Trung Quốc sẽ tùng xẻo Biển Đông nếu Mỹ không ngăn chặn

Trong bài phát biểu quan trọng mở đầu hội nghị về Biển Đông do Viện Chiến lược và Quốc tế Mỹ (CSIS) tổ chức, Chủ tịch ủy ban tình báo Hạ viện Mỹ Miker Roger nhắc đến hàng loạt hành động của Trung Quốc gần đây trên Biển Đông. Ông liệt kê việc Trung Quốc từng tí từng tí một chiếm quyền kiểm soát các bãi đá, cải tạo đảo, thay đổi hiện trạng, đưa giàn khoan vào vùng biển mà nước khác có chủ quyền.

"Sẽ là một cái chết bởi hàng nghìn vết cắt. Ta hãy nhìn vào tổng thể, nhìn vào những đám mây xung đột tích tụ, điều này ngày càng trở nên nghiêm trọng", Roger nhấn mạnh.

Đầu tháng 5, Trung Quốc đặt giàn khoan trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần Hoàng Sa. Tại Trường Sa, Trung Quốc đang tiến hành đào đắp, thay đổi cấu tạo của hàng loạt bãi đá Gạc Ma, Châu Viên, Gaven và Chữ Thập. Cách đây hai năm, Trung Quốc đã chiếm quyền kiểm soát bãi đá Scarbourough/Hoàng Nham từ tay Philippines, lập cái gọi là thành phố Tam Sa để quản lý trọn các quần đảo trên Biển Đông. Trung Quốc lại mới cho xuất bản bản đồ có đường 10 đoạn, toan tuyên bố chủ quyền với hầu hết vùng biển này, bất chấp sự phản đối của láng giềng.

Ông Rogers cáo buộc Bắc Kinh "tham lam, gây hấn trắng trợn" trong việc theo đuổi các yêu sách của mình để kiểm soát lãnh hải và các nguồn tài nguyên ở Biển Đông.

Tiến sĩ Patrick Cronin, đến từ Chương trình An ninh châu Á - Thái Bình Dương thuộc Trung tâm An ninh Mỹ mới, nhận định các hành động của Trung Quốc được lên kế hoạch để sao cho có vẻ như là hành động phi quân sự, nhưng lại là dấu hiệu cho các nước láng giềng thấy để có quan hệ thương mại tốt với Bắc Kinh thì phải cho phép Trung Quốc kiểm soát nhiều hơn với các vấn đề an ninh và tài nguyên.

Dường như Trung Quốc cũng muốn nói với Mỹ rằng thế trội hơn của Mỹ ở khu vực này là không bền vững và Washington cần phải hành động nhiều hơn để dàn xếp với một Trung Quốc đang trỗi dậy.

"Chúng ta cần phải làm cho lãnh đạo Trung Quốc hiểu rằng việc thay đổi đơn phương và sử dụng vũ lực là không thể chấp nhận được", ông Cronin nêu rõ.

Giáo sư Jerome Cohen, Chủ tịch viện Luật pháp Mỹ - châu Á, Đại học Luật New York đặt nghi vấn về lập trường của Trung Quốc khi bị Philippines đưa đơn kiện lên tòa án trọng tàu quốc tế.

"Liệu một nước có thể tự tin rằng họ quá đúng, đến mức tòa án về luật biển không có quyền phán quyết? Rằng họ thậm chí chẳng cần đưa ra lý lẽ lên tòa án?".

Đầu tháng trước, Trung Quốc chính thức từ chối yêu cầu của tòa án Trọng tài tại La Haye, nơi Philippines nộp đơn kiện Trung Quốc, về việc Bắc Kinh phải phản biện lại các lập luận của Philippines trước ngày 15/12 năm nay. Trung Quốc một lần nữa khẳng định tuyên bố không có kế hoạch tham gia vụ kiện.

Kêu gọi Mỹ mạnh hơn

Cuối tuần qua, tại đối thoại Mỹ - Trung lần thứ 6 tại Bắc Kinh, Ủy viên Quốc vụ viện Trung Quốc Dương Khiết Trì khi trao đổi với Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, đã khẳng định Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục kiên định lập trường của họ trong vấn đề chủ quyền biển và yêu cầu Mỹ không đứng về bên nào trong tranh chấp.

Giáo sư Carlyle Thayer của Đại học New South Wales nói ông có cảm giác Trung Quốc tỏ thái độ, trong khi chính phủ Mỹ ngần ngại đưa ra quan điểm cứng rắn hơn về vấn đề Biển Đông. Khi Đối thoại Mỹ - Trung diễn ra tại Bắc Kinh, hai bên nhấn mạnh đến hợp tác quân sự và những hướng mới.

Ông Rogers bình luận đến nay Mỹ vẫn nương nhẹ với cảm xúc của Trung Quốc. "Bất kỳ quân đội nào trên thế giới dùng sức mạnh để bắt nạt, hăm dọa hay gây mất ổn định nền kinh tế thế giới, đều ảnh hưởng tới lợi ích của Mỹ, của đồng minh và bạn bè của Washington", theo ông Rogers.

Vì thế, ông Rogers cho rằng Mỹ có lợi ích quốc gia trong việc góp phần giải quyết vấn đề, đẩy lui những nỗ lực gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông. 

"Chúng ta cần trực diện hơn nữa, cần mạnh mẽ hơn nữa. Chúng ta cần tạo điều kiện để bạn bè và đồng minh của chúng ta trong khu vực trở nên trực diện và mạnh mẽ hơn", Rogers nói.

Ông Michael Fuchs, phó trợ lý ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề chiến lược và đa phương cho hay, một số người gọi Mỹ là "người ngoài cuộc" và yêu cầu không can dự các vấn đề của khu vực, nhưng họ quên mất rằng Mỹ là một nhân tố không thể thiếu đối với hòa bình và ổn định ở Thái Bình Dương. Lợi ích của Mỹ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi những gì xảy ra ở khắp châu Á - Thái Bình Dương.

"Mỹ là một cường quốc ở Thái Bình Dương, đóng vai trò trung tâm trong đảm bảo hòa bình và thịnh vượng của khu vực. Những hành động của các nước liên quan đang gây ảnh hưởng tới tất cả mọi người trong và ngoài khu vực, vì thế chúng tôi có vai trò trong giải quyết thách thức này", ông Fuchs nhấn mạnh.

Khánh Lynh

• Mỹ - Trung ngờ vực nhau hơn sau đối thoại chiến lược
• Châu Á lo tranh chấp với Trung Quốc dẫn đến chiến tranh