Thứ sáu, 30/3/2018, 10:33 (GMT+7)

Caruana và hành trình trở thành người thách đấu Vua cờ

Kỳ thủ người Mỹ để lại những nước cờ xuất sắc ở giải Thách Đấu, trở thành đại diện tiếp theo tranh tài với Magnus Carlsen.

Fabiano Caruana khởi đầu với lợi thế cầm trắng gặp đồng hương Wesley So. Cả hai đều bay đến Đức trước giải một tuần, để hạn chế ảnh hưởng từ say tàu xe. Trong thời gian diễn ra giải, Caruana ở nhà của HLV Rustam Kasimzdhanov tại Berlin. Kỳ thủ 25 tuổi ngay lập tức gây bất ngờ cho đàn em ở nước đầu tiên 1.d4, bởi theo So, Caruana luôn chọn 1.e4 ở các trận từng tham dự ở giải Thách Đấu.

R1 Candidates Caruana vs So
 
 

So cũng không vừa khi dội bất ngờ ngược trở lại đối thủ bằng 3…Bb4, bởi thông thường anh triển khai quân với 3…d5 (Gambit Hậu không tiếp nhận) hoặc 3…b6 (Phòng thủ Ấn Độ Hậu). Không quen với kiểu khai cuộc lạ lẫm, hai cao thủ phải tùy cơ ứng biến. Sau khai cuộc, So có chút lợi thế với sức mạnh của cặp tốt cột a và b.

Thế cờ sau 23...Ba6.

Không thể cạnh tranh ở cánh Hậu, Caruana dồn quân sang cánh vua, đe dọa thành của Đen. Thế cờ căng thẳng khiến bất cứ sai lầm nào cũng phải trả giá, và So vấp chân trước với 23…Ba6. Kỳ thủ Philippines đánh giá thấp sự nguy hiểm trong đòn tấn công của Caruana trên cột f. Dù đã khống chế hoàn toàn cánh Hậu, So vẫn không tránh được thất bại khi thiếu lực lượng bảo vệ Vua.

Với Hậu ở f3, mã g5, Trắng đi nước cờ hay 26.e6 để dồn toàn lực công phá điểm yếu f7. Nhiệm vụ còn lại của Caruana chỉ là loại bỏ tượng đen ô sáng màu – chốt phòng ngự cuối cùng. Ván cờ kết thúc nhanh sau 36 nước đi, bởi So không thể tránh khỏi việc bị chiếu hết ở nước kế.

Hưng phấn sau chiến thắng ngày mở màn, Caruana quyết tâm chơi mạo hiểm ở ván thứ hai, dù phải cầm đen gặp Đinh Lập Nhân. Caruana chọn biến không thường thấy trong khai cuộc Catalan, với 7…b6. Đen sau đó đổi xe lấy mã và tốt, chịu thiệt chất, nhưng mang lại chút cờ ưu. “Tôi đã chuẩn bị biến này trước giải, nhưng không nhớ chi tiết”, Caruana thừa nhận. Ván cờ trở nên phức tạp, nhưng cả hai đều đánh hiệu quả và đồng ý chia điểm sau 46 nước đi. Trắng vẫn còn lợi thế hơn chất, nhưng không còn khả năng tấn công.

Đinh Lập Nhân - kỳ thủ đầu tiên của Trung Quốc dự giải - buộc Caruana phải chia điểm. Anh là kỳ thủ duy nhất bất bại tại giải.

Trái ngược với ván hai, Caruana có lợi thế hơn chất khi cầm trắng gặp Shakhriyar Mamedyarov ở ván ba. Nhưng kỳ thủ số hai thế giới phòng ngự tốt và buộc Caruana phải chia điểm.

Qua hai ván hòa nhưng không nhàm chán, Caruana tiếp tục phải rơi vào cuộc marathon trí lực với cựu vô địch thế giới Vladimir Kramnik ở ván bốn. Hai kỳ thủ tạo ra thế cờ căng như dây đàn và để lại nhiều bài học đắt giá. Ở thời điểm gần cuối, Kramnik có ưu thế chiến thắng, nhưng phạm sai lầm khi thời gian không còn nhiều.

