bộ phận hạ cánh của chiếc máy bay đang gặp sự cố nghiêm trọng khiến lần hạ cánh ở sân bay Kandahar mới đây gặp nhiều khó khăn.
Taliban, thời điểm đó mới tuyên bố thành lập tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan, đang trong thời kỳ thiếu thốn về trang thiết bị. Do rất muốn sở hữu thêm một chiếc vận tải cơ hạng nặng như Il-76, nên lực lượng này đã đồng ý cho phép phi hành đoàn kiểm tra máy bay mỗi tháng một lần, và mỗi lần đều có 6 lính canh giữ nghiêm ngặt.
Ngày16/8/1996, lợi dụng thời điểm ba lính Taliban canh đang tiến hành buổi cầu nguyện trong ngày lễ của Hồi giáo, phi hành đoàn Il-76 lên máy bay và dễ dàng vô hiệu hóa ba lính còn lại, đưa máy bay cất cánh thực hiện cuộc đào thoát.
Ngay khi phát hiện ra sự việc, bộ phận kiểm soát không lưu sân bay Kandahar vội vã ra lệnh phi cơ chiến đấu đuổi theo, rất may lúc đó là phi công duy nhất của Taliban lại không có mặt ở sân bay. Sau đó, lính canh sân bay đã nỗ lực chặn chiếc Il-76 cất cánh bằng một chiếc xe cứu hỏa nhưng bất thành.
Để tránh trường hợp bị truy đuổi, phi hành đoàn Il-76 quyết định không đưa máy bay bay về Nga mà bay sang biên giới Iran rồi băng qua vịnh Persia đến Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE).
Do đã được đổ đầy nhiên liệu để chuẩn bị cho một chuyến bay khứ hồi trước đó, nên Il-76 không gặp bất cứ vấn đề gì trên hành trình đào thoát. Đặc biệt, máy bay đã bay trên khu vực Afghanistan và Iran với độ cao rất thấp mà không mở tín hiệu liên lạc để tránh bị hệ thống phòng không phát hiện.
Cuối cùng chiếc Il-76 đã đáp được xuống sân bay của UAE vào chiều ngày 16/8/1996, và sau đó trở về Nga an toàn.
Ngày 22/8/1996, Tổng thống Nga khi đó là Boris Yeltsin ký quyết định phong tặng cho cơ trưởng và cơ phó Il-76 danh hiệu "Anh hùng Nga". Các thành viên còn lại của phi hành đoàn được trao tặng "Huân chương dũng cảm".
Đến năm 2004, chiếc máy bay được chuyển cho hãng hàng không Aviacon Tzitotrans ở Yekaterinburg. Từ đó chiếc Il-76 này thường bay phục vụ các sứ mệnh nhân đạo của Liên Hợp Quốc.
Xem thêm: Giám mục tiếp tay giúp các trùm phát xít Đức đào thoát.
Nguyễn Hoàng