Nếu từng biết đến máy ảnh chụp bằng phim, không ít người sẽ thắc mắc phim biến thành ảnh thực tế trên giấy thế nào. Theo anh Lê Nguyễn Trung Thanh, một người chơi máy ảnh và là nhiếp ảnh gia máy phim có tiếng tại Hà Nội, đó là một quá trình "tỉ mỉ và lọ mọ".
Là một người nhiều năm gắn bó với máy ảnh phim cả chụp lẫn rửa ảnh, anh cho biết, nhiều người vẫn tìm đến máy ảnh phim để chụp, nhưng tự tráng phim thành ảnh thì không nhiều. Tại Việt Nam, số lượng cơ sở tráng phim chuyên nghiệp chỉ còn đếm trên đầu ngón tay nhưng vẫn tấp nập người tới rửa ảnh.
Việc tráng phim không hề đơn giản.
Anh Lê Nguyên, một người chơi máy ảnh phim tại quận 7 (TP HCM) và cũng là quản lý một cơ sở tráng phim cho rằng, kiên nhẫn chính là yếu tố quyết định cho việc hình ảnh phim có xuất hiện trên giấy hay không.
Theo anh Nguyên, có nhiều loại phim khác nhau, nhưng chủ yếu được chia ra làm ba loại chính gồm: phim màu (Negative), phim đen trắng (BW) và phim dương bản (Positive). Việc tráng phim màu đơn giản nhất vì có thể làm bằng máy theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất, con người không cần can thiệp nhiều, chỉ mất 30 - 40 phút là xong. Còn nếu muốn trải nghiệm tráng phim thực sự thì phim đen trắng và phim dương bản mới mang lại cảm giác hứng thú. Người tráng phim phải gắn liền với phòng tối (darkroom) để rửa phim thủ công hoàn toàn.
"Cái gì tự tay mình thực hiện thì mới mang nhiều ý nghĩa", anh Nguyên chia sẻ.
Các công đoạn tráng phim
Việc tráng phim không hề đơn giản. Tùy theo đặc tính từng loại phim, sẽ có công thức riêng cho chúng. Từ công thức này, người tráng có thể tác động vào phim để cho ra bức ảnh với hiệu ứng như ý thay vì rửa theo nguyên bản. Tuy vậy, phải những thợ có tay nghề cao mới làm được.
"Về cơ bản, công đoạn tráng phim không khác nhau nhiều. Tuy nhiên, để tạo ra được bức ảnh đúng chủ ý thì các bước thao tác, cách pha chế, tỷ lệ hóa chất... khác nhau, không theo một khuôn mẫu nhất định", theo anh Thanh.
Công đoạn pha hóa chất đòi hỏi người có kinh nghiệm...
...và thời gian pha chế cũng phải được đo đạc kỹ lưỡng.
Anh Lê Tuấn, một người chuyên tráng phim ở một cơ sở tại quận 1 (TP HCM) cho biết, thời gian tráng phim thường từ 3 đến 4 tiếng đồng hồ. Phim phải được đưa vào phòng tối hoặc dụng cụ chuyên dụng (như túi đen), đảm bảo không có ánh sáng lọt vào, sau đó, cho phản ứng với dung dịch hóa chất gọi là "thuốc". "Thuốc" ở đây là các chất hóa học được pha trộn theo tỷ lệ nhất định và người pha cần có kiến thức về điều này. Sau khi tiếp xúc với bề mặt phim nơi có các nhũ tương nhạy sáng thì hai phần phim và "thuốc" tác dụng lẫn nhau dẫn đến việc xuất hiện hình ảnh trên bề mặt giấy ảnh.
Quy trình dù làm máy hay thủ công cũng phải trải qua ít nhất hai bước, theo thứ tự gồm: hiện hình và cố định hình. "Thuốc" đặt trong một chiếc khay lớn, nhúng giấy ảnh vào trong thuốc hiện hình khoảng 30, 45 giây để phản ứng hóa học tác dụng đều trên mặt giấy. Sau đó lấy giấy ảnh ra khỏi thuốc, bỏ vào khay nước. Trong nước, thuốc hiện hình bám ở mặt giấy ảnh tiếp tục tác dụng. Thời gian ở trong khay nước khoảng một đến hai phút. Nếu chưa đủ, tiếp tục nhúng giấy ảnh trở lại khay thuốc trong 15 tới 30 giây rồi lại lấy ảnh ra bỏ vào khay nước cho đến khi nào độ tương phản đạt tới mức mong muốn thì lấy ra định hình.
Thuốc được pha với tỷ lệ riêng.
Với anh Nguyên, khó khăn nhất trong quá trình tráng phim thủ công là việc kiểm soát nhiệt độ. Người tráng phải giữ cho nhiệt độ ổn định đúng yêu cầu với một nồng độ thuốc pha chuẩn. "Nếu thuốc pha theo tỉ lệ không phù hợp, chỉ cần lệch vài millilit hay cho phản ứng thêm bớt 5 đến 10 giây cũng đã đủ tạo nên một bức ảnh khác về vùng sáng vùng tối cũng như độ tương phản, từ đó dẫn tới cảm nhận về bức ảnh đã khác đi nhiều", anh Nguyên nhấn mạnh.
Còn theo anh Thanh, đối với người chơi phim lâu năm, một sự thú vị không kém đó là tự tìm ra quy chuẩn của riêng mình về nhiệt độ, nồng độ, thời gian, thậm chí là tự tìm ra công thức pha các loại thuốc riêng đối với từng loại phim cũng như đặc điểm về ánh sáng, thông số máy đã thiết lập của từng cuộn phim, từng frame hình đã chụp. "Nhiều lúc những trải nghiệm này sẽ dẫn bạn đến những kết quả ngoài sức tưởng tượng và đó mới chính là điều đặc biệt thú vị khi tráng phim", anh cho biết. Tất nhiên, người tráng phải trải qua rất nhiều loại phim mới có thể "hiểu" được chúng.
Những bức ảnh được chụp từ máy phim
Một điểm khó khăn nữa của tráng phim đó là người thực hiện hạn chế tối đa sự sai sót, thậm chí là buộc không để sai sót xảy ra. Nếu không, mọi thứ có thể phải làm lại từ đầu.
"Nếu mới chơi, bạn nên đến các cơ sở tráng phim uy tín. Dần dần, bạn có thể tự tay pha chế thuốc tại nhà nếu muốn tự rửa phim, bởi đó mới chính là điểm thú vị bên cạnh cầm máy ảnh", anh Thanh nhắn nhủ.
Bảo Lâm