R4 Candidates Kramnik vs Caruana
 
 

Caruana chọn Phòng thủ Petrov (1.e4 e5 2.Nf3 Nf6), đối mặt biến 5.Qe2 nổi tiếng mà Boris Spassky từng dùng hai lần trong trận tranh ngôi Vua cờ với Tigran Petrosian năm 1969. Sau khoảng 10 nước đầu tiên, thế cờ mang vẻ cân bằng với cấu trúc đối xứng và hai bên đều không còn Hậu. Nhưng sau vài nước đi, Kramnik cho thấy khả năng triển khai quân tốt hơn, buộc Đen phải thận trọng.

Thế cờ sau 17...g5.

Kịch tính được đẩy lên với 17…g5. Thay vì chống đỡ, Caruana muốn chơi phản công bên cánh vua. Đến 20.Ne4, hai bên đã dàn các quân nhẹ vào vị trí sẵn sàng chiến đấu. Khối lượng tính toán các biến cũng được đẩy lên đáng kể với hai siêu kỳ thủ. Kramnik không chịu nhường bước đàn em, với 23.c5. Trắng chấp nhận bỏ tốt g2 để tấn công trung tâm và cánh Hậu của Caruana, hình thành thế đôi công. “Tôi đã đoán trước được nước đi này. Đó là nước hay nhưng quá mạo hiểm cho Trắng”, Caruana bình luận. Kramnik sẽ có tốt thông ở d6, nhưng đối mặt rủi ro với tốt đen ở g2 – chỉ cần thêm một bước để phong cấp.

Thế cờ sau 28...Rad8.

Kramnik có lý do để mạo hiểm bởi sau 28.Bxc6, Trắng dường như đã làm chủ cuộc chơi. Tốt đen g2 bị kiểm soát, còn tốt trắng d6 được hỗ trợ toàn diện. Nhưng, 28…Rad8, Caruana tìm ra nước cờ xuất sắc. Đen chấp nhận thí xe, nhưng đổi lại là đòn đe dọa chiếu hết ở hàng một. Nếu Trắng chọn 29.Bxe8 hay 29.Bxg2, Đen đều đáp lại bằng 29…Rxd6. Kramnik buộc phải đẩy tốt lên d7, tạo thời cơ cho xe đen tiến lên hàng hai, tăng hỏa lực cánh vua.

Sau nước 32, Đen hơn mã, lại có tốt thông ở f5 sẵn sàng tiến xuống phong cấp. Nhưng ván cờ chưa thể ngã ngũ do Caruana sắp hết thời gian, không thể tính toán trọn vẹn. 

Tận dụng thời cơ, Kramnik đẩy nhanh tốt cột a, trong khi Đen đưa vua sang tấn công tốt d7. Khi áp lực thời gian tạm qua đi sau nước 40, Caruana lại phải đối mặt với hai tốt trắng đang ở hàng bảy. Chiến thắng một lần nữa cận kề với Trắng sau 47.Rg8. “Tôi đã nghĩ đây là nước cờ kết thúc trận đấu”, Kramnik nói. Cả xe và mã đen đều bị ghim, giúp tốt d7 không còn rào cản để phong cấp.

Thế cờ sau 47...Bf6.

Nhưng một lần nữa Caruana tìm ra nước cờ xuất sắc 47…Bf6. Thêm một cú sốc với cựu Vua cờ, bởi Đen thủ sẵn đòn chiếu hết với Ra1. (Nếu 48.Rxg4, Đen đi Kf5 và bắt lại xe). Thế cờ trở lại cân bằng, nhưng đến lượt Kramnik đối mặt nguy cơ hết giờ. Siêu kỳ thủ người Nga đi sai nghiêm trọng với 59.Rd1, khi đồng hồ chỉ còn hai giây. Caruana không bỏ lỡ cơ hội với 59…Ra1. Sau khi hai bên đổi xe ở hàng một, không còn gì ngăn cản được tốt đen ở cột f và h xuống phong cấp. Kramnik xin thua ở nước 66.

