Ai sẽ chịu trách nhiệm trước số phận hàng nghìn SV khi những người có liên quan đang đùn đẩy trách nhiệm cho nhau?
Chỉ từ một lá thư giới thiệu của Phòng Kinh tế - Văn hoá Việt Nam tại Đài Bắc gửi Vụ Quan hệ quốc tế (Bộ GD&ĐT) về "ông Vương An Dương - Hiệu trưởng, Chủ tịch Ban quản trị ĐH Quốc tế Colombo, Thanh Đảo, Đài Bắc", ĐH Ngoại ngữ (ĐHNN) Hà Nội (lúc đó do ông Tạ Tiến Hùng làm hiệu trưởng) và Bộ GD&ĐT đã đề nghị Chính phủ phê duyệt dự án hợp tác giữa ĐHNN và AIU Đài Loan. Ngày 29/4/1995, Chính phủ có ý kiến trả lời, trong đó có lưu ý: "Việc thành lập ĐH Quốc tế châu Á sẽ được xem xét sau". Thế nhưng trường ĐH này vẫn được Bộ GD&ĐT cho ra đời ngay tháng 6/1995 trên cơ sở liên kết với ĐHNN để chiêu sinh đào tạo ngoại ngữ và một số môn học khác như vi tính, kế toán, quản trị thương mại, được phép đào tạo các học vị cử nhân và cả thạc sĩ, tiến sĩ (trích nội dung bản đồng ý về hợp tác đào tạo do bà Trần Kim Lan, Vụ phó Vụ Quan hệ quốc tế, ký ngày 6/6/1995).
Chỉ sau 5 năm hoạt động, AIU đã có 1.917 SV theo học hệ đào tạo cử nhân và 188 người thuộc hệ đào tạo thạc sĩ ngành quản trị kinh doanh tại trường, quy mô còn lớn hơn cả những trường ĐH công lập lâu năm như ĐH Ngoại thương, Học viện Quan hệ quốc tế... Chỉ với mức học phí khoảng trên 3.200 USD là đã có thể lấy bằng ĐH đào tạo bốn năm hoặc thạc sĩ thời gian đào tạo hai năm (được quảng cáo do một trường ĐH nước ngoài có chất lượng ngang ngửa những trường ĐH Australia, Mỹ cấp), trong khi đầu vào lại thoáng đến mức không cần phải qua thi tuyển, kể cả đào tạo thạc sĩ. Do đó mới có những trường hợp trớ trêu như học viên cao học quản trị kinh doanh của AIU đồng thời là SV năm 1 ở một trường ĐH công lập khác hoặc là một thí sinh từng thi trượt ĐH (!).
Thế nhưng sau từng ấy năm hoạt động, sự thật về AIU mới được phơi bày. Cơ quan an ninh đã điều tra và khẳng định ở Đài Loan không hề có trường ĐH nào mang tên ĐH Quốc tế Đài Bắc hay ĐH Quốc tế châu Á mà ông Vương "làm hiệu trưởng" như trong các văn bản hồ sơ xin liên kết thành lập AIU ở Việt Nam.
Vương An Dương là ai?
Vương An Dương (tên tiếng Anh là An Young Wang) là một người Đài Loan mang hai quốc tịch Đài Loan và Mỹ. Khi đến Văn phòng Kinh tế - Văn hoá Việt Nam tại Đài Bắc để nộp hồ sơ xin đầu tư vào Việt Nam mở trường đầu năm 1995, Vương có xuất trình 5-6 bằng cấp (có cả tiến sĩ) và trình bày đã mở trường ĐH ở Malaysia và Thanh Đảo. Sau khi thuyết phục được trường ĐHNN và Bộ GD&ĐT về dự án liên kết mở trường AIU và được chấp thuận vào tháng 4/1995, hơn một tháng sau Vương mới có một chức danh duy nhất bằng cách quay về Đài Loan xin Sở Giáo dục thành phố Cao Hùng (chứ không phải Đài Bắc) cho thành lập Quỹ văn giáo quốc tế châu Á do Vương làm chủ tịch vào tháng 5/1995. Dĩ nhiên đây chỉ là một tổ chức xã hội ở Đài Loan, không đủ điều kiện làm đối tác liên kết mở trường đào tạo ĐH và trên ĐH ở Việt Nam.
Trong tay Vương cũng chỉ có số vốn vỏn vẹn 200.000 USD (so với số vốn 4 triệu USD để xây dựng AIU ở Việt Nam mà ông ta đã công bố). Và ông Vương cũng không phải là một học giả uy tín, cũng chưa từng được đề cử giải thưởng Nobel về Vật lý như ông ta đã khoác lác...
