Tổng thống Ukraina Yushchenko (phải) và Thủ tướng Yekhanurov. (AP) |
“Chúng ta phải thay đổi chính sách về uranium – chính sách sử dụng uranium cho mục đích hòa bình”, Yushchenko phát biểu trên truyền hình quốc gia. “Chúng ta phải hợp tác với các đồng minh quốc tế cả về mặt chính trị và kinh tế một cách nghiêm túc để có thể tiến hành quy trình xử lý và sản xuất nhiên liệu hạt nhân”.
Lời kêu gọi của Yushchenko có thể đặt các nước đồng minh phương Tây vào tình huống khó xử, giữa mong muốn giúp Ukraina thoát khỏi ảnh hưởng của Nga và lo ngại về phổ biến vũ khí hạt nhân nói chung cũng như chiến dịch kiềm chế kế hoạch phát triển hạt nhân của Iran nói riêng.
Tuyên bố được đưa ra sau khi Matxcơva và Kiev kết thúc cuộc tranh cãi về khí đốt bằng một thỏa thuận hồi tuần trước, theo đó giá gas cho Ukraina gần tăng gấp đôi. Điều này khiến cho các đối thủ của ông Yushchenko được dịp đua nhau chỉ trích ông, trước bầu cử Quốc hội tháng 3.
Ukraina từng là nơi xảy ra tai nạn hạt nhân khủng khiếp nhất thế giới, vụ nổ năm 1986 tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl. Nhà máy này đã bị đóng cửa vĩnh viễn. Gần 2 thập kỷ sau, đất nước 47 triệu dân phải dựa vào 4 nhà máy điện hạt nhân cho một nửa lượng điện của mình – và để có nhiên liệu cho các nhà máy, họ phải nhờ đến Nga.
Ukraina cấp cho Nga uranium thô, sau đó lại mua lại uranium đã làm giàu. Một quy trình xử lý đấy đủ có nghĩa là Urnaium sẽ tự làm giàu unranium. Điều này có thể dẫn tới lo ngại là nước này muốn phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng Yushchenko khẳng định nước ông – một thành viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc – chỉ có ý định hòa bình.
Tuyên bố của Yushchenko được đưa ra vào thời điểm quốc tế đang gia tăng sức ép quanh việc Iran từ chối chấm dứt làm giàu uranium.
Người đứng đầu IAEA Mohamed ElBaradei từng đề xuất lệnh ngừng xây dựng bất kỳ nhà máy làm giàu uranium nào trên thế giới, còn Tổng thống Bush đề ra nguyên tắc là công nghệ làm giàu uranium chỉ được giới hạn ở những nước đã tiến hành việc này.
Lời kêu gọi của Yushchenko khiến “chính quyền Bush lâm vào thế khó”, Edwin Lyman, một nhà khoa học thuộc Hiệp hội Các nhà Khoa học Quan ngại, tổ chức tư nhân chuyên theo dõi hoạt động phổ biến hạt nhân nhận xét. “Đây là một nước đồng minh. Họ muốn ủng hộ một Ukraina độc lập đủ khả năng đương đầu với Nga, nhưng điều đó cũng trái với chính sách mà Bush đã đề ra”.
Ukraina không bị cấm làm giàu uranium theo Hiệp ước Không phổ biến Hạt nhân hay quy định của IAEA. Nước này còn thừa hưởng kho vũ khí hạt nhân lớn thứ 3 thế giới, sau khi Liên Xô tan rã. Kiev tỏ ra đáng tin cậy trong các vấn đề không phổ biến vũ khí. Họ từng chuyển 1.300 đầu đạn hat nhân tới Nga để tiến hành giải giáp.
Yushchenko cũng cho biết việc tự sản xuất nhiên liệu hạt nhân nằm trong kế hoạch của ông để tạo ra “sự cân bằng nguồn năng lượng độc lập” trong vòng 5 năm. Theo ông, Ukrraina cũng nên đa dạng hóa nguồn cấp khí đốt và phát triển các mỏ khí của mình.
M.C. (theo AP)