Sau chiến thắng “khó khủng khiếp” theo lời Caruana, anh trải qua trận hòa nhẹ nhàng trước Sergey Karjakin ở ván năm. Kế đó, kỳ thủ 25 tuổi có thêm 0,5 điểm dù cầm trắng gặp Grischuk, bởi cả hai đều đánh hoàn hảo. Các cao thủ bước vào ngày nghỉ thứ hai, giúp Caruana hồi phục trí lực để bước vào trận chiến khó khăn trước Levon Aronian.

R7 Candidates Aronian vs Caruana
 
 
Thế cờ sau 16.g4.

Ứng viên vô địch khao khát chiến thắng sau chuỗi kết quả tồi tệ, quyết định đẩy mạnh tấn công ở 16.g4. Sau khai cuộc không có nhiều điểm nhấn, cơ hội thắng duy nhất của Aronian là thử vận may với đòn tấn công thành. Caruana thừa nhận anh bất ngờ với nước đi của Trắng. “Ban đầu, tôi không nghĩ Trắng có đủ lực để thí quân và tấn công thành, nhưng sau đó tôi nhận ra Đen cũng không dễ dàng chống đỡ”, anh nói.

Những nước đẩy tốt trước mặt vua của Aronian luôn là dao hai lưỡi, bởi anh để cho đối thủ cơ hội triển khai quân, đồng thời để vua rơi vào thế “không mảnh che thân”. Caruana bình tĩnh phòng ngự trước kỳ thủ chơi tấn công hay bậc nhất làng cờ hiện tại. Với 21…g6 và 22…Kh8, Đen tạm thời đưa vua vào vị trí an toàn để triển khai quân, phản công nhờ 23…Bc6 và 24…Bd6. Bị dồn vào đường cùng, Aronian thí xe để tạo cặp tốt trắng nguy hiểm ở g6 và h6.

Thế cờ sau 37.Rg7

Trông vậy mà không phải vậy, Trắng không còn đủ quân để tung đòn hiểm, còn Đen tạo thế phòng ngự chắc chắn. Aronian có thể tìm ra cách chiếu bất biến cầu hòa, nhưng anh vẫn tìm cách tấn công Vua đen. Kỳ thủ người Armenia tung ra cái bẫy cuối cùng với 37.Rg7 (dọa chiếu hết với 37... Qd6 38. Rh7+ Kxg8 39. Qg4+ Rg6 40. Rg7+). Nhưng Caruana đáp trả với 37…Qf8. Trắng đầu hàng.

Giữ đỉnh bảng sau lượt đi, Caruana gặp lại So ở ván tám. Thôi thúc chiến thắng khiến So mạo hiểm đưa hai mã trắng lấn sang phần sân của Đen. Dù bị thiệt chất, kỳ thủ 24 tuổi vẫn đảm bảo được cờ hòa trong thế mã chống xe. Sự nuối tiếc của Caruana chỉ xuất hiện ở ván chín, khi anh bỏ lỡ thời cơ vàng để hạ Đinh. Cầm trắng bước vào trung cuộc, kỳ thủ 25 tuổi có đủ thời cơ để tìm kiếm chiến thắng, mà không lo bị phản công.

Thế cờ sau 65...Nd8.

Tuy nhiên, kỳ thủ Trung Quốc đã phòng ngự kiên cường, trước khi mắc sai lầm ở 65…Nd8. Thời điểm này, Caruana còn chưa đầy hai phút suy nghĩ, đã không phát hiện ra đòn phối hợp chiến thắng không quá phức tạp. Trắng có cơ hội phong cấp tốt cột h với 66.Nf8 Kg8 67.h6 Kxf8 68.h7, nhưng Caruana không nhìn ra đòn đánh này. “Thật là ngớ ngẩn vì tôi đã tính đến biến nhảy mã f8 và đẩy h6”, Caruana phân tích. “Nhưng nước đẩy h7 nằm ngoài khả năng suy nghĩ của tôi. Đây là đòn phối hợp đơn giản, mà nếu có thêm vài phút suy nghĩ, tôi đã tìm ra”.

