Thượng nghị sĩ John McCain trong cuộc họp báo tại thành phố Hồ Chí Minh ngày 29/5. Ảnh: Thoại Hà
"Chúng tôi vừa nhận được thông tin về việc Trung Quốc đưa pháo di động vào khu vực bồi đắp và cải tạo đất, đó là một bước phát triển leo thang và đáng lo ngại", Thượng nghị sĩ John McCain, chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, cho biết trong buổi họp báo chiều nay cùng với ba thượng nghị sĩ Mỹ khác tại TP HCM.
"Hành động cải tạo đất và việc chuyển thiết bị quân sự đến các khu vực bồi đắp đã trực tiếp vi phạm tất cả những nguyên tắc", ông McCain nói, nhắc đến luật quốc tế, trong đó có luật biển và tự do hàng hải. "Điều đáng thất vọng là Trung Quốc đã nói rằng họ sẽ không đưa thiết bị quân sự lên đảo nhân tạo. Nhưng bây giờ chúng tôi đã biết, không phải vì họ nói với chúng tôi, mà là nhờ khả năng trinh sát của chúng tôi", thượng nghị sĩ nói thêm.
Theo Wall Street Journal, hình ảnh do máy bay trinh sát Mỹ chụp được cách đây khoảng một tháng cho thấy hai khẩu pháo tự hành xuất hiện tại một trong những đảo nhân tạo Trung Quốc xây dựng trên Biển Đông. Dù pháo không gây ra mối đe dọa với máy bay hay tàu Mỹ nhưng có thể vươn tới các đảo kế cận.
Thượng nghị sĩ Dan Sullivian khẳng định không một nước nào trên thế giới ủng hộ hành vi hiện thực hóa yêu sách chủ quyền "đường 9 đoạn" của Bắc Kinh ở Biển Đông. "Những hành động của Trung Quốc đang làm nước này bị cô lập với các quốc gia khác".
Ông Sullivian đánh giá Đối thoại Shangri-la tại Singapore sẽ là cơ hội tốt cho phái đoàn Mỹ gặp gỡ song phương với các quan chức quốc phòng nước khác, để khẳng định rằng khu vực và quốc tế đều không đồng tình với những hành vi của Trung Quốc.
Ông McCain cho rằng cách tốt nhất để ngăn chặn xung đột với Trung Quốc là bằng tăng cường sức mạnh, phối hợp với nhiều quốc gia, và sử dụng các biện pháp về ngoại giao và kinh tế để "cho Trung Quốc thấy điều họ làm là không thể chấp nhận được đối với vị thế là một trong những siêu cường".
Khi được hỏi về khả năng nổ ra cuộc chiến giữa Mỹ và Trung Quốc, McCain tuyên bố hành vi của Bắc Kinh đang làm gia tăng căng thẳng, tuy nhiên "nguy cơ xung đột quân sự vẫn còn khá xa xôi". Nhưng ông cũng nhấn mạnh Mỹ sẽ không bao giờ chấp nhận yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông.
"Mỹ sẽ không lùi bước trước những thách thức", ông nói thêm, "như Bộ trưởng Quốc phòng Ash Carter đã nói: Mỹ sẽ bay, di chuyển trên biển, và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép".
Ông McCain bày tỏ mong muốn giúp đỡ Việt Nam, Philippines và các quốc gia khác tăng cường sức mạnh trên biển như một biện pháp để kìm hãm hành động khiêu khích của Trung Quốc. Ông nhắc tới việc Mỹ đã dỡ bỏ một phần lệnh cấm vũ khí sát thương cho Việt Nam vào năm ngoái. "Chúng tôi có thể dỡ bỏ những lệnh cấm khác", ông nói.
"Không một quốc gia đơn lẻ nào có thể quyết định tương lai của khu vực châu Á-Thái Bình Dương", thượng nghị sĩ nói. Ông McCain tin rằng tương lai này sẽ được định hình bởi ngày càng nhiều các nước châu Á kỳ vọng cao về tuân thủ luật pháp, triển vọng hòa bình và bình đẳng giữa các quốc gia, dù lớn dù nhỏ.
"Đó là tương lai mà Việt Nam không chỉ có thể tham gia, mà còn có thể dẫn dắt. Các bạn đã biết điều này trong 20 năm qua, Mỹ sẽ ở bên các bạn", McCain nói.
Từ trái sang phải, các thượng nghị sĩ Jack Reed, John McCain, Joni Ernst và
Dan Sullivan. Ảnh: Thoại Hà
Phương Vũ - Dương Vân