Hành trình tìm kiếm bốn sách Atlas Hoàng Sa nơi trời Tây

Đang sống và làm việc ở tiểu bang Connecticut (Mỹ), ông Thắng không giấu nổi niềm vui khi triển lãm "Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam - Những bằng chứng lịch sử" vừa mở cửa hôm 22/8, thu hút hàng ngàn lượt tham quan mỗi ngày. Trong số gần 150 bản đồ, tư liệu, văn bản được tập hợp từ các nhà nghiên cứu trưng bày lần này, phần lớn là bản đồ do ông Trần Thắng gửi tặng cho Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Đà Nẵng. 

Bằng chất giọng xứ Quảng, nói tiếng Việt đôi lúc bập bẹ, ông Thắng gọi bốn tháng tạm gác công việc của một kỹ sư máy bay đi sưu tầm bản đồ Trung Quốc không có Hoàng Sa ở trời Tây là một "hành trình", và "chuyện về bốn bản đồ Atlas mang tính pháp lý do nhà nước Trung Hoa phát hành đầu thế kỷ XX, minh chứng lãnh thổ nước này chỉ dừng lại ở đảo Hải Nam không thể không kể vì có quá nhiều kỷ niệm".

Đầu tháng 8/2012, khi thu thập bản đổ Trung Hoa cổ do các nước phương Tây phát hành, ông Thắng tình cờ thấy được sách "Postal Atlas of China" năm 1933 phát hành tại Nam Kinh do Cục Bưu Chính phát hành (Directorate General of Posts) đang được một người ở New York (Mỹ) rao bán trên mạng với giá 5.000 USD. Các hình ảnh tổng thể về Trung Hoa và tỉnh Quảng Đông chỉ rõ miền Nam nước này là tỉnh Hải Nam.

Gọi ngay cho người rao bán bản đồ, ông Thắng nghỉ việc để chạy xe một mạch đến xem. Tiếp nhà sưu tập "tay ngang" trong căn nhà bày la liệt bản đồ thế giới, người đàn ông tên Kevin Brown, một chuyên gia về bản đồ và thành viên của hội bản đồ Mỹ và Thế giới, "chào hàng" bằng việc giới thiệu chỉ sưu tầm và bán những bản đồ có giá trị, rồi không quên "khoe" mình vừa bán một bản đồ cổ của Ấn Ðộ cho đại học danh tiếng Princeton với giá 45.000 USD.

Đặt cuốn sách kích thước 62 x 38cm, bản đồ có kích thước 62 x 76 cm, được in bằng 3 thứ tiếng Anh, Pháp và Trung mà ông Thắng muốn mua lên bàn, ông Kevin Brown nói sách này từ một người cộng tác với ông ở Ðài Loan, vừa gửi đến New York được 2 tuần. Và ông Thắng là người đầu tiên hỏi mua khi thông tin về cuốn sách vừa được rao bán trên mạng 4 ngày.

"Tôi chưa bao giờ được nhìn thấy sách to như thế này. Hồi hộp lật từng trang bản đồ vì không biết Hoàng Sa và Trường Sa có nằm trong sách này hay không, tôi đã không giấu nổi cảm xúc khi tìm hết cuốn Atlas mà không thấy 2 chữ Paracel và Spratly. Sách này cũng cho thấy bản đồ Trung Hoa chỉ dừng lại ở đảo Hải Nam", ông Thắng kể. Chưa vội mua ngay, ông gửi hình ảnh nhờ bạn bè đọc được tiếng Trung và biết chắc chắn tên sách là "Trung Hoa Dân Quốc Bưu Chính Dư Ðồ" do Bộ Giao thông Trung Hoa phát hành tại Nam Kinh.

Sau khi nhận thông báo từ ông Trần Thắng về cuốn sách, Sứ quán Việt Nam tại Washington DC thông báo về Ủy ban biên giới quốc gia. "Tôi đợi 10 ngày vẫn không thấy hồi âm từ Ủy ban biên giới. Hằng ngày tôi mong đi làm về sớm để xem sách Atlas này còn trên Ebay hay không vì sợ người ta mua mất, và quyết định tự tìm tiền mua. Tôi không muốn mất cơ hội này bằng quan niệm không có việc của chính phủ hay của cá nhân, cái gì thấy có lợi cho xã hội là làm", ông Thắng chia sẻ.

Nhưng lấy đâu ra tiền để mua? Câu hỏi khiến người đàn ông độc thân ở tuổi 43 không khỏi vò đầu bứt trán. Ông điện thoại liên lạc vài người bạn bên Mỹ và Việt Nam để giới thiệu việc sưu tầm bản đồ và đang cần tiền mua sách Atlas "Trung Hoa Dân Quốc Bưu Chính Dư Ðồ". Nhận được 3.000 USD từ đạo diễn Nguyễn Quang Bình, việc đầu tiên ông Thắng làm là gọi điện cho ông Kevin trả giá xuống 3.500 USD.

