Qua thời gian, những tượng đồng Khổng Tử và các vị phối hưởng đều bị mất cắp. Một số cột nhà (loại nhỏ) người dân đem về dùng làm cột xây rơm. Hai bia đá khắc tên các đại khoa lại dạt về làm mố cầu Hưng Bình (thuộc phường Hưng Bình, TP Vinh). Riêng chuông, một số long ngai bài vị và bức hoành "Vạn thánh linh từ" còn được lưu lại trong đền Hồng Sơn (phường Cửa Nam).
Một năm sau khi lên ngôi (1803) Vua Gia Long đã truyền lệnh cho các hạt (trấn, tỉnh) phải lập văn miếu để thờ cúng Khổng Tử, các vị phối hưởng (Nhan Tử, Tăng Tử, Mạnh Tử...) và các vị tiên triết, tiên hiền, tiên nho (khoa bảng Nghệ An). Văn miếu Vinh từ đó ra đời, là miếu điện chính của tỉnh lỵ thời ấy. Miếu có 3 cửa tam quan đều hướng về phía nam (kinh đô triều Nguyễn). Trên cửa chính môn có đề bốn chữ "Vạn thánh linh từ". Hai bên cửa có đôi câu đối, toát lên niềm tự hào của dân Nghệ về đạo học. |
Xưa văn miếu Vinh đứng chân trên một diện tích hơn 22.000 m2, nhưng nay chỉ còn chưa đầy một phần ba. Ông Nguyễn Đình Quý, Giám đốc Xí nghiệp in, cho biết: "Năm 1996 chúng tôi đã làm xong quy hoạch toàn bộ khu vực xí nghiệp in này gồm 7.000 m2. Đây chính là tâm điểm của văn miếu Vinh".
Khi chưa có quy hoạch không ai để tâm đến khu văn miếu, nên cơ quan nào lấn được đất thì cứ việc. Thành phố Vinh được xếp loại hai, đất ở Vinh có giá, đặc biệt khu vực văn miếu ở sát quốc lộ 1, gần ngã sáu - khoảng giữa của chợ Vinh và cầu Bến Thuỷ - thì đất lại lên giá liên tục. Qua các thời giám đốc, những phần đất "đầu thừa, đuôi thẹo" nằm ngoài diện tích 7.000 m2 đã quy hoạch, được chia cho cán bộ, công nhân viên làm nhà ở. "Vì không ai chỉ mốc đâu là đất thuộc văn miếu nên diện tích cứ bị thu hẹp dần", ông Quý nói.
Trước việc văn miếu Vinh đang mất dần, năm 1999 Bảo tàng Nghệ An đã cử chị Nguyễn Ánh Hoà - cán bộ chuyên môn - tới tìm hiểu, sưu tầm tư liệu, xây dựng hồ sơ để trình xin phục hồi di tích. Nhưng khi bộ hồ sơ đã làm xong thì Xí nghiệp in, chủ của vùng đất có di tích, lại làm đơn xin hoãn phục hồi vì... "sợ ảnh hưởng tới sản xuất".
Bộ hồ sơ này lại được đóng gói lưu kho bảo tàng. Ông Đoàn Nam, Giám đốc Bảo tàng Nghệ An, bày tỏ: "Lẽ ra công việc phục hồi di tích văn miếu Vinh đã được duyệt cách đây ba năm, nhưng đụng chạm đến tiền là chịu".
Hiện nay, một khu nhà cao tầng đang được đẩy nhanh tiến độ xây dựng ngay trên phần đất văn miếu cũ, sát khu nhà hạ điện. Và sau khi nhà này dựng lên thì phần còn sót lại của văn miếu cũng sẽ được bê tông hoá toàn bộ.
(Theo Tuổi Trẻ)