Dù để hòa, Caruana vẫn không mất đỉnh bảng. Sau ngày nghỉ thứ ba, anh cầm đen gặp đối thủ tranh ngôi vô địch – Mamedyarov, ván 10. Nếu đánh bại Caruana, kỳ thủ số hai thế giới sẽ vươn lên chiếm đỉnh bảng. Đó là lý do anh quyết tâm tìm mọi phương án chiến thắng. “Nếu phân tích ván này, các bạn có thể hiểu tôi khao khát thắng như nào. Nhưng Caruana đã phòng ngự tốt”, Mamedyarov nói.

Sau khai cuộc với liên tiếp những pha đổi quân, Trắng lợi tốt cùng thế công. Nhưng Caruana không nghĩ anh yếu thế: “Dù hơn tốt, Trắng lại có cấu trúc tốt xấu nhất mà tôi từng thấy”. Sau đó, Mamedyarov chịu mất chất để bắt thêm tốt đen. Cao thủ người Azerbaijan nghĩ rằng anh có ưu thế chiến thắng, nhưng Caruana chấp nhận hy sinh chất để bắt lại những tốt trắng. Hai kỳ thủ dẫn đầu bắt tay hòa sau 58 nước đi.

Caruana (phải) trao đổi với Mamedyarov sau ván đấu.

Sau ba trận hòa liên tiếp, ở ván 11, Caruana cầm trắng gặp lại Kramnik – bại tướng của anh ở lượt đi. Cựu Vua cờ người Nga không có phong độ cao tại giải, nhưng thường xuyên tạo ra những nước đi độc đáo. Đối mặt đỉnh bảng Caruana, Kramnik chọn Phòng thủ bán Slav (1.c4 e6 2.Nc3 d5 3.d4 c6), nhưng gây bất ngờ với 5…c5. Đẩy hai nước tốt trong khai cuộc thường không tốt, Kramnik vẫn chấp nhận bởi kỳ thủ lớn tuổi nhất giải muốn phá vỡ những toan tính của Trắng.

Kramnik đã thành công phần nào. Vua cờ giai đoạn 2000-2006 nói: “Nước này không tốt cho lắm. Tôi đồng ý. Nhưng mục đích của tôi là chọc ngoáy đối thủ, và tôi đã thành công”. Caruana đã tạo bất ngờ cho các đối thủ vì không chơi 1.e4 quen thuộc, nhưng giờ sự chủ động của anh biến thành bị động. 

Kramnik (trái) gây bất ngờ cho Caruana.

“Tôi bất ngờ bởi khai cuộc. 5…c5 là nước cực hiếm. Nước cờ này khiến Đen gặp một số vấn đề, nhưng Trắng cũng không dễ dàng. Tôi khá bối rối vì ngay từ nước thứ năm, tôi đã phải tự tính toán biến cố tiếp theo”, kỳ thủ mang dòng máu Italy và Mỹ thừa nhận. Thông thường trong khai cuộc, các cao thủ thường thuộc bài đến hơn chục nước đi đầu tiên. Đó là lý do đòn “chọc gậy bánh xe” của Kramnik khiến Caruana lại phải trải qua ván đấu căng thẳng từ đầu chí cuối.

Mất nhiều thời gian hơn trong khai cuộc, Caruana không dám mạo hiểm thực hiện những đòn thí quân giành ưu thế. Cả hai đồng ý hòa ở nước 40, dù Kramnik một mực cho rằng cờ Đen nhỉnh hơn một chút suốt ván đấu.

Trận hòa khiến Caruana không hài lòng, đặc biệt là khi chứng kiến Karjakin hạ gục Aronian, rút cách biệt với đỉnh bảng xuống còn một điểm. Người Thách Đấu năm 2016 cũng được cầm trắng gặp Caruana ở ván 12.

R12 Candidates Karjakin vs Caruana
 
 

Chiến thắng có thể giúp Karjakin chiếm ngôi đầu, cũng là món quà sinh nhật dành cho vợ anh. Caruana chọn Phòng thủ Petrov, lần thứ ba kể từ đầu giải (với 1,5 điểm từ Kramnik và So).

Thế cờ sau 16...Bg4.