Người bán gật đầu đồng ý, nhưng lại đang đi chơi chứ không có ở New York. "Tôi nhắn ông ta xóa thông tin trên Ebay vì không muốn người ta sớ rớ đến sách này, tôi muốn ôm sách về nhà cho xong việc! Khi ông Kevin vừa về nhà, tôi chạy xuống nhà ông ta ôm sách ra về, không biết giá trị của sách trong tương lai đi về đâu nhưng thực sự cảm xúc của tôi hân hoan vô cùng", ông Thắng kể lại bằng giọng hồi hộp.

Trong khoảng thời gian chờ đợi mua sách Atlas 1933, ông lại phát hiện sách Atlas 1908 do Phái bộ truyền giáo Trung Hoa phát hành tại London. Ðây là sách Atlas đầu tiên về địa lý Trung Hoa, được xây dựng dựa trên chương trình bản đồ của nhà Thanh. "Sách nằm tại London với giá là 1.000 USD và tôi mua khá dễ dàng với sách này với giá 700 USD".

Vài tuần sau ông Thắng lại tìm được sách Atlas Trung Hoa Dân Quốc Bưu Chính Dư Ðồ do nhà nước Trung Hoa phát hành năm 1919, được in bằng 3 ngôn ngữ Trung Hoa, tiếng Anh, tiếng Pháp. "Sách nằm tại Ba Lan trong một tiệm sách cổ, tôi liên lạc thường xuyên với tiệm để so sách với sách 1933. Khổ nỗi là Ba Lan và New York chênh lệch giờ nhau nên phải thức 3 đến 4 giờ sáng mới nói chuyện điện thoại với họ được", ông Thắng kể.

Chủ tiệm sách cổ khi đó nói đã giữ sách này 10 năm nay. Dù không có ai hỏi mua nhưng giá của cuốn atlas lên đến 10.000 USD và đang chuẩn bị đem đi đấu giá trong hạng mục China ở London. Lo lắng cuốn sách vụt khỏi tầm tay nhưng ông Thắng vẫn trả giá xuống 5.000 USD cùng lời hứa sẽ lấy sách trong vòng một tháng, cùng yêu cầu người bán phải bỏ thông tin rao bán trên mạng.

Lúc đó chính bản thân nhà sưu tập này không dám chắc rằng mình có đủ tiền để mua sách. Nhờ những thông tin ông công bố bản đồ Trung Quốc không có Hoàng Sa lên mạng, một phụ nữ tên Mai bên San Francisco đã gửi email ngỏ ý giúp đỡ. Ông Thắng dồn hết số tiền có được từ bạn bè và huyện đảo Hoàng Sa (Đà Nẵng) đóng góp để mua sách.

Như có "duyên trời", sau đó ông dễ dàng có được cuốn Atlas phát hành năm 1917 do Phái bộ truyền giáo Trung Hoa phát hành tại London mà không mất chút công sức và tiền bạc, vì sách này để trên mạng download miễn phí trong thư viện của ÐH danh tiếng Cornell, nơi có thư viện về Châu Á lớn nhất trên thế giới. 

"Suốt mấy tháng ròng tìm hiểu thông tin về sách Trung Hoa Dân Quốc Dư Ðồ do nhà nước Trung Hoa phát hành, tôi được biết thực sự không có thông tin về sách này tại bất kỳ một thư viện nào. Một phần do chiến tranh và thời cách mạng văn hóa Trung Quốc các sách cũ bị đốt sạch. Ngoài ra, theo lời dẫn nhập trong sách Atlas 1919 viết, sách in với số lượng ít. Do đó hai  sách Atlas Trung Hoa Dân Quốc Dư Ðồ 1919 và 1933 là cực kỳ hiếm, có giá trị về mặt lịch sử và pháp lý cao", ông Thắng nói.

Ông tiết lộ rằng trong tuần vừa qua có ông Tuấn thuộc Tổ chức Quốc tế Phát triển Việt Nam tại Hà Lan liên hệ về việc tổ chức triển lãm tại Hà Lan. "Tôi mong muốn thực hiện các cuộc triển lãm tương tự như của Bộ Thông tin và Truyền thông tại các quốc gia lớn như Australia, Ðức, Anh, Nhật, Mỹ để tạo sự ủng hộ của quốc tế về biển Ðông cho Việt Nam", ông Thắng nhấn mạnh.

Trong chuyến đi của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đến Hoa Kỳ vào cuối tháng 7, ông Thắng được gặp và nhận được lời đề nghị của Chủ tịch nước nên mang triển lãm đến Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington DC cho họ xem. "Tôi tin rằng hành trình giới thiệu về địa lý và lịch sử quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc về Việt Nam còn đi rất xa để khẳng định về chủ quyền của Việt Nam", người Việt yêu nước nói.

Nguyễn Đông