Trong nhiều trường hợp, đạo chích khi bị phát hiện hành vi sẵn sàng tấn công người bị hại hoặc những người tố giác dẫn đến bức xúc trong cộng đồng hành khách thường xuyên đi xe buýt cũng như trong cộng đồng xã hội. Cơ quan điều tra cũng đã vào cuộc nhưng không thường xuyên dẫn đến hiện tượng này vẫn chưa được ngăn chặn hiệu quả.
Mấy ngày nay, dư luận càng bức xúc hơn khi Công an quận Thủ Đức thả tự do cho mấy đạo chích trên tuyến xe buýt số 19 Bến Thành - Suối Tiên khi mà chứng cứ phạm tội của họ đã rõ ràng, đủ cơ sở để truy cứu trách nhiệm hình sự về tội danh với hành vi tương ứng.
Theo báo chí phản ánh, sau khi hai đạo chích có hành vi móc túi và bị người bị hại phát hiện, phản ứng thì những tên đạo chích này đã dùng dao rạch mặt người bị hại. Khi có người vây bắt thì những chúng dùng dao tấn công gây thương tích cho họ.
Nếu như vậy thì hành vi của những tên đạo chích này đã đủ yếu tố cấu thành tội cướp tài sản chứ không còn là tội trộm cắp, bởi hành vi ban đầu của chúng là trộm cắp nhưng khi bị phát hiện đã sử dụng vũ lực tấn công chủ tài sản nhằm chiếm đoạt bằng được tài sản.
Ở đây đã có sự chuyển hóa tội phạm từ trộm cắp tài sản sang tội cướp tài sản mà chúng ta thường gọi là “đầu trộm, đuôi cướp”. Điều 133 Bộ luật Hình sự đã quy định rất rõ: “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc… làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù…”.
Cũng theo điều luật này, những tên đạo chích trong vụ việc trên còn bị truy cứu ở khoản 2 vì đã “sử dụng vũ khí, phương tiện hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác”. Đây là tình tiết tăng nặng định khung được quy định tại khoản 2 Điều 133 Bộ luật Hình sự.
Cũng theo báo chí phản ánh thì có thông tin khác cho rằng những kẻ đạo trích này vì muốn trả thù nên đã quay lại tấn công hai người đàn ông đã có hành vi ngăn chặn, bắt giữ đạo chích trước đó. Nếu như thế thì hành vi này của 2 tên đạo chích cũng đủ cơ sở để truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “cố ý gây thương tích” bởi lẽ, theo quy định tại khoản 1 Điều 104 thì bất luận mức độ gây thương tật là bao nhiêu % cho sức khỏe của người bị hại, nếu kẻ gây thương tích có hành vi “dùng hung khí nguy hiểm hoặc dùng thủ đoạn gây nguy hại cho nhiều người (từ hai người trở lên)” thì đều phạm tội cố ý gây thương tích.
Như vậy, số tiền mà hai tên đạo chích chiếm đoạt được không còn là vấn đề quan trọng để định tội trong vụ án này nữa bởi pháp luật đã đủ cơ sở để xử lý họ về tội cướp (đối với hành vi tấn công chủ tài sản khi bị phát hiện) và tội cố ý gây thương tích (đối với hành vi tấn công hai hành khách đi trên xe). Việc truy tố về hai tội danh này mới đúng tính chất sự việc, đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Qua phân tích trên, chúng ta thấy rằng việc Cơ quan điều tra Công an quận Thủ Đức đã không khởi tố vụ án và khởi tố bị can là không đúng các quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm. Việc thả những tên đạo trích này của cơ quan điều tra có phần hơi vội vàng, chưa đánh giá và phân tích đúng tính chất sự việc.
Nhìn nhận sự việc dưới góc độ lập pháp, phải chăng chúng ta đang quy định nhẹ tay hơn đối với hành vi trộm cắp tài sản? Trước đây, luật quy định tài sản trộm cắp có giá trị từ 500 nghìn đồng trở lên là có thể truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng khi Luật Hình sự sửa đổi được thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/2010 thì tài sản trộm cắp phải có giá trị từ 2 triệu trở lên mới xem xét trách nhiệm hình sự.
Quy định nâng mức giá trị tài sản từ 500 nghìn lên 2 triệu đồng vì căn cứ trên cơ sở thu nhập của người dân đã tăng (so với thời điểm Bộ luật Hình sự năm 1999 được ban hành) và có xem xét đến yếu tố trượt giá. Quy định này nhằm mục tiêu không hình sự hóa các hành vi ít nguy hại cho xã hội và thực tiễn áp dụng cho thấy đã đáp ứng được một phần mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, trên thực tế hành vi trộm cắp tài sản có giá trị dưới 2 triệu đồng trên xe buýt và tại các điểm đón trả khách xảy ra tương đối nhiều do những kẻ phạm tội chuyên nghiệp thực hiện.
Người bị hại thường là học sinh, sinh viên, người già, người lao động phổ thông, họ đều là những người có thu nhập thấp nên đối với họ tài sản bị mất cắp có giá trị không nhỏ. Trong nhiều trường hợp, tài sản bị mất là những giấy tờ tùy thân thì không thể quy đổi thành tiền và họ gặp không ít khó khăn và mất nhiều thời gian trong việc xin cấp lại.
Hơn nữa, lợi dụng định mức 2 triệu đồng mới truy cứu trách nhiệm hình sự nên những kẻ phạm tội chuyên nghiệp, những kẻ dùng việc trộm cắp làm nguồn thu nhập chính đã lợi dụng triệt để quy định này để ngang nhiên tung hoành, trộm cắp tài sản của người khác.
Chúng rất manh động, sử dụng số đông, sẵn sàng tấn công người khác nên người bị hại hoặc những người dân chứng kiến sự việc không dám phản ứng nên bọn chúng càng ngang nhiên hơn.
Về phía cơ quan điều tra, với quy định về định mức giá trị tài sản trộm cắp phải từ 2 triệu đồng trở lên cũng gây không ít khó khăn trong công tác xử lý đối tượng, nếu vụ việc chỉ thuần túy là hành vi trộm cắp, không có hành vi mang dấu hiệu của một tội khác.
Như vậy, một hiện tượng thực sự gây nguy hiểm cho xã hội, gây bức xúc trong đời sống nhân dân nhưng quy định của pháp luật lại có phần nhẹ tay, các cơ quan thực thi pháp luật cũng chưa có biện pháp đủ mạnh để góp phần đấu tranh, trấn áp và phòng ngừa hiệu quả.
Với suy nghĩ trên, mong rằng các cơ quan lập pháp và tư pháp sớm có những quy định bổ sung, sớm tìm ra những biện pháp ngăn chặn hiệu quả đối với hành vi trộm cắp trên các phương tiện công cộng nói riêng và trong đời sống hàng ngày nói chung, góp phần giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội.
Luật sư Vũ Tiến Vinh, Công ty Luật Bảo An, Hà Nội
Bài viết cùng tác giả:
> Ngày càng nhiều vụ án mạng liên quan tình ái của 'trí thức'
> Vợ chồng ngược đãi trẻ giúp việc có dấu hiệu phạm nhiều tội
> Dù không tìm ra nguyên nhân cháy, chủ tòa nhà vẫn phải bồi thường