Ra trường, với văn bằng đại học mới, cùng ngót 4 năm kinh nghiệm làm việc tại một văn phòng luật, tôi bước vào học nghề luật sư với niềm đam mê và trái tim yêu công lý mền mại đi nhưng sắc sảo hơn nhiều. Tôi tiếp tục nuôi hy vọng trở thành luật sư danh tiếng, tiếp tục lặn lội đêm hôm, không quản ngại đường xa, sau giờ làm việc mệt mỏi, theo học nghề luật sư.
Rồi 6 tháng "cày ải" cũng lặng lẽ qua, đã tròn 29 tuổi, nghề nghiệp chưa vào đâu, học nghề nên phải nhận lương thấp, công việc không sử dụng hết thời gian và khả năng của bản thân, phải bôn ba làm thêm kiếm sống, ... nhìn lại sự chờ đợi, ngóng trông của người thân, bạn bè, ... và "nửa kia" của mình, đôi lúc "trở mình" mà thấy cả trái tim đau nhói.
Năm hết Tết về, cũng đang độ rảnh rỗi bởi lúc giao thời người ta thường ít tranh chấp với nhau, thế là luật sư và đội ngũ giúp việc rảnh rang, khi đứng trước "ngã ba đường" đi đến "cái đích" của mình, tôi viết gửi lại đây vài dòng tâm sự.
Tôi đã đến đây thế nào?
Tôi sinh ra tại Quảng Nam, miền đất nắng dữ, mưa nhiều. Cái nơi mà thời thơ ấu của tôi, mẹ chưa kịp tranh thủ kiếm chiếc mô cau để quạt ru em gái đêm hè đã phải lo kiếm "bao tời" may áo ấm cho con trước mùa giá lạnh. Tôi lớn lên bằng khoai lang, sắn non, đôi lúc là lá sắn luộc cùng mớ rau dại mọc quanh vườn, hơn một chút là "cháo rau muống" - đặc sản ấu thơ mà đứa em út đang học lớp 11 của tôi vẫn có dịp biết tới.
Dù gia cảnh khó khăn là vậy, nhưng cha mẹ tôi, cũng như bao gia đình nghèo trên đất ấy, chăm bẫm cho việc học hành của chúng tôi hết mức có thể. Thế rồi chúng tôi cũng lớn lên, tốt nghiệp phổ thông và bước vào đại học.
Nhà nghèo, tài sản còn lại duy nhất của cha mẹ là con bò choi vừa biết đi cày. Ba dắt nó đi bán mà mỉm cười với giấc mơ con trai sẽ trở thành thầy giáo. Còn tôi, mười tám tuổi, bước vào trường sư phạm theo nguyện ước của cha mẹ, nước mắt chảy vào lòng bởi "con bò choi" - một tay tôi chăn dắt từ bé sau giờ học, giờ phải xa nhà vì tôi - và tôi xót xa bởi cánh tay của cha mẹ trong công việc đồng áng đã mất rồi - nó đi theo giấc mơ của cả gia đình.
Cha mẹ lam lũ, anh em đang tuổi lớn nhịn ăn từng bữa, tôi lăn lộn sau giờ học, 4 năm trôi đi, gia đình không có gì đổi thay. Riêng cha tôi rụng thêm một vài chiếc răng vì sống ở công trường uống trà đá hết năm này qua năm tháng khác, mẹ bị đau cột sống vì gồng gánh suốt ngày ở ngoài đồng.
Ra trường thất nghiệp, biên chế không có, đồng lương hợp đồng ít ỏi, nợ nần chồng chất. Thế là đành bỏ lại ước mơ của cha mẹ với một ngày có con trai trở thành "ông giáo trường làng", cầu xin cha mẹ cho phép vào Nam, tôi quyết đi tìm một cơ hội mới. Bởi tôi nghĩ, gia đình tôi nghèo cũng đã nghèo rồi.
