Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh. Ảnh: VA
- Việt Nam và Mỹ đạt được những thành tựu gì trong năm 2014, thưa ông?
- Quan hệ đối tác toàn diện Việt - Mỹ được xác lập trong chuyến thăm Mỹ tháng 7/2013 của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang là khuôn khổ quan trọng, định hướng cho quan hệ hai nước. Trong năm qua, hai bên tiếp tục tăng cường các cuộc gặp và chuyến thăm giữa các lãnh đạo cấp cao. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gặp Tổng thống Mỹ Barack Obama bên lề Cấp cao APEC và Cấp cao Đông Á. Bí thư thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh thăm Mỹ. Ngược lại, các thượng nghị sĩ Mỹ như John McCain, Ben Cardin, Bob Corker cũng đến Việt Nam.
Hợp tác kinh tế tiếp tục là điểm sáng nổi bật trong quan hệ hai nước. Mỹ duy trì vị trí là đối tác kinh tế và thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam. Tổng kim ngạch thương mại hai chiều năm ngoái ước đạt 35-36 tỷ USD. Mỹ cũng là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 7 vào Việt Nam với khoảng 700 dự án và tổng vốn gần 10,7 tỷ USD. Sắp tới việc đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) cần tiến tới một thỏa thuận bảo đảm phù hợp với trình độ phát triển và lợi ích của các bên tham gia.
- Hợp tác các lĩnh vực khác có điểm gì đáng lưu ý?
- Hợp tác an ninh - quốc phòng tiếp tục được thúc đẩy, trên cơ sở triển khai Biên bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng (9/2011). Việc Mỹ chính thức tuyên bố bãi bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí với Việt Nam được đánh giá cao và chúng ta đề nghị Mỹ nên sớm dỡ bỏ hoàn toàn, phù hợp với đúng khuôn khổ quan hệ đối tác toàn diện hai nước.
Hai bên cũng trao đổi nhiều đoàn quốc phòng, đáng chú ý là chuyến thăm Việt Nam lần đầu tiên của Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân, tướng Martin Dempsey tháng 8 năm ngoái. Hợp tác trong lĩnh vực cảnh sát biển được mở rộng, hai bên đang triển khai gói hỗ trợ 18 triệu USD Mỹ dành cho Việt Nam nhằm nâng cao năng lực hàng hải.
Hiệp định hạt nhân dân sự 123 chính thức có hiệu lực từ ngày 10/9 năm ngoái, mở ra cơ hội lớn cho hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực hạt nhân dân sự. Mỹ tiếp tục cam kết và triển khai hợp tác tích cực về việc giải quyết các vấn đề do chiến tranh để lại như các dự án tẩy độc tại các khu vực bị nhiễm dioxin (tổng trị giá 15 triệu USD), dự án hỗ trợ cho người bị khuyết tật do hậu quả chiến tranh (7,5 triệu USD).
Việt Nam dẫn đầu số lượng sinh viên học ở Mỹ trong các nước ASEAN, với tổng số hơn 16.000 sinh viên, đứng thứ 8 trong số tất cả các nước có sinh viên đang học tập tại Mỹ.
Hai bên cũng hợp tác hiệu quả tại các diễn đàn đa phương khu vực và quốc tế, nhất là Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Lần đầu tiên Hội nghị Bộ trưởng quốc phòng Mỹ - ASEAN đã được tổ chức năm ngoái.
- Hai nước đã khai thác triệt để tiềm năng hợp tác?
- Hai nước đã triển khai tích cực cả 9 lĩnh vực ưu tiên đề ra trong quan hệ đối tác toàn diện, một số tiến bộ được dư luận Mỹ cho là mang tính đột phá. Tuy nhiên vẫn còn có những trở ngại, nên để làm sâu sắc quan hệ đối tác toàn diện thì còn cả chặng đường phía trước.
Quan hệ hai nước vẫn còn một số khó khăn, nhất là việc Mỹ tiếp tục thực hiện nhiều biện pháp và rào cản thương mại như áp đặt cơ chế giám sát cá da trơn, áp dụng các chính sách vệ sinh thực phẩm đối với hàng hoa quả và mật ong của Việt Nam.
Hai bên vẫn còn khác biệt trong vấn đề dân chủ, nhân quyền. Với những khác biệt đó, chúng ta chủ trương đối thoại thẳng thắn và hợp tác xây dựng trên tinh thần bình đẳng, tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau. Vừa qua, có nhiều quan chức chính giới, quốc hội Mỹ thăm Việt Nam, họ đều đã hiểu thêm về chính sách và sự phát triển của đất nước, trong đó có cả những vấn đề liên quan đến tự do, dân chủ, nhân quyền.
Quan hệ hai nước trong hơn một năm qua đã phát triển tích cực, tạo đà để hai bên tiếp tục đưa quan hệ đối tác toàn diện đi vào chiều sâu trong năm 2015 và những năm sau.
- Những ưu tiên trong quan hệ Việt - Mỹ năm nay là gì, khi ông bắt đầu nhiệm kỳ đúng dịp hai nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ?
