Một người ở Tehran xem tờ báo có hình Trump trên trang bìa ngày 31/7. Ảnh: AFP. |
Trump, người đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với Iran vào tháng 5, hồi đầu tuần cho biết ông sẵn sàng đàm phán trực tiếp vô điều kiện với các lãnh đạo Iran. Tại Tehran ngày 31/7, mọi người dường như đều nghĩ về đề xuất của Tổng thống Mỹ. Nhiều người nói rằng họ sẽ hoan nghênh bất kỳ lựa chọn nào có thể cải thiện tình trạng kinh tế của Iran, theo New York Times.
"Tất nhiên chúng tôi nên nói chuyện với Trump", Jamshid Moniri, một nhà thầu xây dựng 45 tuổi ở Tehran, nói. "Có gì sai khi nói chuyện đâu? Chúng tôi sẽ thật ngớ ngẩn nếu cứ khước từ đàm phán".
Đồng rial của Iran đã mất 80% giá trị trong năm qua và gần 20% chỉ trong vài ngày qua. Các nhà đầu tư nước ngoài đã rời đi để tránh các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ sẽ có hiệu lực trong chưa đầy một tuần nữa. Các cuộc biểu tình về giá cả hay tiền lương diễn ra mỗi tuần tại Iran và chúng có khả năng lan rộng nếu tình trạng kinh tế tồi tệ hơn.
Các lãnh đạo Iran không chấp nhận đề nghị của Trump vì làm vậy là đi ngược lại ý thức hệ. Trong tâm trí của họ, việc công khai đối thoại với Trump, người mà họ gọi là "đặc biệt dốt nát, thất thường, kiêu ngạo và thô lỗ", sẽ bị coi là hành vi phục tùng nhục nhã. Khi làm việc với Mỹ trong những thập kỷ qua, các lãnh đạo Iran thường chỉ thích đàm phán bí mật.
"Chúng tôi chỉ nói chuyện nếu Trump tôn trọng chữ ký của chính quyền Mỹ trong thỏa thuận hạt nhân", Hossein Sheikholeslam, cố vấn cấp cao của Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif, nói. "Trump nên đảo ngược quyết định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân, nếu không, sẽ không có cuộc đàm phán nào cả".
Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei khẳng định rằng ông sẽ không bao giờ họp với Trump. Mohammad Ali Jafari, chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran, cũng nhấn mạnh lập trường này. "Iran không phải là Triều Tiên, chúng tôi sẽ không nhận lời gặp mặt", ông nói. "Các đời tổng thống Mỹ sau này cũng sẽ chẳng có cơ hội đó đâu".
Tuy nhiên, nhiều người dân thường Iran nghĩ rằng đàm phán trực tiếp với Trump có thể là con đường để giải quyết các vấn đề cấp bách nhất của Iran. Ghader Safarzadeh đã về hưu nhưng ông phải đi lái taxi vài ngày trong tuần vì không thể sống với đồng lương hưu ít ỏi. Ông tính toán rằng vì USD tăng, một chuyến taxi năm ngoái giúp ông kiếm được 5 USD giờ chỉ còn 1,5 USD.
"Chúng tôi không thể sống như thế này lâu được", ông nói.
Giá nhà và xe nhanh chóng tăng gấp đôi. Tại chợ điện thoại di động Allaedin, một chiếc iPhone X giờ đắt gấp 4 lần so với một năm trước. Mọi người sợ tiền lương được trả bằng đồng rial có thể sớm trở nên vô giá trị. Trường học Pháp ở Tehran đang tuyển giáo viên nước ngoài nhưng họ chỉ có thể trả lương 20 triệu rial, tức 200 USD một tháng.
Safarzadeh chắc chắn rằng các lãnh đạo phải họp với Trump. "Ưu tiên hàng đầu phải là phúc lợi kinh tế của người dân", ông nói.
Chủ nghĩa chống Mỹ đã kìm chân Iran, và đặc biệt là bây giờ, với một lãnh đạo khó đoán ở Mỹ, tình hình đang nguy hiểm, ông nhận xét. "Các lãnh đạo của chúng tôi cần phải khôn ngoan và nói chuyện với người này. Mọi người khác đều đang làm vậy, tại sao chúng ta phải khác biệt?".