Sau khai cuộc, thế cờ trông cân bằng, cho đến khi Caruana có chút bất cẩn với 16…Bg4. Đó là lúc Karjakin đáp lại bằng nước thí chất ấn tượng 17.Bxd5 (đổi xe lấy tượng và tốt). “Tôi nhìn ra ngay nước này, dù không dễ đưa ra quyết định, bởi tính quan trọng của ván đấu”, Karjakin nói. “Khi đó, tôi phân vân liệu có nên thí chất hay không. Nhưng sau khi nhìn vào thế cờ, tôi tự nhủ: Bây giờ hoặc không bao giờ”.

Tình cảnh phải bám đuổi Caruana đã thúc giục Karjakin thực hiện nước cờ. “Nếu đang bằng điểm Caruana, có thể tôi sẽ phân vân hơn. Nhưng tôi thực sự tin vào ưu thế của Trắng. Đòn thí chất không mạo hiểm và tôi cũng không cần chờ may mắn. Đơn giản là tôi thấy đây là nước cờ thú vị, và chắc chắn Caruana sẽ khó chống đỡ”, anh nói thêm.

Thế cờ sau 21.g4. Đen hơn chất nhưng mất hoàn toàn thế trận.

Karjakin đã đúng. Dù hơn chất, Caruana mất hoàn toàn quyền chủ động, gò bó trong thời gian còn lại. Hai xe đen nằm trên hai cột mở ở trung tâm, nhưng bị hạn chế bởi cặp tượng trắng còn mạnh hơn. Cấu trúc tốt trắng bên cánh vua cũng hạn chế số ô có thể nhảy tới của Hậu đen. Nhiệm vụ còn lại của Karjakin là dàn quân vào vị trí thích hợp để tấn công Vua đen, còn đối thủ của anh như đang bị giam trong căn phòng không lối thoát.

“Chỉ vài nước sau khi Karjakin thí chất, tôi đã nhận ra tôi chẳng thể làm gì nữa. Tôi rơi vào ảo ảnh, cứ nghĩ rằng tôi sẽ tìm ra cách phản công, đổi tượng hay đưa Vua về khu vực an toàn. Nhưng tôi không tài nào tìm ra”, Caruana bình luận. 

Kỳ thủ người Mỹ sau đó phải hy sinh thêm một tốt để tìm đường thở, nhưng không cải thiện được tình hình. Anh bước vào tàn cuộc thua về thế cờ và thời gian. Sau nước 40, Caruana hiểu rằng số phận của anh ở ván đấu đã được định đoạt. “Tình cảnh tồi tệ nhất đã xảy ra. Nhưng tôi vẫn còn hai ván nữa”, anh nói sau thất bại đầu tiên tại giải.

R13 Candidates Caruana vs Aronian
 
 
Thế cờ sau 26...Nxg4. Đen vừa thí tượng để tấn công thành Trắng.

Bằng điểm Karjakin nhưng kém đối đầu, Caruana hiểu rằng anh phải thắng Aronian ở ván áp chót, với lợi thế đi trước. Trắng chọn khai cuộc Tây Ban Nha, biến “Phản Marshall”, khi lùi tượng về b3. Trong khi đó, Aronian tìm cách tấn công thành đối thủ. Sau nước cờ hay 20.Bc2, Caruana đạt được mục đích bảo vệ cánh vua, bắt đầu chuyển sang tấn công cánh hậu. Trắng nhắm đến cặp tốt yếu a6 và b5, nhưng Aronian cũng không màng thế sự. Đen chấp nhận bỏ tốt, giữ những họng súng về thành của Trắng. Aronian quyết định thí tượng để đổi lấy hai tốt, phá bỏ lớp phòng ngự trước mặt Vua trắng.

Ván đấu diễn ra thuận lợi với Aronian, với nhiều cơ hội tấn công. Nhưng sau nước 24, hai kỳ thủ không còn nhiều thời gian, với bảy phút cho Caruana và một phút với Aronian. Áp lực thời gian khiến ứng viên vô địch không nhận ra đòn thí quân sau đó, ở nước 31…Nxb4. Thay vào đó, Aronian chọn 31…e4, vứt bỏ lợi thế tấn công. “Ý tưởng thí quân đó thậm chí còn chưa vụt qua trong đầu tôi. Thời điểm đó tôi không có chút ý tưởng nào”, Aronian thừa nhận.

