Để đối phó với sự phát triển kinh tế chậm chạp hiện nay, Bắc Kinh lại có chính sách ưu tiên hỗ trợ cho doanh nghiệp nhà nước và để các công ty tư nhân tự xoay xở. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc đầu tư vào các công ty nhà nước chỉ tạo ra ít việc làm sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực trong dài hạn. Nó cũng sẽ kéo tụt các nỗ lực nhằm giảm lệ thuộc vào đầu tư và tăng tính bền vững của phát triển kinh tế nhờ tiêu dùng.
Liu Peijian sở hữu một chuỗi 6 cửa hàng đồ gỗ với hơn 60 nhân công. Tuy nhiên, anh dự đoán doanh thu năm nay có thể chỉ tương đương năm ngoái. Liu cho biết như thế vẫn còn tốt hơn nhiều so với các đối thủ, nhưng vẫn dưới mức tăng trưởng hàng năm 20% - 40% trước kia. Chi phí của công ty anh chủ yếu là lãi vay ngân hàng và tiền mua nguyên vật liệu.
Trong khi đó, cạnh văn phòng của Liu là một dự án nhà máy xay trị giá 69,6 tỷ nhân dân tệ (11 tỷ USD) của một công ty nhà nước. Nhà máy này dự kiến sẽ thuê 5.000 nhân viên sau khi hoàn thành.
Nhiều chuyên gia kinh tế nhận định chiến lược này đang đi ngược lại yêu cầu cải tổ mà World Bank và các tổ chức khác cho là cần thiết để duy trì phát triển kinh tế. Đó là giảm doanh nghiệp nhà nước, tăng tính cạnh tranh của thị trường và hỗ trợ các công ty tư nhân năng động.
Bắc Kinh đã hạ lãi suất hai lần trong vòng một tháng kể từ đầu tháng 6 và giảm giá xăng để thúc đẩy tăng trưởng. Nước này cũng cam kết đầu tư nhiều hơn vào nhà đất, sân bay và các công trình công cộng khác. Tuy nhiên, số tiền trên lại được rót vào các công ty xây dựng, thép và xi măng của nhà nước.
Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo cho biết nước này sẽ hỗ trợ để khu vực tư nhân vay vốn ngân hàng dễ hơn. Tuy nhiên, nhiều chủ doanh nghiệp cho biết họ vẫn chưa thấy có chuyển biến đáng kể. Deng Mingxin, giám đốc một công ty ở Giang Tô còn cho biết nhân viên trong công ty anh đã giảm gần hai phần ba trong 6 tháng qua. Hầu hết họ bỏ đi do không chịu được giá cả tăng cao mà lương chỉ tăng 30%. Anh cho biết sẽ cân nhắc di chuyển đến Việt Nam để giảm chi phí.
Các công ty nhà nước ở Trung Quốc được hưởng lợi rất nhiều từ vị thế độc quyền như vay lãi suất thấp hay thuê đất miễn phí. Thay vì phải cạnh tranh với các doanh nghiệp tư nhân, họ chỉ việc tăng kiểm soát dầu, điện, viễn thông hay các tài nguyên thiết yếu khác để trực tiếp thu lời.
Gói kích thích trị giá 4.000 tỷ nhân dân tệ (586 tỷ USD) để đối phó với cuộc khủng hoảng 2008 đã làm khu vực kinh tế nhà nước tăng trưởng rất mạnh. Các công ty này nhận được rất nhiều vốn trong khi hàng nghìn doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ bị phá sản.
Theo Viện nghiên cứu Kinh tế Unirule ở Bắc Kinh, các doanh nghiệp nhà nước kiểm soát từ 30% đến 50% kinh tế Trung Quốc. Tổng cộng, 119 công ty nhà nước đã nhận được 7.500 tỷ nhân dân tệ (1.200 tỷ USD) trong giai đoạn 2001 - 2009 dưới dạng mua đất giá rẻ, các khoản vay ngân hàng và nhiều tài nguyên khác.
Giám đốc Unirule Sheng Hong cho biết: "Mọi người đều nhận ra rằng các doanh nghiệp nhà nước làm việc không hiệu quả. Thậm chí, họ còn chiếm dụng tài nguyên của công ty khác để phục vụ cho lợi ích của mình. Thế nhưng phần lớn các doanh nghiệp này lại có hậu thuẫn chính trị và tài chính rất lớn".
Thành phố cảng Trạm Giang (Quảng Đông) - trung tâm hàng xuất khẩu của Trung Quốc, là nơi phản ánh rõ rệt nhất sự mất cân đối trong việc phân bổ nguồn vốn kích thích tăng trưởng tại quốc gia này. Một cuộc khảo sát của chi nhánh ngân hàng trung ương Trung Quốc tại đây chỉ ra rằng 90% doanh nghiệp nhỏ ở Trạm Giang thiếu vốn hoặc gặp vấn đề về tài chính. Ông Zhu Mingguo, Phó bí thư tỉnh Quảng Đông cho hay mặc dù kinh tế tư nhân tỉnh này rất phát triển, nhưng chỉ 12% vốn ngân hàng đến được tay doanh nghiệp.
Ông Mark Williams - nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại Capital Economics nhận xét: "Các doanh nghiệp nhà nước càng lớn càng có khả năng sống sót cao nhờ được hỗ trợ tài chính. Vì vậy, họ càng có lợi thế cạnh tranh để ra tay chiếm thị phần hay thậm chí thâu tóm những công ty nhỏ hơn".
Hà Thu (theo AP)