Ông Christian Salazar - Volkmann. |
- Sau 30 năm có mặt tại Việt Nam, UNICEF đánh giá thế nào về việc thực hiện quyền trẻ em của Việt Nam?
- UNICEF là một trong những tổ chức quốc tế đầu tiên có mặt tại Việt Nam, khi ấy đất nước các bạn còn đang bị tàn phá nặng nề và cô lập sau chiến tranh. Tuy nhiên, những thành tựu mà Việt Nam đạt được thật đáng ấn tượng. Điển hình như lĩnh vực chăm sóc sức khỏe trẻ em, tỷ lệ tử vong sơ sinh trong thập kỷ 60 cao gấp 3 lần hiện nay, cứ 1.000 ca đẻ sống thì có khoảng 219 ca bị chết, năm 2004 con số này chỉ còn 64. Trước đây bệnh bại liệt ở trẻ em rất phổ biến, khiến nhiều em bị tàn phế, nhưng căn bệnh này hiện nay không còn nữa. Tương tự, bệnh uốn ván sơ sinh hoặc sởi hiện nay cũng gần như bị loại trừ. Về giáo dục Việt Nam cũng có một bước tiến đáng kể, năm học 2004, toàn quốc có khoảng 36 triệu trẻ em được đi học, trong khi con số này của năm 1976 chỉ là 17,9 triệu. Hơn nữa,3 nhìn vào cuộc sống thực tế, ai cũng phải thừa nhận trẻ em ngày nay đã được chăm sóc nhiều hơn, điều kiện sống cao hơn rất nhiều.
- UNICEF đã hợp tác với Việt Nam như thế nào?
- Chúng tôi thường mang đến những ý tưởng và kinh nghiệm về thực hiện quyền trẻ em ở nước khác để bàn bạc với Chính phủ Việt Nam. Sau đó sẽ xây dựng chương trình hành động, thử nghiệm với quy mô nhỏ. Nếu thành công sẽ nhân rộng rồi đưa lên tầm cỡ quốc gia, xây dựng thành chính sách như lĩnh vực giáo dục, sức khỏe, nước sạch môi trường...
UNICEF thường làm việc với Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em - cơ quan nhà nước có nhiệm vụ về bảo vệ và chăm sóc trẻ em. Ngoài ra, chúng tôi cũng làm việc với Hội Liên hiệp phụ nữ và các cơ quan của quốc hội. Đây là những tổ chức có chức năng giám sát và thực hiện quyền trẻ em.
- Vậy theo ông, vấn đề gì đang nổi cộm trong việc thực hiện quyền trẻ em ở Việt Nam?
- Cũng giống như các nước láng giềng khác, Việt Nam đang phải đương đầu với nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em, xâm phạm tình dục và bóc lột lao động trẻ em. Đối với vấn đề lạm dụng sức lao động của các em thì đây là hiện tượng tương đối mới không chỉ với Việt Nam mà còn với nhiều quốc gia khác. Chính vì vậy mà cả Chính phủ và UNICEF đều cần thời gian để xem xét xây dựng những dự án, chính sách về vấn đề này để bảo vệ trẻ em. Một chương trình mang tính chiến lược mà chúng tôi đang xây dựng là đào tạo đội ngũ công tác xã hội, đội ngũ tư vấn để giúp những đứa trẻ bị bóc lột trở về cộng đồng, giúp các gia đình có điều kiện tốt hơn để con em họ không phải bỏ nhà đi kiếm sống. Đối với gia đình các em, họ cần được giúp đỡ, hỗ trợ để phát triển kinh tế có như thế mới có cuộc sống ổn định, việc chăm sóc trẻ em tại gia đình mới bền vững. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cùng UNICEF hợp tác cung cấp các học bổng, cơ chế bao cấp cho một số gia đình có hoàn cảnh đặt biệt khó khăn.
