Sốc nhiệt là tình trạng nhiệt độ trung tâm cơ thể tăng quá 40 độ C, đi kèm các rối loạn về ý thức. Nguyên nhân xảy ra do tiếp xúc kéo dài hoặc gắng sức ở nhiệt độ cao.
Xác định tình trạng vận động viên
Để xác định nguyên nhân sốc nhiệt do gắng sức hay tiếp xúc kéo dài, nhân viên y tế thường đo nhiệt độ trung tâm ngay khi vận động viên vừa ngất và xem xét sự rối loạn chức năng hệ thần kinh trung ương.
Nhiệt độ trung tâm cơ thể thường được đo bằng nhiệt kế trực tràng. Khi nhiệt độ ở mức 40 độ C, kèm biểu hiện mất định hướng, đau đầu, rối loạn hành vi, thay đổi nhận thức, hôn mê hoặc co giật, vận động viên cần được hỗ trợ sơ cứu.
Xử lý sốc nhiệt bao gồm cả sơ cứu tại hiện trường và điều trị trong bệnh viện, trong đó hạ nhiệt nhanh là yếu tố quan trọng. Nếu không xử lý kịp, sốc nhiệt có thể dẫn tới biến chứng nặng như tiêu cơ vân, suy thận, suy gan cấp, rối loạn đông máu nội mạch rải rác, nặng hơn có thể dẫn đến tử vong.
Nếu có đủ thiết bị, nhân viên y tế sẽ hạ nhiệt cơ thể cho vận động viên trước, sau đó chuyển người bệnh tới cơ sở cấp cứu gần nhất để tiếp tục chữa trị. Nếu không đủ điều kiện và vận động viên có biểu hiện co giật, bệnh nhân cần được chuyển ngay lập tức tới cơ sở cấp cứu gần nhất. Việc hạ nhiệt có thể được thực hiện trong khi vận chuyển với cách hạ nhiệt hiệu quả nhất có thể.
Nguyên nhân sốc nhiệt do tiếp xúc kéo dài hoặc gắng sức ở nhiệt độ cao. Ảnh: Shutterstock. |
Tiến hành làm mát
Hạ nhiệt gấp là chiến lược hiệu quả nhất để cải thiện thương tật và giảm tỷ lệ tử vong do sốc nhiệt. Do đó, việc cần làm là tiến hành hạ nhiệt trong vòng 30 phút khi vận động viên có biểu hiện sốc nhiệt.
Khi đó, hãy tháo bỏ tất cả các thiết bị hỗ trợ trên người vận động viên, nới lỏng quần áo giúp cơ thể thải nhiệt nhanh hơn. Đưa vận động viên tới chỗ mát, có bóng râm hoặc phòng điều hòa nhiệt độ. Trong trường hợp khẩn cấp, có thể ngâm vận động viên vào bể nước đá. Đây là biện pháp hạ nhiệt nhanh và hiệu quả nhất được các nhân viên y tế sử dụng. Nhiệt độ nước đá cần đạt từ 2°C đến 15°C.
Trong lúc hạ nhiệt, cần giữ đầu và cổ vận động viên ở trên mặt nước. Một hoặc hai người hỗ trợ có thể thực hiện việc này bằng cách luồn khăn hoặc vải dài dưới nách và quanh trước ngực người bệnh để giữ, tiến hành khuấy nước mạnh trong quá trình làm mát.
Trong khi sơ cứu, cần liên tục theo dõi nhiệt độ bên trong cơ thể bệnh nhân bằng nhiệt kế đo trực tràng. Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn khoảng 10 phút một lần, kiểm tra tình trạng tri giác liên tục trong quá trình làm mát. Nếu không thể đo được nhiệt độ qua trực tràng hoặc nhiệt độ đo bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ của nước lạnh đang ngâm, bạn tiến hành làm mát trong khoảng từ 10-15 phút, sau đó vận chuyển người bệnh tới nơi cấp cứu.
Nếu không có sẵn thùng nước đá, bạn cho đá, nước và khăn vào một thùng giữ nhiệt. Đặt một nửa khăn nhúng nước đá lạnh lên cơ thể người bệnh, để nguyên như vậy từ 2-3 phút. Thực hiện thay khăn liên tục mỗi 2-3 phút. Liên tục giội nước lạnh cho bệnh nhân bằng vòi phun, xô nước hoặc dùng quạt.
Theo dõi nhiệt độ của vận động viên và ngừng thực hiện hạ nhiệt khi nhiệt độ trực tràng xuống còn 38.3- 38.9°C. Bạn nên gọi thêm người hỗ trợ để phòng trường hợp vận động viên kháng cự hoặc cần được nâng lên hay xoay trở nếu có nôn trớ.
Ngoài nhiệt độ trực tràng, lưu ý không sử dụng các phương pháp đo nhiệt độ khác như miệng, ống tai, màng nhĩ, nách, thái dương, trán. Vì nhiệt độ ở các bộ phận này không phản ánh trung thực nhiệt độ trung tâm cơ thể của vận động viên khi sốc nhiệt.
Các giải chạy lớn và uy tín diễn ra với quy mô hàng nghìn người được trang bị đầy đủ dụng cụ cứu trợ, nhân viên y tế được huấn luyện kỹ năng. Giải VnExpress Marathon (VM) do Báo VnExpress tổ chức vào tháng 6/2019 tập trung hơn 1.000 nhân viên phục vụ và hỗ trợ y tế đầy đủ. Đây là một trong bốn giải chạy lớn tại Việt Nam được IAAF-AIMS (Liên đoàn Điền kinh Thế giới - Hiệp hội Marathon Thế giới) công nhận đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Trong năm 2020, giải VnExpress Marathon sẽ có một số cập nhật về điểm xuất phát, cung đường và giao thông nhằm mang đến nhiều trải nghiệm hơn cho người tham gia. Bên cạnh đó, ban tổ chức và địa phương cũng có nhiều cải tiến về khâu tổ chức nhằm đảm bảo sự thuận tiện, an toàn cho vận động viên tham gia.
Đăng ký mua vé tại đây.
Hà Thanh