Những người khác nói rằng họ không biết phải tin tưởng ai. "Cả hai đều tệ, cả Trump và các lãnh đạo của chúng tôi", Shahnaz Bagheri, góa phụ hơn 60 tuổi, nhận xét. Năm vừa qua rất khó khăn cho bà. Chồng bà đã qua đời sau khi bị bệnh, bà rất lo lắng về kinh tế. "Các lệnh trừng phạt, tiền mất giá. Chúng tôi rồi sẽ ra sao?", bà nói.
Đối với Bagheri, cả Trump và chính quyền Iran đều đang gây phiền hà cho người dân Iran. "Tất cả đều nói như thể họ quan tâm đến người Iran nhưng thực tế, mọi áp lực đều dồn xuống chúng tôi".
Tuy nhiên, Bagheri không tin rằng các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Trump và Tổng thống Iran Hassan Rouhani sẽ giúp cải thiện cuộc sống của dân thường. "Trump không thích thỏa hiệp, vì vậy, đối thoại với ông ấy có thể khiến chúng tôi mất nhiều hơn", Bagheri nói. "Tôi chỉ muốn một cuộc sống tốt hơn cho người dân".
Các vấn đề kinh tế, kết hợp với hàng chục vụ tham nhũng bị phanh phui, đã khiến các lãnh đạo Iran khó thuyết phục người dân rằng đàm phán với Mỹ là phương án tồi tệ.
"Rõ ràng Trump đang thao túng người dân của chúng tôi bằng cách kêu gọi đàm phán", Nader Karimi Joni, nhà báo và nhà hoạt động quan trọng của chính phủ Iran nói. "Ông ấy biết các lãnh đạo của chúng tôi sẽ từ chối. Nhưng đối với những người dân thường Iran, họ không quan tâm liệu Trump có đáng tin cậy hay có nghiêm túc về việc thương thảo hay không. Họ chỉ thấy rằng Trump muốn nói chuyện và các lãnh đạo của chúng tôi thì khước từ".
Các lãnh đạo Iran đã cố gắng thể hiện sự đoàn kết. Tổng thống Rouhani và một số chỉ huy cảnh báo rằng họ có thể đóng eo biển Hormuz, lối đi quan trọng để vận chuyển dầu mỏ toàn cầu, bất cứ khi nào họ muốn.
Nhưng không phải ai cũng tin rằng việc đó sẽ có nhiều tác dụng.
"Hãy nhìn thẳng vào sự thật", Reza Asghari, doanh nhân 50 tuổi nói. "Nếu chúng ta đóng cửa eo biển, Mỹ có thể tiến hành hành động quân sự. Thực tế, chúng ta thậm chí còn không thể đưa ra các điều kiện tiên quyết cho các cuộc đàm phán trực tiếp. Chúng ta có đòn bẩy gì để làm được việc đó cơ chứ? Chúng ta cần việc làm, chứ không phải gia tăng căng thẳng".
Tại Tehran, có tin đồn được lan truyền rằng các cuộc đàm phán bí mật với Mỹ đã bắt đầu. Cuối tuần này, Ngoại trưởng Oman Yusuf bin Alawi bin Abdullah, người từng tổ chức các cuộc họp kín giữa các quan chức Iran và Mỹ, có thể thăm Tehran. Ông đã đến Washington vào tuần trước.
Một số người Iran bày tỏ hy vọng rằng Nga, bên ủng hộ thỏa thuận hạt nhân và đã tìm cách tăng cường quan hệ chiến lược với Iran, sẽ giúp ngăn chặn ảnh hưởng của các biện pháp trừng phạt được Mỹ tái áp đặt.
Tuy nhiên, quan hệ Nga - Iran có lịch sử căng thẳng riêng. Hai nước là đối thủ trong ngành sản xuất dầu. Nhiều người Iran cho rằng Nga đã không thực hiện các thỏa thuận về bán vũ khí và năng lượng.
"Chúng tôi đang đặt cược rằng Nga sẽ hỗ trợ, nhưng họ đã phản bội chúng tôi nhiều lần", Kheba Majidi, 35 tuổi, nói. "Các quan chức nên khôn ngoan trước khi quá muộn và bắt đầu thương lượng công khai. Tại sao không thử với người Mỹ?".