Trẻ em Việt Nam ngày càng được hưởng thụ những điều kiện chăm sóc tốt hơn |
Bên cạnh đó, lực lượng thực thi pháp luật cũng cần phải được tập huấn để họ hiểu rõ hơn về quyền của trẻ em và biết cách xử lý các trường hợp vi phạm một cách nghiêm túc và đồng bộ. Họ phải biết cách đối xử, tiếp xúc với các em bị bán vào nhà chứa hoặc là nạn nhân bị buôn bán, bóc lột, vì các em không phải là tội phạm mà là nạn nhân đã phải trải qua nhiều đau khổ. Chúng tôi đã bàn bạc với Bộ Công An và họ cũng rất muốn hợp tác để mở những lớp đào tạo như vậy.
- Mới đây, Luật chăm sóc sức khỏe trẻ em của Việt Nam đã quy định trẻ em được khám chữa bệnh miễn phí, tuy nhiên việc thực hiện đang còn nhiều khó khăn. Ông có thể cho biết kinh nghiệm của các nước khác?
- Theo tôi biết, ở các nước khác đều có bảo hiểm y tế cho toàn dân, vì vậy họ có nguồn quỹ để bù đắp lại những thiếu hụt về kinh phí. Ngoài ra, họ có cơ chế chi trả khác nhau cho từng đối tượng bệnh nhân. Và cũng cần phải quy định rõ mức bệnh nào thì được miễn phí, mức bệnh nào sẽ được hỗ trợ một phần và bệnh gì sẽ phải chi trả hoàn toàn. Hiện nay ở Việt Nam, chỉ một nhóm nhỏ có bảo hiểm và mức chi trả cũng rất thấp. Ở các nước châu Âu đều có dịch vụ chăm sóc sức khỏe miễn phí cho trẻ em và bảo hiểm miễn phí cho trẻ em tại các trường học công. Đây là cơ sở để họ phát triển kinh tế vì có một lực lượng lao động tốt đảm bảo sức khỏe. Bảo hiểm y tế của các nước này không phải do nhà nước đài thọ mà do người lao động và sử dụng lao động chi trả theo một mức nào đó. Tuy nhiên, mỗi nước có một điều kiện, hòan cảnh riêng, nên cần nghiên cứu để có một chính sách riêng phù hợp. Việt Nam nên có bảo hiểm miễn phí cho trẻ em và các bà mẹ và dần tiến tới bảo hiểm tòan dân. Có thế người dân mới được công bằng trong dịch vụ y tế.
- Kế hoạch trong những năm tới của UNICEF tại Việt Nam là gì?
- Hoạt động gần đây nhất là ngày 2 đến ngày 8/5, Giám đốc Ủy ban quyền trẻ em ở Thụy Điển sẽ đến thăm Việt Nam để bàn với Chính phủ Việt Nam về việc thực hiện quyền trẻ em, cũng như thực hiện những khuyến nghị của Ủy ban về việc thực hiện công ước quyền trẻ em tại Việt Nam.
UNICEF đang làm việc với các bộ ngành có liên quan của Chính phủ để xem xét lại các luật và xây dựng các chính sách mới, thúc đẩy việc phê chuẩn và thực thi công ước quốc tế về chống buôn bán phụ nữ, trẻ em; hỗ trợ Chính phủ trong việc cải thiện hệ thống theo dõi và thực thi pháp luật. Chúng tôi sẽ giúp Chính phủ Việt Nam củng cố hệ thống pháp lý cho trẻ em bằng cách khuyến khích cải cách pháp lý, vận động các nhà hoạch định chính sách và chính trị gia cho các vấn đề về quyền của trẻ em.
Bên cạnh đó, UNICEF sẽ hợp tác để đào tạo một đội ngũ quốc gia các giảng viên về phòng chống chấn thương về các kỹ năng họ cần để giúp các thành viên cộng đồng bảo vệ trẻ em khỏi bị nguy hại.
Trịnh Vũ