Thế cờ sau 32.Rh1. Trắng lật ngược tình thế.

Caruana đáp lại bằng 32.Rh1. Lúc này, thế công lại chuyển về Trắng. Caruana hướng các mũi công về điểm yếu h6 của Đen, trước khi kết thúc ván đấu bằng đòn thí quân thú vị 39.Rxh6. Aronian đầu hàng, trước nguy cơ bị chiếu hết ở 10 nước tiếp theo. (39... Kxh6 40. Qh2+ Rh5 41. Nf5+ Kh7 42. Qxh5+ Kg8 43. Ne7+ Nxe7 44. Qh7+ Kf8 45. Qh8+ Ng8 46. Qg7+ Ke8 47. Qxg8+ Kd7 48. Qxf7+ Kc8 49. Qb7#).

Thế cờ sau 39.Rxh6. Đen đầu hàng vì sẽ bị chiếu hết sau 10 nước.

“Thực ra thất bại trước Karjakin lại giúp tôi thoải mái hơn. Những vòng gần đây, tôi quá thận trọng trong việc giữ đỉnh bảng, ảnh hưởng đến lối chơi. Tôi hoàn toàn thoải mái trước khi gặp Aronian. Bởi sau khi thua Karjakin, tôi đã dành hai tiếng để xem phim Người đẹp và thủy quái (The shape of water). Đó là phim xuất sắc, giúp tôi quẳng gánh ưu tư về cờ vua”, Caruana tiết lộ sau khi tìm lại mạch thắng. Với việc đồng hương So cầm hòa Karjakin, Caruana trở lại đỉnh bảng với cách biệt 0,5 điểm, có quyền tự quyết trước ván cuối.

Chức vô địch của Caruana vẫn còn trở ngại cuối, khi anh phải cầm đen gặp Grischuk, trong khi Karjakin đi trước gặp Ding Liren. Kỳ thủ người Nga và Mamedyarov (cầm đen gặp Kramnik) đều chỉ kém đỉnh bảng nửa điểm. Nhưng ván đấu của Karjakin và Mamedyarov kết thúc trước, với tỷ số hòa. Nhờ đó, Caruana chỉ cần thêm 0,5 điểm để đăng quang. Cùng thời điểm, Caruana đã có lợi thế lớn, có thể bắt tay hòa bất cứ lúc nào. Thay vào đó, kỳ thủ 25 tuổi không thấy khả năng bị phản công, quyết định đánh tiếp để tìm chiến thắng. Đó cũng là thông điệp gửi tới Vua cờ Magnus Carlsen.

R14 Candidates Grischuk vs Caruana
 
 
Thế cờ sau 51.Rd1. Caruana (đen) chỉ cần hòa để vô địch, vẫn đánh tiếp để tìm chiến thắng.

Caruana một lần nữa chọn Phòng thủ Petrov ở ván cuối. Sau khai cuộc, Trắng có ưu thế với hai tượng, nhưng mã và tượng đen ở vị trí tốt hơn. Caruana tìm cách tấn công điểm yếu nhất của Trắng: tốt e5. Sau khi thành công, anh mở đường cho tốt cột c băng xuống, tạo áp lực phong cấp. Nhiệm vụ còn lại của Đen là đưa Vua đến g3, khi đó nỗ lực của Grischuk sẽ bị đánh gục. Đến nước 69…Kg3, Grischuk đưa tay ra bắt và Caruana trở thành người Thách Đấu đầu tiên của nước Mỹ sau 46 năm. (Không tính trận tranh chức vô địch thế giới của FIDE giữa Karpov và Kamsky năm 1996).

Caruana sẽ tranh ngôi Vua cờ với Carlsen tại London, từ 9/11 đến 28/11.

*Giải thích ký hiệu cơ bản: Vua - K, Hậu - Q, Xe - R, Tượng - B, Mã – N, Tốt – Không kí hiệu, x - ăn quân, + - chiếu, 0-0 - Nhập thành. Ví dụ: 12. e4 Qxe4+ – Trắng đi tốt đến ô e4, Đen đưa Hậu đến ăn quân ở ô e4 và chiếu.

Xuân Bình (tổng hợp)