Cổ kính và hiện đại đan xen nhau tại cửa ngõ vào thành phố Mumbai (Bombay xưa) |
Tên thành phố Calcutta quen gọi từ thời thực dân Anh cai trị Ấn Độ được đổi thành Kolkata vào năm 1999. Trước đó, tên hai thành phố lớn khác của Ấn Độ là Bombay cũng được đổi thành Mumbai và Madras đổi thành Chennai.
Hai cái tên Bombay và Madras bắt nguồn từ ngôn ngữ của những người Bồ Đào Nha, vốn đặt chân tới Ấn Độ từ trước người Anh. Còn Mumbai có nguồn gốc từ tên một vị nữ thần của người Hindu là Mumbadevi và Chennai bắt nguồn từ tiếng Tamil.
Nhưng các sự kiện đổi tên ở Ấn Độ cũng gây ra những tranh cãi nhất định vì theo những cuộc thăm dò dư luận, người địa phương chia thành hai luồng ý kiến trái ngược với một bên ủng hộ và một bên phản đối.
Hơn nữa, việc đổi tên một thành phố thường gây ra rất nhiều hệ lụy và thường phải mất một thời gian sau cộng đồng quốc tế, giới truyền thông cùng hàng triệu các biển hiệu và biển chỉ dẫn ở mỗi địa phương mới chuyển sang dùng danh xưng mới một cách thống nhất được.
Hưng thịnh và suy vong qua tên gọi
Việc thay đổi danh xưng các thành phố cũng phản ánh sự phát triển hay lụi tàn mang tính lịch sử của nó. Thành phố cảng Edo (theo nghĩa đen là cửa vịnh) được đổi thành Tokyo (nghĩa là kinh đô ở phía đông) vào năm 1868, sau khi thành phố trở thành thủ đô của Nhật Bản. Sự kiện này đánh dấu việc chấm dứt một giai đoạn cầm quyền của các tướng quân (Shogun) ở Nhật Bản và phục hồi quyền lực về tay hoàng đế (Nhật hoàng).
Kiến trúc Hồi giáo tại Istanbul. |
Bên cạnh đó, việc đổi tên Edo thành Tokyo cũng đánh dấu quá trình hiện đại hoá tại Nhật Bản, kết thúc hơn 2 thế kỷ nước này thực hiện chính sách “bế quan toả cảng”.
Edo từ lâu là trung tâm thương mại lớn nhất Nhật Bản và việc lấy thành phố này làm thủ đô chính trị đã khẳng định chính sách hướng tới giao thương. Đây là quyết định mang tính thời đại khiến nước Nhật trở thành một cường quốc thế giới chỉ trong vòng vài thập kỷ.
Thay đổi tên gọi vì biến động lịch sử
Trong một số trường hợp, việc đổi danh xưng các thành phố trên thế giới còn đánh dấu cả sự thay đổi của các nền văn minh. Thành phố cảng nổi tiếng tại Thổ Nhĩ Kỳ mà ngày nay có tên gọi Istanbul là một ví dụ điển hình. Khởi thủy nó là một thành phố thuộc về nền văn minh Hy Lạp với tên gọi Byzantium.
Sau đó, nó được đổi thành Constantinople khi nền văn minh La Mã nổi lên và chi phối thành phố này. Tiếp theo, người Thổ Ottoman theo Hồi giáo lại đánh chiếm thành phố và đổi lại tên thành Istanbul như ngày nay.
Ngoài ra, một trong những điển hình về việc thay đổi danh xưng liên quan đến lịch sử chính trị là tên thành phố St Petersburg của Nga. Đô thị tráng lệ này được hình thành năm 1703 từ vùng đầm lầy bên bờ sông Neva theo lệnh của Peter Đại đế. Ông đặt tên cho thành phố cảng mới là St Petersburg, theo tên của vị thánh bảo hộ của mình là Thánh Peter.
Bức tượng đồng nổi tiếng ở St Petersburg phủ tuyết trong mùa đông. |
Nhưng khi các cường quốc châu Âu lâm vào cuộc Chiến tranh thế giới thứ I năm 1914 với nước Đức, St Petersburg được đổi thành Petrograd để nghe cho ít giống tiếng Đức hơn. Nhưng 10 năm sau, tên thành phố lại được đổi thành Leningrad nhằm tôn vinh vị lãnh tụ của cuộc cách mạng Nga vừa qua đời.
Năm 1991 sau khi Liên Xô sụp đổ, người dân thành phố lớn thứ hai của Nga lại tham gia cuộc trưng cầu dân ý và quyết định khôi phục tên cũ của thành phố là St Petersburg.
Đình Chính (theo BBC, Reuters)