- Việc đầu tiên và có tầm quan trọng hàng đầu là làm sao triển khai hiệu quả, làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Mỹ, trên cả 9 lĩnh vực ưu tiên đã được xác định. Trong mỗi lĩnh vực vẫn còn nhiều dư địa mới hợp tác giữa hai nước. Trong đó chắc chắn phải đẩy mạnh hơn nữa hợp tác về lĩnh vực kinh tế, khoa học- kỹ thuật và giáo dục, tạo ra những đột phá mới, dấu mốc mới trong từng lĩnh vực này.
Năm nay hai nước cần tổ chức kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao một cách thực chất, hiệu quả. Việc tiếp tục trao đổi đoàn ở các cấp, qua đó tăng cường thêm hiểu biết, thúc đẩy các cơ hội, thỏa thuận hợp tác, tạo ra những điểm nhấn có ý nghĩ trong năm kỷ niệm.
Hai nước cũng cần lên kế hoạch tổ chức "Những ngày Việt Nam tại Mỹ", qua đó không chỉ để kỷ niệm, mà còn giúp chính giới cũng như nhân dân hai nước tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thúc đẩy hơn nữa quan hệ. Đại sứ quán và các cơ quan đại diện Việt Nam tại Mỹ sẽ tích cực phục vụ và tham gia các hoạt động này, đồng thời tích cực phối hợp với các cơ quan sở tại để tổ chức các hoạt động trao đổi, quảng bá và kỷ niệm trải rộng trong năm, cả ở thủ đô Washington và các địa phương của Mỹ.
Năm 2015 là năm có ý nghĩa rất quan trọng, mang tính dấu mốc trong chiều dài quan hệ Việt - Mỹ, là năm vừa là kỷ niệm vừa là cơ hội để tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa quan hệ hai nước, vì lợi ích của nhân dân hai nước và vì hòa bình, an ninh, thịnh vượng ở khu vực và trên thế giới.
- Cộng đồng người Việt Nam tại Mỹ đóng vai trò thế nào trong thúc đẩy quan hệ hai nước?
- Hiện ở Mỹ có khoảng 2 triệu người Việt nam, chiếm gần một nửa trong tổng số hơn 4 triệu người Việt Nam ở nước ngoài và là cộng đồng người Việt lớn nhất bên ngoài lãnh thổ Việt Nam.
Do hoàn cảnh lịch sử, phần lớn người Việt đến định cư tại Mỹ sau năm 1975, sau này cũng có nhiều người đến Mỹ để học tập, làm việc, kinh doanh hay đoàn tụ gia đình. Tuy quan điểm còn có chỗ khác biệt, nhưng đại bộ phận bà con luôn gắn bó, hướng về quê hương, đất nước và đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển chung của đất nước và là cầu nối cho quan hệ hợp tác hữu nghị giữa nhân dân hai nước.
Nhiệm vụ của Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ là tiếp tục triển khai và đưa chính sách của Nhà nước đến với kiều bào. Tôi muốn nhấn mạnh đến việc tranh thủ chất xám của kiều bào, làm thế nào để có những cơ chế, chính sách sử dụng hiệu quả chuyên gia, trí thức Việt Nam ở nước ngoài. Rất nhiều trí thức người Việt tâm huyết, trăn trở với các vấn đề của đất nước và muốn đóng góp cho đất nước.
Thời gian tới, tôi sẽ giành nhiều thời gian để gặp gỡ, tiếp xúc, đi các địa phương để lắng nghe ý kiến của bà con cũng như tìm cách tháo gỡ những rào cản còn tồn tại. Tôi cũng sẽ tham dự Hội thảo Phát triển Việt Nam lần đầu tiên được tổ chức tại Đại học Harvard, Boston, do các trí thức Việt Nam tại Mỹ khởi xướng và tổ chức sắp tới.
Dịp Tết xuân Ất Mùi, Đại sứ quán sẽ tổ chức đón tết cùng kiều bào, cũng sẽ có bánh trưng, dưa hành, cùng các bài ca, điệu múa Việt Nam, thắm tình đấm ấm và gắn bó của những người con trong đại gia đình dân tộc Việt Nam.
- Cảm xúc của ông khi được bổ nhiệm làm Đại sứ Việt Nam tại Mỹ?
- Là cán bộ trong ngành ngoại giao hơn 34 năm, nhưng mỗi lần được giao một trọng trách mới, với bản thân tôi, đó vừa là vinh dự vừa là trách nhiệm, do đó đều mong sao làm tận tâm, tận lực cho xứng đáng.
Điều quan trọng là sao cho xứng đáng là đại diện của đất nước Việt Nam anh hùng, đổi mới và hội nhập hôm nay. Với những nhiệm vụ như đã nêu ở trên, tôi muốn triển khai hiệu quả khuôn khổ quan hệ đối tác toàn diện hai nước, thúc đẩy lợi ích và phát huy vai trò, vị thế Việt Nam một cách có ý nghĩa, được khởi đầu bằng năm 2015 kỷ niệm 20 năm quan hệ.
Nhiệm kỳ lần này của tôi có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Đây là một vinh dự những cũng là trách nhiệm rất nặng nề, với tâm niệm đó, cá nhân tôi nguyện sẽ làm hết sức mình, cùng Đại sứ quán và các cơ quan đại diện tại đây hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Việt Anh