Những ngày giữa năm 2004, tôi đến đất Sài Gòn, theo cha phụ hồ kiếm sống, mang theo một ba lô sách vở, 2 bộ quần áo. Suốt mấy tháng ăn sương nằm gió, đôi lúc muốn theo nghiệp "bay búa" để kiếm cơm, nhưng lại dằn lòng trong cơn đau nhói, có gắng nghĩ suy.
Và một cơ hội
Biết tôi đã học sư phạm, một luật sư lớn tuổi thấy tôi vất vả, vì lòng thương mà nhận tôi vào làm tại văn phòng luật của ông. Vì làm việc không theo chuyên môn của mình, đôi lúc thấy như chẳng giúp ích được gì cho công việc của ông, nhưng vì tình thương đặc biệt dành cho tôi, ông vẫn giúp tôi về tiền bạc, động viên, chỉ dạy tôi trong cuộc sống, công việc và học tập.
Những ngày sống và làm việc ở đây, tôi phát hiện ra một điều rằng, mình không theo nghề sư phạm đến cùng bởi mình không yêu nó. Nghề luật mới hợp với mình và nhận thấy được một điều - cơ hội là đây, cơ hội đến với tôi khi tôi đã là 23 tuổi.
Tôi thi vào trường luật, lăn lộn 4 năm trên giảng đường, thư viện, mái ấm, nhà mở theo phong trào tình nguyện, thời gian còn lại tôi vẫn làm nhân viên văn phòng của văn phòng luật, buổi tối làm gia sư cho học sinh cấp 2. Thời gian trôi qua vùn vụt, trên chiếc xe Cup 81 cũ kỹ, tôi đã vượt qua muôn nẻo đường Sài Gòn, với quyết tâm học để trở thành luật sư giỏi việc trong tương lai.
Vì tồn khá nhiều thời gian cho việc mưu sinh, tôi đến giảng đường ít hơn những bạn bè cùng lớp, không có nhiều thời gian nên tôi luôn học cố sống cố chết mỗi khi có thể cầm được tài liệu trên tay. Mệt mỏi, đôi lúc tưởng như đã bỏ cuộc, nhưng rồi thời sinh viên thứ 2 của mình cũng kết thúc, tôi nhận bằng cử nhân loại khá. Không mất một chút niềm tin nào về nghề nghiệp - tôi mạnh mẽ hơn với bước chân vào nghề luật sư.
Tiếp tục bước đi, tôi nên chọn con đường nào?
Cái thực tế mà một vị luật sư trẻ và thành công trong nghề nghiệp đã nói khiến tôi suy ngẫm rất nhiều: "Muốn trở thành luật sư, bạn trẻ phải mất 7-8 năm cho việc học ĐH ngành luật, tham gia khóa học luật sư, thực tập và thử thách... Bởi vậy, trước tiên đòi hỏi bạn cần kiên nhẫn chờ đợi một thời gian dài mà không có thu nhập từ nghề. Khi hành nghề, luật sư luôn đối mặt với thách thức cập nhật kiến thức chuyên môn, ngoại ngữ, tăng cường quan hệ xã hội, chống lại sự cám dỗ".
Với hành trang như trên của tôi, nhưng văn phòng luật mà tôi đã tìm thấy niềm hy vọng mới đã không còn, vị luật sư ấy đã chuyển sang công việc khác. Tôi lại tiếp tục rong ruổi với ước mơ của mình. Nửa tháng sau ngày tốt nghiệp, tôi được nhận vào làm việc tại một văn phòng luật sư ở huyện, tuy thuộc dạng giao việc không cần xếp dặn nhiều, thế nhưng mức lương tháng của tôi nhận được là 2 triệu.
Một năm đã qua đi kể từ ngày tôi ra trường, đứng trước ngưỡng của tập sự hành nghề luật sư - nghĩa là bắt đầu đi học việc. Học việc thì ai trả lương cao bao giờ, có lương đã may mắn lắm rồi đấy, và điều này đang làm tôi mệt mỏi, trăn trở rất nhiều.
