Cận Tết, những lò gốm ở xã Tân Vĩnh Hiệp (thị xã Tân Uyên, Bình Dương) tấp nập sản xuất heo đất để cung ứng ra thị trường. Giữa trưa nắng, tại khu đất rộng 1.000 m2, bà Nguyễn Thị Hạnh (49 tuổi) luôn tay đổ đất sét vào khuôn hình con heo.
"Từ nhiều năm nay, ở xã này có truyền thống làm heo đất, năm nay nhàn hơn trước vì mình không phải mua thêm khuôn hình con gà, chó... theo đúng con giáp như mọi năm", chủ lò gốm chia sẻ.
Trước kia, người dân thường lấy đất sét trong vùng để làm đồ gốm nhưng nay phải nhập ở huyện Bến Cát (Bình Dương). "Loại đất ở đây khá tốt, dai, mịn nên rất thích hợp để làm heo đất. Nếu trời nắng to, khi đổ đất vào khuôn thì chỉ cần một tiếng là có sản phẩm thô", bà Hạnh nói.
Anh Đồng Minh Tân dùng xẻng xúc đất sét vào máy đánh. Đất sẽ được pha nước, cho thêm keo và đánh mịn trước khi sử dụng. Mỗi ngày, xưởng anh sử dụng hết 2 m3 đất.
"Dịp Tết nhưng mỗi ngày nhà tôi cũng chỉ làm được 2.000 con heo đất do chỉ có chừng đó khuôn. Tuy nhiên, khoảng thời gian này mùa nắng nên xưởng sẽ làm hết công suất, bù lại cho những tháng mưa", anh Tân chia sẻ.
Heo đất sau khi khô sẽ được cho vào lò nung trong 10 tiếng thì hoàn thiện. "Làm nghề này khá cực, suốt ngày dãi nắng, đứng trong lò nóng hừng hực. Bù lại thu nhập khá ổn định, mỗi năm sau khi trừ hết chi phí xưởng tôi cũng lời khoảng 300 triệu đồng", anh Tân chia sẻ.
Những con heo đất thô sau khi nung cứng sẽ vận chuyển lên các xưởng gia công ở thị xã Thuận An (Bình Dương) để trang trí. Tại xưởng của anh Tâm (phường Lái Thiêu), mỗi ngày đều nhập về khoảng 2.000 sản phẩm. Trước khi sơn, vẽ thì nhân công sẽ dùng giấy nhám đánh bóng heo đất.
Chị Yến Trinh quét sơn vàng cho từng con heo. Loại sơn thường dùng là sơn bột vì có độ bám chắc và nhanh khô. Mỗi ngày, một người có thể sơn khoảng 500 - 700 con heo đất. "Dịp Tết, nhân công sẽ làm thêm cả buổi tối để đủ sản phẩm phục vụ thị trường", chị Trinh nói.
"Năm nay, heo đất được sơn màu vàng là mặt hàng chủ đạo. Trên lưng heo thường có nhiều hoa văn, chữ tài, lộc... tượng trưng cho một năm tươi sáng, may mắn", anh Tâm cho biết.
Công đoạn vẽ mắt heo đất thường được giao cho những thợ có kinh nghiệm. "Đôi mắt quyết định đến thần thái của chú heo. Mình phải vẽ sao để con heo có vẻ mặt tươi vui, dễ thương, tạo cảm giác dư dả trong năm mới", anh Minh nói.
Những con heo có giá sỉ từ vài nghìn đến hàng trăm nghìn đồng tùy hình dáng. Theo các chủ xưởng ở Lái Thiêu, dịp Tết năm nay con heo vàng kích thước lớn, trên lưng có chữ tài, lộc với giá sỉ 250.000 đồng một con là mặt hàng được nhiều nơi đặt.
Bên cạnh heo vàng, các xưởng cũng vẽ trang trí nhiều màu sắc, hoa văn khác nhau sao cho thật bắt mắt.
Thời gian này, lái buôn tấp nập ra vào các xưởng ở phường Lái Thiêu lấy heo đất. Thị trường chủ yếu là khu vực TP HCM, các tỉnh phía Nam, ngoài ra còn xuất khẩu sang Lào, Campuchia.
Quỳnh Trần