Nhạc sĩ Vũ Nhật Tân. |
- Anh có thể kể đôi chút về hoạt động biểu diễn tại Trung Quốc?
- Tôi tham dự một số workshop về nghệ thuật đương đại và trình diễn 4 buổi nghệ thuật tổng hợp. Tôi chơi sáo Tây Nguyên một cách ngẫu hứng, nghệ sĩ Thanh Thuỷ biểu diễn đàn tranh, một nghệ sĩ Trung Quốc chơi đàn cổ cầm. Âm thanh của các loại nhạc cụ trở nên nổi bật, trong trẻo hơn trên nền không gian hội hoạ sắp đặt. Nhiều nghệ sĩ nước bạn tỏ ra ngỡ ngàng khi những âm thanh của VN vang lên.
- Điều gì đã thôi thúc anh đi theo nghệ thuật sắp đặt âm thanh, vẫn còn rất mới lạ ở VN?
- Hoàn toàn do đam mê. Tôi đã cảm thấy như được cổ vũ khi một tác phẩm tôi viết cho dàn nhạc giao hưởng được biểu diễn thành công trong Festival âm nhạc đương đại ở Basel, Thụy Sĩ, năm 1995. Trên nền nhạc, một nữ họa sĩ Hàn Quốc viết thư pháp bằng cách ngậm mực nho trong miệng và vẽ bằng lưỡi trên băng giấy dài 20 m, và tôi thổi sáo đầy ngẫu hứng bên cạnh. Ngoài ra, tôi giới thiệu loại hình nghệ thuật mới vì muốn âm nhạc trong nước trở nên phong phú hơn. Ở VN, phần lớn mọi người chỉ biết đến thanh nhạc, ngay cả thanh nhạc cũng thường bó gọn trong thể loại pop. Đó là một thiệt thòi cho khán giả cũng như các nghệ sĩ.
- Nhưng ở VN, anh dường như đơn độc trên con đường nghệ thuật này?
- Quả là ban đầu, tôi gặp khó khăn trong việc phổ biến các tác phẩm ở trong nước. Một số người cho rằng tôi không biết viết nhạc, và rằng nhạc của tôi "tây" quá. Nghịch lý là giới chuyên môn nước ngoài lại đánh giá âm nhạc của tôi có ngôn ngữ hiện đại, đậm màu Á Đông, phù hợp với xu hướng chung của thời đại. Tuy nhiên, hiện tại, tôi đã tìm được một số cộng sự có chung niềm đam mê và thành lập một nhóm nghệ thuật đương đại xuyên Việt, trong đó có nhà tạo mẫu Ngô Thái Uyên, nhà thơ - hoạ sĩ Ly Hoàng Ly, hoạ sĩ Bùi Công Khánh, nghệ sĩ trình diễn đa phương tiện (multimedia) Richard Trần (Việt kiều Mỹ) và Huỳnh Bội Trân (Việt kiều ở Australia)... Nhóm sẽ có một cuộc hội thảo vào 22-24/12 tại TP HCM, trao đổi về nghệ thuật mới với sinh viên Đại học Mỹ thuật và Nhạc viện TP HCM.
- Nghệ thuật trình diễn của các hoạ sĩ bắt đầu có dấu hiệu của sự lặp lại. Vậy anh sẽ làm gì để sắp đặt âm thanh không bị rơi vào lối mòn?
- Bản thân tôi sẽ cố gắng tìm kiếm nhiều loại nhạc cụ mới, và chơi theo ý đồ cụ thể, trình diễn có ý tưởng, bố cục rõ ràng. Tôi hiện có thể chơi sáo, piano, búng guitar, làm chủ bộ gõ, nói chung nhạc cụ nào cũng đánh được, nhưng theo một ngôn ngữ mới.
- Sắp đặt âm thanh dường như vẫn chỉ là cuộc chơi dành cho giới nghệ sĩ. Anh sẽ làm gì để môn nghệ thuật này tiếp cận với công chúng rộng rãi hơn?
- Thể loại nghệ thuật này rất kén khán giả và tôi không có hoài bão phổ biến nó. Ngay cả ở nước ngoài cũng vậy, những nghệ sĩ theo đuổi môn nghệ thuật này thường sống rất vất vả, nếu không nói là tồi tệ. Một người bạn nghệ sĩ của tôi ở New York hàng ngày phải lau dọn một toà nhà 14 tầng để có tiền theo đuổi niềm đam mê. Nhưng tôi thực sự mê cuộc sống ở New York, nó rất cởi mở và phóng khoáng, thích hợp cho việc sáng tạo.
- Là giảng viên của Nhạc viện Hà Nội, anh có giới thiệu cho học trò những xu thế âm nhạc mới của thế giới?
- Ban đầu, tôi cũng có một số thay đổi trong chương trình giảng dạy, nhưng không được nhà trường và sinh viên ủng hộ. Tuy nhiên, tôi vẫn tìm cách giúp học trò tiếp cận với nghệ thuật đương đại. Bằng cách này, khi học về một nhạc cụ nào đó, học sinh có thể hình dung cụ thể phải bấm phím ra sao, âm thanh phát ra như thế nào. Ngoài ra, tôi cũng giới thiệu thuật ngữ bằng tiếng Anh để học trò khỏi bỡ ngỡ khi tiếp xúc với âm nhạc thế giới. Hiện nay, âm nhạc VN chậm hơn thế giới cả thế kỷ cả về mặt sáng tác lẫn trình diễn. Trong khi đó, âm nhạc cổ truyền lại không được gìn giữ, bảo vệ.
- Theo anh, đâu là lý do nhạc cổ truyền của VN bị mai một?
- Đó là do nhạc cổ truyền không được đầu tư đúng mức. Chẳng phải VN không có đủ tiền để rót vào các dự án bảo tồn nghệ thuật, mà vì các nguồn vốn không được phân bổ một cách hợp lý. Chẳng nước nào trên thế giới tài trợ cho các liên hoan ca nhạc quần chúng như Việt Nam. Cá nhân tôi cũng tham gia sáng lập nhóm ca trù Thái Hà, biểu diễn và thu CD ở Anh, Pháp... Sắp tới, chúng tôi dự định mở rộng lĩnh vực trình diễn sang cả hát chèo, hát văn...
Thu Trang thực hiện