Chim mòng biển. |
Chim, cá, côn trùng và cả thực vật đều đã được chứng minh là bắt chước những hành vi có lợi của đồng loại. Các nhà khoa học cho biết, qua thời gian, điều này sẽ thay đổi mô hình tiến hoá của chúng. Trước đó, người ta vẫn tin rằng sự tiến hoá ở động vật được quyết định hoàn toàn bởi gene. Nhưng những nghiên cứu mới nhất đã cho thấy còn nhiều yếu tố khác tiềm ẩn hơn cũng đóng vai trò.
Khi động vật tiến hoá thành công trong các hoạt động như kiếm ăn, giao phối và xây tổ, chúng không nhận ra rằng đã gửi đi những tín hiệu mà kẻ khác có thể học được. Những đầu mối này gọi là "thông tin công khai" (PI), cho phép những kẻ quan sát bắt chước hành vi tích cực và gặt hái thành quả, giáo sư Etienne Danchin tại viện nghiên cứu CNRS ở Paris, Pháp, cho biết.
Cách thức này được ưa thích hơn các biện pháp học hỏi khác, như thử nghiệm và rút ra sai sót, bởi mức độ rủi ro thấp và tốn ít năng lượng hơn, thay vì phải làm đi làm lại một thứ cho đến khi thành công. Đồng thời, do điều kiện môi trường luôn thay đổi, việc dựa vào những thông tin di truyền không phải lúc nào cũng cho ra kết quả tối ưu nhất.
Thậm chí những sinh vật nhỏ xíu như ruồi giấm cũng sử dụng phương pháp PI để thích nghi và tiến hoá. "Động vật nhận thức rõ về những gì đồng loại đang làm hơn là chúng ta nghĩ. Chúng thu được rất nhiều thông tin về môi trường xung quanh chỉ bằng cách quan sát", Danchin phát biểu.
Một loài vật như thế là mòng biển xira, chúng chọn lựa nơi ở dựa vào những con đã thử nghiệm thành công trước đó. Tiếp đến là chuột đồng Nauy, chúng ngửi hơi thở của đồng loại để xác định những miếng ngon nhất trong đống đồ ăn lạ lẫm.
Với cá nước ngọt guppy cũng tương tự. Các con cái về mặt di truyền thường ưa thích những anh chàng có màu sáng chói, nhưng cũng sẵn sàng chọn lựa những con có màu xám xịt, nếu chúng quan sát thấy đồng loại làm vậy.
Thực tế, các bằng chứng trên cơ thể đã cho thấy sự giao thoa văn hoá đã tạo ra sự thay đổi trong đặc điểm thể chất của các loài, và cuối cùng góp một vai trò to lớn trong sự tiến hoá của chúng.
"Cho đến gần đây, mọi người vẫn cho rằng chỉ có con người mới có khả năng tiến hoá về mặt văn hoá. Nay chúng tôi tin rằng vai trò của các yếu tố văn hoá trong sự tiến hoá của loài vật có tầm quan trọng hơn so với suy nghĩ trước đây rất nhiều", Danchin phát biểu.
Minh Thi (theo BBC)