Một vị quan chức Bộ GD&ĐT đã đến Đài Loan bây giờ mới thú nhận đã từng tìm đến các địa chỉ đào tạo của Vương và tận mắt thấy hai trong số ba địa chỉ là tiệm buôn bán đồ cổ, một điểm là nơi chế biến.
Theo kết quả điều tra của cơ quan an ninh dựa trên một số tài liệu do phía Đài Loan cung cấp, Vương An Dương đã có những mánh lới lừa đảo tương tự ở Thanh Đảo, Malaysia nhưng đều bị phát hiện sớm phải nhanh chóng đóng cửa trường. Trong suốt vụ việc người ta luôn thấy vai trò quan trọng của cựu thứ trưởng bộ GD&ĐT, Vũ Ngọc Hải, người khi đương nhiệm phụ trách lĩnh vực đào tạo ĐH, sau ĐH và quan hệ quốc tế của Bộ. Trước hết sự ra đời của AIU được đánh dấu bằng chuyến thăm Đài Loan 5 ngày của ông Hải và vợ ngay sau khi có ý kiến của chính phủ về dự án liên kết của AIU với ĐHNN toàn bộ chi phí của chuyến đi do Vương An Dương đài thọ. Trong thời gian ở Đài Loan, ông Hải còn là khách mời danh dự của buổi lễ ra mắt Quỹ Văn giáo quốc tế châu Á do Vương làm Chủ tịch. Khi về nước, ông Hải còn xúc tiến các thủ tục để AIU sớm đi vào hoạt động, điển hình là hàng loạt văn bản của các vụ chức năng đã được ban hành dưới sự chỉ đạo của thứ trưởng Vũ Ngọc Hải, trong đó có phê duyệt chương trình đào tạo cử nhân thạc sĩ tiến sĩ QTKD của AIU với đánh giá chót vót "Chương trình được biên soạn công phu khoa học về nội dung kiến thức đào tạo phương thức đào tạo theo hệ tín chỉ trên nền tảng chương trình chuẩn của trường ĐH Quốc tế châu Á".
Đến khi AIU-ĐHNN trục trặc ông Hải lại ký công văn cho phép AIU được tách ra hoạt động độc lập bất chấp những nghi ngờ về tư cách pháp nhân của trường ĐH này. Việc này chỉ diễn ra 1 tháng sau khi con trai Vũ Tuấn Anh của ông được tài trợ đi Mỹ học. Cho đến tháng 3, ông Hải vẫn kiên trì bảo vệ AIU bằng công văn gửi Bộ Kế hoạch & Đầu tư về việc thành lập ban điều hành chương trình đào tạo trong khi chờ Chính phủ xem xét đề nghị xin chuyển AIU thành trường có 100% vốn nước ngoài. Không chỉ có mình cựu thứ trưởng Hải còn hàng loạt quan chức chuyên viên của Vụ Quan hệ quốc tế, Vụ Công tác chính trị Vụ ĐH, sau ĐH đã giúp đỡ AIU bằng cách này hay cách khác. Có những thời điểm sự nhiệt tình của họ thái quá như cùng 1 ngày 6/6/1995 ký liền 2 bản đồng ý về hợp tác đào tạo, 1 bản hợp tác với trường ĐH Quốc tế châu Á Đài Bắc, 1 bản lại là với ĐH Quốc tế châu Á. Có lẽ chưa có trường ĐH trong nước nào lại được các quan chức của Bộ GD&ĐT thẩm định chương trình và quản lý chất lượng tháng như vậy mặc dù chính nhóm quan chức cao cấp này trong đó có 3 vị vụ trưởng thì nay đã thành thứ trưởng đã từng thăm Đài Loan nhưng không hiểu sao vẫn tiếp tục bị lừa.
Bây giờ, khi AIU sụp đổ hoàn toàn hàng nghìn sinh viên chưa biết đi về đâu. Tuy vậy, đòi hỏi của dư luận và sự bất bình của SV phụ huynh không chỉ dừng lại ở chỗ học tập bằng cấp hay trả lại tiền cho SV mà còn yêu cầu Bộ GD&ĐT phải nghiêm túc xem xét lại toàn bộ sự việc và xử lý nghiêm minh những người đã cố tình sai phạm vụ lợi trong việc này.
(Theo Tuổi Trẻ)