Các tay súng Nhà nước Hồi giáo. Ảnh: AP |
Tại Moldova, một quốc gia nhỏ bé và nghèo nàn ở Đông Âu, chính quyền địa phương phối hợp cùng Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) trong 5 năm qua đã chặn đứng 4 vụ buôn lậu nguyên liệu phóng xạ từ đây tới tay các tổ chức cực đoan ở Trung Đông, theo AP. Vụ việc mới nhất được phát hiện hồi tháng hai, khi một kẻ buôn lậu đang cố rao bán chất cesium với một lượng đủ lớn để đầu độc nhiều khu dân cư. Khách hàng tiềm năng mà tên này nhắm tới là phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS).
Việc các tổ chức tội phạm tại Moldova chuyển hướng tập trung sang buôn bán nguyên liệu hạt nhân, khiến những chợ đen cung cấp mặt hàng này mọc lên với tốc độ chóng mặt, theo thông tin từ các nhân viên điều tra. Chính vì thế, cảnh sát và nhà chức trách Moldova quyết định công bố chi tiết những vụ án liên quan đến hoạt động này nhằm gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ nguy hiểm của các khu chợ đen hạt nhân.
Chuyên gia cho hay việc xác định nguồn gốc của các nguyên liệu hạt nhân trên thị trường chợ đen vô cùng khó khăn. Nhà chức trách cũng gặp nhiều trở ngại trong việc tìm hiểu xem chúng sẽ được chuyển tới đâu và nhằm mục đích gì.
"Chúng ta sẽ phải xử lý nhiều hơn nữa những vụ việc tương tự", ông Constantin Malic, sĩ quan cảnh sát Moldova, người trực tiếp điều tra 4 vụ buôn bán chất phóng xạ, nhận định. "Nếu những kẻ buôn lậu còn nghĩ chúng có thể kiếm được nhiều tiền mà không bị bắt thì chúng vẫn sẽ tiếp tục làm việc này", ông nhấn mạnh.
Xem xét các đoạn băng ghi âm, video và hình ảnh hiện trường bắt giữ, các phóng viên AP nhận thấy một lỗ hổng đáng chú ý trong chiến lược chống buôn lậu thứ hàng hóa vô cùng nguy hiểm này. Từ vụ việc đầu tiên xảy ra ở Moldova vào năm 2010 tới vụ án mới nhất bị phát hiện hồi tháng hai vừa qua, tất cả đều có chung một sơ hở.
Cơ quan chức năng luôn bắt giữ các nghi phạm ngay khi cuộc giao dịch vừa diễn ra, tạo cơ hội để những kẻ cầm đầu phía sau trốn thoát cùng lô hàng hạt nhân lớn hơn. Điều này là bằng chứng cho thấy mối đe dọa từ những khu chợ đen hạt nhân ở vùng Balkan chưa thể được kiểm soát trong một sớm một chiều.
Các nhà điều tra Moldova cũng không chắc về việc liệu những nghi phạm khi bỏ trốn có giữ bên mình nguồn nguyên liệu hạt nhân hay không hoặc liệu chúng đã bán trót lọt những món hàng này cho các tổ chức khủng bố hay chưa. Đặt trong bối cảnh IS đang lộ rõ tham vọng sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt trong cuộc chiến giành lãnh thổ ở Iraq và Syria thì sự thiếu thông tin này càng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
Hiểm họa
Ở vào giai đoạn mà IS đang bành trướng nhanh chóng, "thật khủng khiếp khi chứng kiến những tên buôn lậu nguyên liệu chế tạo bom hạt nhân thật sự đang kết nối với những kẻ mua hàng thực thụ", ông Matthew Bunn, giáo sư tại Đại học Harvard, bình luận.
Những nhà điều tra Moldova cũng hiểu rất rõ về mối hiểm họa này. Trong quá trình điều tra, cảnh sát địa phương và nhân viên FBI rất vất vả trong việc thâm nhập mạng lưới của những kẻ buôn lậu. Để đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ, họ phải dùng từ những chiến thuật ngụy trang cổ điển tới các thiết bị công nghệ hiện đại như máy dò phóng xạ hay máy ghi âm siêu nhỏ gắn trên áo.
Malic, người có nhiều năm kinh nghiệm theo đuổi các vụ án về buôn lậu hạt nhân, là một thành viên chủ chốt của lực lượng điều tra. Ông từng giả trang làm một người mua hàng. Malic cho hay trước khi tới buổi hẹn, ông lo lắng đến nỗi phải dùng đến rượu mạnh để trấn tĩnh.
Trong số các vụ việc bị phát giác tới thời điểm hiện tại, nghiêm trọng nhất có lẽ là vụ xảy ra vào mùa xuân năm 2011. Alexandr Agheenco, một kẻ buôn lậu người Nga, thường được cánh đàn em gọi là "đại tá", khi đó nằm trong tầm ngắm của cơ quan điều tra.
Nhà chức trách theo dõi và phát hiện ra một tay sai của "đại tá" đã lên kế hoạch bán một quả bom hạt nhân cùng các thiết kế bom bẩn cho một người đàn ông ở Sudan. Trong một lần nói chuyện với nhân viên mật vụ trong vai người mua hàng, tên trung gian này liên tục nhấn mạnh về việc những món hàng của y cần được chuyển tới Arab.
"Tao muốn lũ mua hàng phải là người Hồi giáo bởi chúng sẽ đánh bom nhằm vào Mỹ", kẻ trung gian nói.
Các nhà điều tra sau đó bắt giữ nhiều thành viên thuộc mạng lưới của "đại tá" đúng lúc chúng đang giao dịch. Tuy nhiên, kẻ cầm đầu lại trốn thoát. Cảnh sát không thể xác minh liệu y còn nắm giữ bao nhiêu nguyên liệu hạt nhân trong tay.
Vũ Hoàng