Lễ hội Phết xã Hiền Quan (huyện Tam Nông, Phú Thọ) diễn ra vào ngày 12-13 tháng Giêng âm lịch hàng năm để tưởng nhớ Thiều Hoa công chúa (nữ tướng thời Hai Bà Trưng có công đánh giặc) và Mộc Trang Đại vương (thời vua Đinh) có tham gia công dẹp loạn 12 sứ quân.
Theo thông lệ, sau lễ tế trong đình vào sáng 13 tháng Giêng (17/2), chiều cùng ngày 6 quả phết và 3 quả chúi làm từ củ tre sơn đỏ sẽ lần lượt được tung ra bãi đất trống để mọi người tham gia tranh cướp.
Trò chơi cần thể lực nên toàn bộ người chơi là nam giới, với quan niệm, ai giành được quả phết hoặc chúi sẽ gặp may mắn cả năm. Trong khi các vị cao niên làm lễ, nhiều nam thanh niên đánh trống khuấy động chờ đến phần hội.
Bất ngờ trưa cùng ngày, UBND huyện Tam Nông có văn bản hỏa tốc gửi UBND xã Hiền Quan và ban tổ chức lễ hội đề nghị dừng tổ chức phần đánh phết (thường được gọi là cướp phết) tại lễ hội này. Sau một hồi tạm dừng, Ban tổ chức thông báo chính thức sẽ không tiếp tục tổ chức đánh phết vào chiều 13 tháng Giêng như thường lệ. Lý do vì một ngày trước chính hội, Ban tổ chức đã không thể đảm bảo được những cam kết cũng như các thể lệ đã đề ra trong đề án "Đổi mới công tác quản lý và tổ chức Lễ hội Phết xã Hiền Quan, huyện Tam Nông" do UBND xã xây dựng trước mùa lễ hội.
Khi nghe thông báo, hàng trăm thanh niên tụ tập trước cửa đình tỏ ra bất ngờ và la ó phản đối.
Người dân không đồng ý khi phong tục lễ hội bị phá bỏ, môt vài người nóng giận, xô đẩy với lực lượng chức năng.
Dân làng tuyên bố "không có phết sẽ không về, lễ hội là phải có cướp phết" và ngồi thành từng đám trước cửa đình.
Cửa đình được đóng kín với sự bảo vệ của các lực lượng chức năng.
Sau 3 tiếng đồng hồ khuyên giải của Ban tổ chức, phần lớn người dân ra về, một vài người vẫn bức xúc.
Một ngày trước, khi lễ hội bắt đầu, Ban tổ chức đã điều chỉnh thể lệ so với mọi năm. Thay vì toàn bộ trai làng tham gia chơi trên dải đất rộng hàng chục nghìn mét vuông ven sông, ban tổ chức đã chọn người, chia làm hai đội xanh và đỏ. Sân cướp phết được quây lại chỉ còn 1.000 m2.
Tuy nhiên, chỉ 10 phút sau khi quả phết được vùi xuống chiếc hố, đám đông trai làng bên ngoài vượt rào, lội qua đầm lầy, ao bèo nhảy vào sân để tranh cướp. Các hàng rào đều bị vô hiệu. Những thành viên mặc áo xanh - đỏ bị đẩy lùi, nhường chỗ cho hàng trăm thanh niên khác.
Dù Ban tổ chức cấm các hành động bạo lực, đấm, đá, giẫm đạp, xúc phạm thân thể, danh dự của đối phương. Nhưng hầu hết các mùa lễ hội đều có người bị thương vì dẫm đạp.
Giang Huy