Một con tin người Mỹ bị bịt mắt, trói tay, được dẫn ra phía ngoài Đại sứ quán Mỹ ở Tehran ngày 8/11/1979. Ảnh: AP
Sau khi nắm quyền lãnh đạo đất nước vào đầu năm 1979, lực lượng cách mạng Hồi giáo Iran do đại giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini dẫn đầu luôn tỏ thái độ nghi ngờ Mỹ đang âm thầm dùng lực lượng tình báo thực hiện các hoạt động can thiệp vào quốc gia này.
Ngày 4/10/1979, khoảng 500 sinh viên đại học Iran bất ngờ tấn công đại sứ quán Mỹ tại Tehran, bắt giữ 52 cán bộ nhân viên ngoại giao, đòi Mỹ giao nộp vua Pahlavi đã chạy trốn khỏi đất nước để xét xử, đồng thời phải giải phóng các tài khoản của Iran mà Mỹ đang đóng băng, cam kết chấm dứt can thiệp vào công việc nội bộ của Iran.
Ban đầu, Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã tỏ ra rất kiềm chế khi đối phó với cuộc khủng hoảng con tin này. Tuy nhiên, khi cuộc khủng hoảng kéo dài nhiều tháng sau đó, tỷ lệ ủng hộ của cử tri với ông Carter giảm mạnh, khiến ông hết kiên nhẫn và quyết định sử dụng biện pháp mạnh.
Ngày 11/4/1980, ông Carter ra lệnh cho Lầu Năm Góc lập kế hoạch giải cứu con tin với mật danh Móng vuốt đại bàng. Đơn vị được lựa chọn để thực hiện chiến dịch này chính là đặc nhiệm Delta (Delta Force), lực lượng mới được Bộ Quốc phòng Mỹ thành lập để đối phó với các mối đe dọa an ninh từ chủ nghĩa khủng bố.
Tuy nhiên, mọi việc diễn ra không như ý khiến kế hoạch phô diễn sức mạnh với Iran cũng như thế giới của Mỹ trở thành lần ra quân thảm họa của đặc nhiệm Delta, theo Atlantic.
Ngày 16/4/1980, hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ thông qua kế hoạch sử dụng trực thăng để thực hiện nhiệm vụ giải cứu. Từ 19 đến 23/4/1980, lực lượng giải cứu được triển khai tới Tây Á.
Ngoài lực lượng nòng cốt tham gia chiến dịch giải cứu là 120 đặc nhiệm Delta, Bộ Quốc phòng Mỹ còn huy động hai tàu sân bay USS Nimitz và USS Coral Sea tới biển Arab cùng nhiều máy bay vận tải và chiến đấu cơ yểm trợ lực lượng đặc nhiệm.
Theo kế hoạch được Lầu Năm Góc vạch ra, 8 trực thăng RH-53D Sea Stallion của hải quân Mỹ cất cánh từ tàu sân bay USS Nimitz sẽ lợi dụng đêm tối đến điểm tập kết "Sa mạc 1", một khu vực bí mật ở miền Trung Iran do CIA chuẩn bị.
Tại đây, các trực thăng sẽ hội quân cùng 120 đặc nhiệm Delta trên ba máy bay vận tải C-130 cất cánh từ Oman và đưa lực lượng này đến địa điểm "Sa mạc 2" cách thủ đô Tehran hơn 80 km về phía nam.
Đêm hôm sau, lực lượng Delta sẽ lên 6 xe tải do các điệp viên CIA nằm vùng ở Iran lái tiến vào Tehran, đột kích đại sứ quán, giải cứu các con tin và đưa họ tới một sân bóng gần đó, nơi có các trực thăng của hải quân đợi sẵn. Các trực thăng này sẽ chở con tin và đặc nhiệm đến phi trường Manzariyeh, cách thủ đô Tehran hơn 96 km về phía tây nam để lên các vận tải cơ C-141 bay đến Ai Cập trong khi các trực thăng RH-53D sẽ bị phá hủy và bỏ lại.
Tuy nhiên, khi bắt đầu triển khai vào tối 24/4/1980, chiến dịch Móng vuốt Đại bàng đã gặp trục trặc ngay ở điểm tập kết "Sa mạc 1". Một cơn bão cát khiến một trong số 8 chiếc trực thăng RH-53D phải quay đầu trở về, còn một chiếc khác bị va chạm khi hạ cánh và bị hỏng nặng. 6 chiếc RH-53D còn lại hạ cánh được nhưng một chiếc khác không thể sử dụng tiếp do trục trặc thủy lực.
Do thiếu trực thăng để vận chuyển toàn bộ con tin cùng lính đặc nhiêm, sĩ quan chỉ huy trực tiếp đã quyết định hủy nhiệm vụ giải cứu. Tuy nhiên, đây chính là lúc thảm họa thực sự xảy ra.
Ngay khi các máy bay Mỹ chuẩn bị di tản, một chiếc trực thăng RH-53D va chạm với một chiếc vận tải cơ C-130 chở quân và nhiên liệu khiến cả hai máy bay nổ tung, làm 8 quân nhân Mỹ thiệt mạng và số khác bị thương. Trong cơn hoảng loạn, lính Mỹ lên máy bay C-130 rút lui, bỏ lại 5 chiếc trực thăng RH-53D mà không kịp phá hủy cùng bản kế hoạch tối mật. Các khí tài, tài liệu mật này rơi vào tay quân đội Iran một ngày sau đó, khiến các điệp viên chờ sẵn hỗ trợ đặc nhiệm Delta trong chiến dịch bị bắt giữ.
Xác máy bay vận tải C-130 và trực thăng RH-53D của Mỹ rơi tại Iran. Ảnh: AP
Sau chiến dịch giải cứu thất bại đó của đặc nhiệm Delta, Mỹ đã thương lượng trong thời gian dài với Iran. Đầu năm 1981, Mỹ đồng ý giải phóng tài khoản cho Iran. Sau khi giao dịch tài chính thành công, ngày 20/1/1981, các con tin Mỹ rời Iran sau 444 ngày bị bắt giữ, chỉ vài phút sau khi Tổng thống Carter rời nhiệm sở. Ngày 21/4, cựu tổng thống Mỹ đến chào đón các con tin tại Weisbaden, Tây Đức.
Chiến dịch Móng vuốt Đại bàng là một thất bại đáng xấu hổ của Mỹ trước sự chứng kiến của toàn thế giới, góp phần khiến Jimmy Carter thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1980. Chiến dịch này giúp nước Mỹ nhận ra những yếu kém trong lực lượng đặc nhiệm của mình, đề ra những kế hoạch cần thiết để xây dựng các lực lượng đặc nhiệm hùng mạnh, đáng tin cậy trong cuộc chiến chống khủng bố.
Xem thêm: Tình báo và đặc nhiệm, đặc sản chống khủng bố của Obama.
Duy Sơn