Đầu năm ít việc, ngẫm lại bản thân mình lúc này, thấy đang đứng trước ngã ba đường, tôi phải lựa chọn đi theo con đường nào đây, bởi con đường nào cũng làm trái tim tôi không yên được.
Luật luật sư không cho phép người tập sự làm bất cứ công việc gì để cung cấp dịch vụ pháp lý. (Luật Luật sư quy định: "Người tập sự hành nghề luật sư được giúp luật sư hướng dẫn trong hoạt động nghề nghiệp; không được nhận và thực hiện dịch vụ pháp lý cho khách hàng." (Khoản 3 Điều 14)).
Theo luật, người học việc như tôi đâu có kiếm được tiền cho nơi làm việc. Vì thế, tôi cũng như những người học việc khác, đâu thể nhận lương cao. Dù đã nhận sự giúp dỡ rất nhiều từ ông chủ, nhưng nếu tiếp tục theo làm công việc theo hợp đồng lao động tại hãng luật, lương tháng không bằng đứa em họ tôi đi phụ hồ. Tuy học được nhiều kỹ năng hành nghề do làm việc đúng theo định hướng nghề nghiệp, sau khi thành luật sư chính thức, cúng cỏi tay nghề hơn, nhưng hiện nay, tôi không thể sống được. Huống chi tôi đã 29 tuổi, nằm bên khoản nợ còn lại của thời sinh viên, một bên là câu hỏi của bạn gái lúc nào mình "dọn nhà" tới sống cùng nhau, xót xa cõi lòng, sao học nghề được đây.
Nếu tìm được người thông cảm, xin gửi hồ sơ tập sự, không cần đi làm việc tại hãng luật gì cả, chỉ tập sự "hình thức" thôi, hết thời gian 18 tháng, luật sư hướng dẫn ký giúp hồ sơ - hợp thức hóa hồ sơ để đủ điều kiện đi thi kỳ thi quốc gia công nhận luật sư. Trong thời gian tập sự, đi làm cho các Ngân hàng, doanh nghiệp, lương cao hơn, có thể nuôi sống mình và trả dần nợ. Thế nhưng, ôm hồ sơ đi thi kỳ thi quốc gia mà không có kiến thức sâu trong nghề, bỏ qua 18 tháng học "thật" về kỹ năng nghề nghiệp, may mắn chưa chắc đã thi đậu. Chưa kể việc gửi hồ sơ chưa chắc đã có ai nhận, nghề luật sư cần uy tín, bởi thế việc dạy nghề cho thế hệ trẻ cũng là kênh tạo ra uy tín vậy. Học trò thi rớt, thì uy tín của thầy còn đâu.
Có mấy người bạn khuyên tôi nên nhờ người nhận hướng dẫn tập sự, gửi hồ sơ tập sự "cho có" rồi cố gắng thi, đừng đi làm văn phòng luật nữa. Trong thời gian tập sự vài vài năm tiếp theo, cùng bạn bè vay mượn góp vốn kinh doanh. Năm bảy năm nữa "già đi" một chút, có tiền rồi, có tuổi nghề rồi, là luật sư lớn tuổi, dễ có khách hơn. Còn trẻ lắm, ai tin mà giao việc cho cái mặt trẻ non như tôi thế này. Giá trị tài sản trong các vụ việc cả tiền tỷ chứ đâu có giỡn chơi, trẻ thế biết làm được không? Ngoài ra, làm luật sư mà bạn biết luật thôi chưa đủ, kinh nghiệm, kỹ năng và uy tín lâu năm mới giúp bạn có khách được.
Đấy chỉ là một vài định hướng, nhiều người còn chỉ cho tôi nhiều cách khác nữa kia, về việc vừa học nghề vừa kiếm sống được. Tuy quyết tâm lắm, nhưng đôi lúc cũng thấy chạnh lòng.
Phải làm sao đây để tôi có thể vừa kiếm sống được, vừa học việc thành công - đứng trước ngã ba đường, làm sao? Đó là điều tôi không ngừng suy nghĩ.
Lê Lê